Ka Lei Momi, Volume I, Number 2, 14 August 1893 — UA LAWA ANEI O HAWAII IAIA IHO. [ARTICLE]

UA LAWA ANEI O HAWAII IAIA IHO.

Re ui koia ho "ninau 1.0 ka Jawtt o Hawaii i koaha? Mamna o ko niakou hoike ana aku i ka huina, ho ' pouo ia mukuu e hoaknkn inuii ak'i i ke kuniu i ula niāi ni ki ia ni«;ia, no ka mea he snen aim nui ka mnkou e wailio :;ku niū ino len wiAVoolc a ine k»i hopo 010 hoi, oiui, u:i liala ka wii kupono e liuuu ia ai uu lunu manno nuno la mahlo o ke poi o ka hookamani a me ka hookamaemae. He oiaio, ua ulii holookoa ia na puuwai Hawaii īue ia mau auo hli, n me ia mau nune makee pio ele. K puka mau aua, a o oiliili inau mai ana na manao 0 keia nno i kela a me keia makaliiki, a hiki loa mai i keia au e nee nei. lua ua pololei ka makou koho ana, alaila, ke hoomanao nei niakou, ua hoomaka mai keial li mai ke au mai o ko kakou Moi Kalakaua, a ke ole au e kuliihewa, a pela ināi a hiki i kela \va. Aka, aole nae he lili e kaumaha ai ka noho lokahi ana o ka lanm, aole hoi no ko ala ana mai o kokahi piHkia kuloko koikoi—He leo wale no me he mahu la mp be kunhiwi la e kaalo mau ia una e ka ohu kolo maluna iho o kona pa* palina a nalo āku i ka polileun, alaila 9 uhi hou niai no, a «alo aku, uhi 11.0, pola no ia e poai k'aalelewa mau nei mnluna o na oiwi pouoi o Hawaii iij&i, a o k«kahi hapa paha o lakou i kela a me keia makahikh Ua punna ae uei makou ualiku keia lili me he mahu la, a mehe ohu la o na kuahiwi, Ua like io no peln, no ka moa, na ka ehou o ka mnkuni 1 lawe aku ia lakoia ma o a maanei o ka lowu. a lilo i mea ole i ka nana aku, aka i ka hala ana ae ,o kekahi manawa ila lioohui hou ae la ua mau hunuhuua makalii la, a ia lakou hoi i kaa aku ai inawaho o na palena kupnno o ka lilo ana i men uno 010, ua lilo jie lu lakeu i mea paa a i niau ao elet>le kaumaha hoi i ka wai, n liaule kawakawu mai la i k:i honua nei me ka ikaika. 0 keiu ilio la ka! ka hopena o ua inau mahu makalii nei. Ae, ka' wai, lilo i mo* ana nui, he makalii ke one, lilo nao he aina nui. Pela uo na mea makalii e ae a yau ko hoohuiia, e lilo auanei lakou he mea nui. Aole anei pela keia mau honea® liilii, ua lili a me na ohumu

liilii aua iloko o ka uaau.o ku poe pakaha i ka momona ou®o Hawaii? Aole nnoi e lilo keia )io moa nui no kok.'ihi inanawa e hiki mui aua? O ko kan:»ka uaauao ka mea kupoiio e hoomoaknka lea niui i kona mnnao uo koin nip»; oia hoi ke kuhikuhi, kp ah kni, n ko honkea mni i nn weiiewi lie aua uo hl hopena o kc'iti lili no\vr!o ninii, tno he lili inau una I:i w ke kainaiki ī ka Weh\ a ka la maluna o ua pu.\ moh.-.la ohaha, e hoomalule kok'o ia lukou. O ka mea akamai ke haawi aku i na olelo noeau iloko o na puuwni Hpwaii a pau, ina ua ku o)e i ka pololei keia lili aua, i holei ia aku ai ka aai anu iho o oia inau manuo i ka inu-o o kolu kou puuwai; aka hoi, ina lie mau lili ana ko lakou i ku i ka jk>lolei a me ka oiaio maoli, he pono i ka mea uoonoo ukeu o lilo inua i uwao, n i alai no ia mau kina'una'u inai keia wa.aku, o ala . roai auanei kekahi hopena awahua, a koikoi paha, iloko o kekahi mnnawa e hiki mai aua. Auo, e liai aku i ka puatfa a ka mc»r, o koia lili a ohumu ana i olfeleia, lie lili eihaua anpuni anei? A'»le, alea he lili maeli uo i ua kuunka Hawaii ke nolio ae ma keki walii oihana aupuui kiekiu. Ive hoike nti makou me ka hookamaui ole aia iloko o kela a me kein poo e nnee oihana noi na nune ana i like īne keia, a iloko palia o kekahi liapa o lakou. I keknhi inau mauawa i h;ila ae nei, ua ike ainaka in kekahi muu manao lili muloko o na nupepa o kakou, i kakauia mai e kekahi poe he nui e noho ana ma na wahi e ao o keia aupuni, no ku pau loa o no oihana aupuni i na kanuka Hawaii i ke au r o noho moi ana o Knlakaua a uele iho la kekulii hopa o lokou i kn hana, ā i ka uiaknhiki ISB7 i puka amnka ao ui ka lakou mnvi lialni, a iloko o lanuai'i M. 1803, i maopopo lou oi ka l.'ikou hulii huiia ino iu kakou na Haw mī, ho moa hiki ob i na kupa o ka aina hanau kr. pili im maka no ka noho haku ana mai o na malihini maluna o kakou. E ku kakou a nana i ka moololo o.na iahui kanaka a pau, e ike nuanei kakou i ka lili mau ana o na knnaka kupn 0 ka aina i na malihin. l'ula no i ka wa i nolio aku ai ua Faiani-Noreinancli i huku maluna o na Sakone. IMu | nalahui Faraui nie Gere:nnnia 1 lea wa i hoohaahaaiu ilio ai j lakou e kekahi mau rupup.; i oi akn kn ikaikn. Nolnila, oia kawa kupono e hiki ni ke wuilio aku i keia uinau imua o ko akea, " Ua lawa anei o llawaiii īaia iho ?" Ano, e ninau ibo tae ka mao-

popo i luiWiini fiim '\i ka lili aiia, a kuloiiiiii 010 imha. L<ft pihn unei kn aiiia ina kanaka naauno e liikj «*ii ho Iwopihn mn . īiii oihana a, pau b ki» aupnni V j Kp olelo nei makou, "Ac." lle i nni M'alo u iui līawaii no lakou ka Ui.iiiiao i oi pakela loa aku numuui o 11 a liaole e noho uiai m.'i maluna 0 ua oihana anpuui. nao nolo lio iko iu inai o na kauuka ilawaii, he hookue lakon uei.