Ka Lei Momi, Volume I, Number 54, 24 August 1893 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

AUGATE

Sabati   Poakahi   Poalua   Poakolu   Poaha   Poalima   Poaono

                             1              2              3              4              5

6             7             8             9            10            11            12

13            14           15           16           17           18           19

20            21            22           23           24           25           26

27            28            29            30.                                          .

____________________________________

Ka Lei Momi

____________________________________

Poaha,   Augate  24,  1893

_____________________________________

Ku Malie Na Hana Aupuni I Kahi Hookahi.

____________

 

            Eia kakou i ke kau wi e hele nei, aole kakou i hoe @ i kahi e hiki ai ke ike aku, ua ulu na mea kanu, a ua pua mai i na pua o ka manaoluna, e hiki ai ke manaoio, o loaa mai ana na hua ohaha o ka pomaikai iloko o ke kihapai o ka mea aina.

            Pela no ke Aupuni Hawaii, i kapaia e ka poe nana o rula nei i keia wa, o ke Aupuni Kuikawa ke ku nei kona mau hana pili i ka pomaikai, me he kaa holoholo la, i nele kona mau pukui me ka aila hooma-u a o ka hopena, he hiki aumeume kna nee ana. e nana ma na hana kuloko o ka aina, aole loa he he mau hoailona e hiki ai ia kakou ke hauoli no ka mea, o na hana maa mau i ka ike ia, he mau hana maa mau i ka ike ia, he mau hana waiwai ia no ka aina, e hoopiha ai i ka Waihona Aupuni me na dala mhuahua i keia la, he mau hana ia i hiki ole ke manao ia he pomaikai ke loaa mai ana.

            Ua hoomaopopo kakou, o na hana holomua, i ka wa o ke Aupunia Moi, i hiki ke kaena ia he mau hana holomua no ka aina, ano, aia lakou ke hoopupu ia nei me he lio la, ua hele a kaea no ka luhi, i ka holo ino ia o knoa mea nana e hooholo nei, a o kana hana pono wale no, o ka moe iho ilalo, a hiki i kona maha ana alaila, eu ae a hole aku imua.

            I keia wa, ua kaea ka lahui Hawaii i ke ano o ka hooponopono ia ana o ko'lakou Aupuni i kaa malalo o ka mana o ka poe nana i kukulu, keia Aupuni e ku nei i keia wa, o na kuhikuhi me na alakai ana o ka lakou mau hana, ua hana wale ia n mamuli o ka pomaikai o ko lakou mau poai, ko lakou mau pilikoke a pela aku.

            Nolaila, o ka hopena i loaa mai makia ano hana, o ke ku i kahi hookahi, a pela no paha auanei a hiki i kona hopena.

 

UA PAU ANEI KA PONO A KAKINA?

______________

            He wahi ninau keia e kikeke nei ma ka ipuka o ko makou mau puuwai, me he hamare la e wwahi ana i na mea huna o loko lilo loa o ka waihona noonoo, me he leo la no ka hanohano o hone ana i ka po lai e ku ana mawaho o ke pani puka, me he kiai naue ole la.

            I hoopuka makou i keia ninau no ko makou ike eia ka moopuna a Kakina iloko o na hana hookahuli aupuni, a me ke kaihi mana, a oia hoi kona kupunakana e hooikaika ma i ka po a me ke ao, no ka pono a me ke ola o na uhane o na kanaka Hawaii i kona mau la mua loa i kona hehi ana i ka lepo aloha o Hawaii, i ukali ia e kaua wahine a me kona mau hoahele o ka oihana hoola.

            Aole loa e poina ana ia kakou ka kakou mau hana nani a maemae, a me he mea la i ka wa e uhipu ia ai na Paeaina o Hawaii e ke kaiakahinalii, a i ole, e hoowa ia ai paha ka honua e na luai pele, aole loa e nalowale hookahi hunahuna materia o ka lakou mau hana maikai.

            Aka, heaha hoi ke kaona o keia mau hua e kau ae la maluna ae? Aehe ninau maikai ia, a e pono no makou e hoomanao aku ia ouku e ko makou mau makamaka heluhelu. I ka wa a kekahi kaikamahine puakani o Ehu i haalele aku ai i kona home a kau mai la no ka moku, o ka lai a kou ka pahu hopu aia na manao uluku iloko o kona naau kahi i noho ai, a i ka wa a ka moku i kaalo ne ai ma ka Lae o Kalaau, ua hoopuka koke ae la oia i keia olelo kaulana loa a hiki i keia la, ke makia hoi no keia ninau e kau' ae la maluna pono:

            "A ka Lae o Kalaau, pau ka pono a Kakina, ma keia wahi aku, e hooko auai ko'u pono."

            He oiaio, ua hooko kela kaikamahine i kana olelo, a i kona wa i pae mai ai i ka aina maloo o Oahu, ua pale ae la oia i ka pono a Kakina a hoao iho la i ka ono o ka hua ai i papa ia, a o ka hopena he mulea a me ka awaawa aka, o ka huaolelo nae ua hooko a.

            Ua nee mau mai kela mau mamala olelo, a hiki i ka wa i ike ia ai, o ka pono a Kakina ma i hooikaika ai, ua mimino a mae kona mau lau, a ua ike ia ka make. E nana i na Ekalesia Kalavina o keia mau la, ua ulu anei a mohaha kona mau lau elike me ke kanu ia ana i kinohi? O ka makou haina, aole. Heaha ke kumu? Oia ke komo pu ana iloko o na hana pili aupuni mamuli o ke ake ana e nui na pomaikai no keia noho kino ana.

