Ka Lei Momi, Volume I, Number 39, 7 ʻAukake 1893 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

AUGATE

Sabati  Poakahi           Poalua Poakolu           Poaha  Poalima           Poaono

                                    1                      2                      3          4                      5

6          7                      8                      9                      10        11                    12

13        14                    15                    16                    17        18                    19

20        21                    22                    23                    24        25                    26

27        28                    29                    30.

 

Ka Lei Momi

 

POAKAHI AUGATE 7, 1893

            ILOKO o keia mau la e hele nei, eia ke houpuupu mai nei kekehi mau nupepa o keia kulanakauhale e hoihoi ia ae ana ka Moiwahine ma ka nohoalii i kekahi o keia mau la iho. Aka, i ko makou huli ana aku i ka oiaio o ia mau loaa aole loa i loaa iki ka oiaio. Ua olelo pu-ía ae hoi, aia aku mai ka mokuahi Auseteralia mai Kapalakiko-mai i keia Poakolu iho, alaila lohe pono loa ia mai ka mea oiaio. Aole loa he oiaio o ia mau mea i hoolahaia ma na nupepa.

            O ka makou wale no i ike iho ai ma na nupepa o na aina e, ke hooikaika la no lakou e hoihoi hou ia ae ke aupuni Moi a e hoopau ia keia ano hooponopono au nui e ku nei. Ua paa ka waha o ka Peresidena o Amerika no keia ninau nui, aole i lohe iki ia kona manao no keia mea.

            Nolaila, e ka lahui Hawaii, e noho ma ka hoomaa wanui, e kaohi i na manao inaina, e hoike aku kakou mua o na aupuni naauao he lahui maluhia kakou ma na ano a pau. E nana aku lakou i na ouli o mua aku nei, e pelu na kuli ilalo a e noi aku i ka oluolu o na mana laai e aloha mai i ko kakou Moiwahine i hoopilikia ia, a me kona lahuikanaka.

            A oia i keia la e wehe ia ai ka ahaolelo kuikawa o Amerika Huipuia, me he la e komo pu ana paha ka noonoo ia ana no ka mea e pili ana i ko kakou kulana aupuni iloko o na hana a lakou mau lawelawe aku ai, a ina pela alaila, aole kakou e lohe koka ana i na maka e pili a la ia hana no kekahi manawa hoi i maopopo oe ia kakou. E hoomanawanui no nae kakou, ma pulale i na houpuupu olelo a na nupepa.

 

Ua ku mai:

            Ma ka au ina la onehinei i ku mai ai ka mokukuna Hawaii Liliu mai na Paeaina mai o ka Hema, iloko o 50 ia holo mai Juluit ka mokupuni hope ana i haalele aku ai. Mamuli o ka ikaika loa o ke au, ua i-ka loa ia aku oia no ka akau loa a hiki i ka latilu o Kopalakiko, a mailaila mai i kia pololei mai ai no Honolulu nei.

            Ua haalele oia ia Honolulu nei i ka malama o Iulai, 1893, a na kipa hele aku oia ma kela mau mokupuni Kilipati a me na paemoku Makala. HalaWai pu me ka Hairama Binamu ma ka paeaina o Kilipati a aole i hui pu iki me ka Hokuao. He maluhia maikai kela mau paeaina, aole kaua.

            Ua lawe mai oia he 10,000 hua niu, 1000 paona ili mano a me kekahi mau mea e ae. He wahi ohua kekahi, ka malamamoku o ka Hairama Binamu.

 

He lela mai Kupaa mai.

            I kekahi mau po o ka pule i hala, ua hele aku na makai e hopuhopu i ka poe Ha'uha'u opiuma iuka o Kealia, a mamua o ka hiki ana aku o na makai i kahi i makemakeia e hopu i ka poe kue kanawai, ua palamimo aku la ua poe Samuwai ala iloko o ka nahelehele.

            I kekahi mau la iho nei no o keia pule, ua hopu ia kekahi mau Iapana no ka hoeha i kekahi hoa Iapana no o lakou, a ua kapi ia me na Puupuu paakai nui a ua hoopii poho ka Iapana hoeha ia i na Iapana i hoopai ia he kanalima dala.

            I keia mau mahina ae e wili ai ka mahiko o Ke@a. E hoao ia ana ka wili ana mamua o ke kaupua a ina e holo @o ana, alaila e hoomau ia aku ana me ia.

 

"E ke Kiai. Heaha ko ka @"

            He po no ka po, i ka wa nae a na kukuu i ohaohao i uhi mai ai maluna o ka ili honua: Ua ike aku au i ka holo o ke kaa me na lio poniniu mahope iho o ka hale inu rama E@ i ka po Poaono nei, ua holo wale a ohuohu. Ua ike pu aku au iwaena o ia poe i holo loaloa ae, o John Samu Kukahiko kekahi me T. He-u, a he hookahi haole opu uuku o Alika o ka Mokolii, He keu ka piha i na poe makaikai. Hookoke i na kanaka, e hou hele aia ma o a maanei, makena ua mea he ulua. O kekahi kanaka e noke i @ i ke kamailio i kana kaikamahine aole e hele me na kamalii. Nuinui pilikia kela kamalii, aole pololei, O papa. Aole i uku o He-u ma i ko lakou uku kaa poniuniu i ka Poaono nei. Nui loa akaaka kela mau kanaka, hauoli no ka holo wale. E hele oukou e uku e pono ai.