            E makaikai kakou maloko o o nahalepule o Kawaihao a me Kaumakapili, e ike no kakou, o na hana maa mau, elike me ka hanai kumu na mahina hou,a me na lulu kuwaho, i maa i ka ike ia he ulumahiehie ia o na hoahunau a me na malihini ma ka wehe ana ae i na hipuu o ko lakou mau kieke, ua makana aku la no ka waihona laa o ka oihana hoola uhane, me ke kunukunu ole, a hookananuha o'e iho, e hoike ana i no manao aloha no na hana maemae a ku i ka pono.

            Aole loa hoi he mau manao hoohui i uku mai ia manawa, no ka mea, ua iliwai ka manao o na kamaaina me na malihini ma ka lau lima pu ana iloko o na hana e holomua ai keia lahui, ua holo ka ike iloko o na kula la Hawaii, a ua pii ke kulana ma na wahi a pau o ka  honua nei, he aupuni naauao a malamalama ko kakou a me he mea la, oia no ka mea oiaio.

            A pehea i keia wa, aole makou e kanalua i ka hoike aku, ua mae na pua a ua helelei wale na lau oia hoi, ua make ka manaolana no na mahina hou, no ka mea, waihona lulu ia no na halekuai o ka poe mikanele, a o na hanai kumu, ua make loa, a ua nalowale na manao ulumahiehie o na hoahanau mamuli o na hoahanau mamuli o na hana hoohuikau wale ia a na alakai o ke ola, nolaila keia hopena pakalaki a kakou e ike nei/

            Aole malaila wale, aka, e nana kakou ia Kakina i kapaia he moopunu, oia ka makuakane o ka hana hookahuli Aupuni o 1887 a hiki i ka 1893 a mamuli o kona lilo ana i alakai no keia mau hana hookahuli aupuni, ua papahi ia mai kona poo me na loaa o ka waiwai pio ana i pakaha ai ma kona lilo ana i Kuhina i kekahi wa, a i keia wa hoi he Kuhina Noho no Hawaii ma ke Aloalii o Wasinetona, a o ka hua o kana hana e noho la malaila, oia ka hele e ohi pupu ma ka hoikeike nui o Kikako, kahi a ke Aupuni Hawaii i kauoha ole ai iaia e hele malaila, nolaila, ua pau ka pono a ka moopuna a Kakina, a ua mae kona mau lau iloko o ka hoomanao ana o ka lahui nana k hanohano ana e hehiku la.

 

KAHAHA KA NAAU.

____________

 

            Ua ike iho nakou i kekahi manao i hoopuka ia maloko o kekahi nupepa puka la o keia kulanakauhale, e olelo ana me ka heeia pu i manao: "Kahahu.' O ke kipi i lanakila aole ia ko kipi," Ua hoopaunaau ia keia mau huaolelo iloko o ka umauma o ka poe nana i hui a kuka a ohumuhumu pu iloko o na hana hookahuli aupuni o ka 1887, a ke ole makou e kahihewa na kekahi kanaka kiekie no ia nana o ai humuhumu ana na loaa o ke aupuni.

            E hoomaopopo kakou ina o pepehi kekahi Iosepa, o ka Hui Iosepa, in Bihopa, a i ole ia, ia Emaluka paha a make loa, hopu ia no ka pepehikanaka, a hookolokoloia no keia hewa, a i ka hoea ana mai o ka olelo hooholo a ka lunakanawai, ua pono no ka pepehi ana o Iosepa ia Emaluka a make, alaila aole anei e nele mai ka hoohuoi o ka lehulehu, a me na pilikana o ka mea i pepehiia no keia olelo hooholo paewaewa, a hoomaka koke lakou e keehi i keia olelo hooholo a ka lunakanawai no ka im ana i kahi e hookoia ai ke koikoi o ke kanawai maluna o ka mea pepehikanaka.

            E manao anei kakou o ka pepehikanaka i hana maoli ia a hookuuia e ka lunakanawai mamuli o kona manao, aole anei ia he pepehikanaka? Pela no hoi keia, o ke kipi maoli a kakou i ike ai he kipi ia, e hiki anei ia kakou ke hoole aole ia he kipi?

            Na ka popoki ia hana, ke komikomi i kona ino me kona mau wawae, aole na kakou ka poe e ake nei i ka pono a me ka pololei maoli, alaila e kapa anei kakou i ke kanaka e huna a komikomi anai kona hewa iho, he popoki huna ino? Pela no, o ka mea e hoomaikai ana i ka ino a me ka lapuwale, oia kekahi keiki a ke diabolo a ua kupono oia e hele iloko o ka luahi o Gehe na, kahi e uwi ai na niho.

__________________

 

E AO MAMUA E PONO AI.

_______

 

Ua kupono i ke Aupuni ma o kona mau kanaka lawelawe la ke haawi aku i na kauoha e ao aku i ka lehulehu, aole e hookuukuu i ko lakou mau holoholona ma na alanui o ke kulanakauhale nei i ka po, me ka nakinaki ole maloko o ko lakou mau kuleana ponoi iho i na wa a pau i ole ai e halawai me na poe makai kau lio e au ana hele nei o ka po a i ole hoao ia paha e wehe mai kahi i hoopaa ia ai e ka poe nona ia mau holoholona nolaila e pono i keia poe makai e ao aku i ka poe mea holoholona o like auanei me ka hana a na makai haole ma ke alanui kula i ka po Poalua nei nolaila e akahele.