 

NA ANOAI O PAUOA.

            Mr. Lunahooponopono.

            Aloha oe:-Ma ke ahiahi o ka Poaono nei, Augate 5, ua pakele iho la ke ola o kekahi poe e hoi ana ma ke alanui o Pauoa i ka poka o kekahi pu raifela i ki ia mai o kekahi pukiki ma kekahi aoao mai o ke aWaWa a Pauoa a koele aku la ka poka iluna o kaupoku o ka halepule. O ka poe e hoi ana o Sam Kaaumoana, J.K. Keohe me Mrs. AuWana.

            Ma ka la Sabati nei, ua hookohu ia o Mr. Alfred Kakina i Hope Kahukula Sabati no ka apana o Pauoa.

            He oia mau no o Pauoa i keia mau la.

            Owau no,

            A.W.K. PUAKEHAU.

            Pauoa, Augate 7, 1803.

 

KELA A ME KEIA.

 

            O Mokolii i keia ahiahi no Molokai me Lanai.

            I keia po a i ole, i La apopo e ku mai ai ka mokuahi Gaeli@.

            He wa kai pii keia, nolaila aole e loaa ana kahi pap@i.

            Ke h@le mau la na pakaua ma na Koa@ a me kau, ola aku la ia kini.

            I keia Poakolu e ku mai ai ka Auseteralia mai Kapalakiko mai.

            @ mai ka inaina e na hea hana, mai pulale i ka ha@ku a ka waa i ka @

            E mala na ana ka Ahahai Haonaauao Liliuokalani he ahaaina ma ka la 2 o Sepatemaba.

            Eia i Honolulu nei o kikaha ka Iwa i na Pali o ka mokupuni o Lanai, ke kueaea o na la hala aku.

            He ki pa@ me @ pahi epi@ ka @ panei o na hihia e noho mau nei imua o ka Aha Apana.

            Ke au kokoolua nei makou imi a o ko makou poe heluhelu, i ha i KA LEI MOMI,-o ka ia a makau.

            Piha ka ineki ke kaa poniuniu hou i ka po Poaono nei, hele a hookoke olana o na kaa a me na lio kikane.

            Ke ike mau ia nei na ma'i lepera o uka o Ewa i kaholo maluna o ka lio me na pu a me na apo poka. Eleu no!

            Ia Mr. John H. Wise ka haiolelo o Kaumakapili i ke kakahiaka onehinei. Maikai kona mau wehewehe manao ana.

            Apopo hora 10 kakahiaka e holo aku ai ka mokuahi Mikahala no na awa o Lahaina, Maalaea, no Kona a me Kau.

            Makani ma ka hikina mai i keia kakahiaka, huihui me ke puanuanu.

            I keia auWina la e hoopuka aku ai makou i ka makou nupepa makua KA LEI MOMI. He e @ aoao.

            Ke lilo mai nei, i pauku iwi ka ninau hoohuiaina i keia wa. Eia na nupepa Amerika ke ake nui nei e holomua ka hoohui aina.

            Hakuma @ ao o ka le@ a inehinei i hui pu ia me na kulu pak@

            O ka ae, he ao no ia,-o ka hoole, no hoole no ia. O ka aha la ka pono? E waiho aku pela e hoomaha.

            Ma@ o haha o Kahikinui, aole he kulu Wahi ua iki a hiki i keia wa mai ka malama mai o Maraki. Ua haalele aku na holoholona i ke kuahiwi a holo i kai e noho ai.

            Inehinei, oiai ke kane ua hale i ka hana, aia hoi ua komo ae la wahi ou a pinana heWa iho la i ko hai kuauna mauka o Pauoa, oiai no nae ua ae no paha kela mama i ka manao o kahi eu. Ua hoike ia aku ka lohe i ke kane a ua hoi aWiWi aku oia i ka hale: Iaia, no a komo aku, ua ike mai la kana Wahine a lele aku la mahope o ka hale a holo loa, pela pu no hoi me kela eu kolohe. Nui loa lealea kela mama, papa nui huhu. Manono ao e maikai.

            Ua lohe mai makou na hele aku ka @ @akai o Koolauloa i Waim@ i kela Poaono alu nei i hala @ a ua nana oia i ke ano o Kaleiwahea a ma kana olelo aole he ma maluna ona. Ua olelo ua ae no hoi kekahi haole aole no he mau hiohiona o ka ma'i maluna ona, a ua hui pinepine oia me Kaleiwahea iloko o ua makahiki elua i hala aenei.

            Na ka hoopii hookaawale Kanimakaole Lakalo e kue ana i kana kane Iosepa Lak@lo, ua haaawi ka lunakanawai Cooper i ka pono no ka wahine me ka uku o ke kane i umi dala i kela a me keia pule; kanalima dala uku loio a me iwakaluakumamalima dala no ka hoopii. Ua hoike ka wahine i ka nui o na hana ino a kana kone iaia me ka hooweliweli pu aku.