Ka Leo o ka Lahui, Volume I, Number 16, 4 Mei 1896 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

…MEI…

 

 

KA LEO

 

THOS. P. SPENCER.

 

            Lunahooponopono.

 

 

Kela Kanawai Hoohaiki

 

            O kekahi o na kanawai hoohaiki i ka hooholomua ana i na hana lealea ma ke ano kuulala i ke kino e komo iloko o ka lealea hookamakama, oia ke kanawai i hooholo hope ia iho nei e ka aha olelo, e appa ana ia mau ano o ka ulaia i ka noho’na lahui maemae. He mau alahele keia e a’o mai ana ia kakou no ke ala o ka pono, a e a’o pu ia aku hoi na poe hoowalewale iloko o ia mau hana e pau ka lakou mau hoalaala i ka holomua o ia haawina hoowalewale i ka lahui. Nolaila, o na poe e hoala ana i na anaina hulahula, a me na poe e alakai ana iloko o ia ano anaiua a me na mea like e loaa no ia lakou ka hoopai o elima haneri dala, a i ole, o ka hoopaahao ia paha he hookahi makahihi.

 

Ua Hala.

 

            Ma ka auwina la Poalima i hala, i lele loa ae ai ke aho o J. G. Hoapili, kekahi o na kamaaina kahiko o ka aina malalo o ka inoa kaukau alii i noho loihi ma ka apana o Kona no na makahiki lehulehu i hala hope ae.

            Ua piha kona mau makahiki i ke kanaonokumamakolu, he lunakawai oia no kon apana i hiliuai nui ia, a na komo iloko o ko kakou ahaolelo kanawai no kekahi mau kau.

            I ka hora 2 onehinei, i hoolewa ia ae ai kona kino no ka ilina o Kawaiahao, a malaila ka Loio Kuhina W. O. Kamika ma ka aoao o ke aupuni, me ke keikialii Kalanianaole ma ka aoao o ka Moiwahine Kupiolani, a me ka Bana aupuni no ka hoohanohano me na leo mele no kona huakai hope loa.

 

Jas. H. Baraunu

 

MALUNA O KA

 

Ninau Lahui Hawaii

 

 

Ka Hoike

 

A KA

 

Moiwahine Liliuokalani.

 

            He hapalua hora mahope iho o ke kali ana iloko o ka halealii, ua hiki mai la ko’u aha kuhina a hoole i ko lakou kakauinoa maluna o ke kumukanawai hou i ko’u wa i noi aku ai ia lakou no ke kakauinoa.

            He mau la mamua ae o ka hookuu ana i ka ahaolelo, ua hoolala ua ia ka manawa e kukala ia ai ke kumukanawai hou, oia no ka la hookuu i ka ahaoleo, a e kakaninoa ia maloko o ka halealii imua o kekahi mau hoa o ka ahaolelo, na elele o na aupuni e, a me na elele o na ahahui Kalaiaina hawaii mai na mokuouni mai a puni ka paeaina nei.

            Mai ka manawa mai o ko Mr. Paka wa i kono ai iloko o ka aha kuhina, ua hooia mua mai oia ia’u, e hana ia kekahi kumukanawai no ka pomaikai o ka lahui Hawaii, a e hooko ia hoi na leo poloai o ka lehulehu e noi ana i ka ahaolelo no elua kau o na makahiki i hala, oia ka 1890 i hulihia ai ka papa kuhina o ka aoao hoomaemae, a me ka 1892 i komo kuleana ole mai ai na pualikoa Amerika me kekahi kouoha ole mai kona aupuni mai.

            Na elua hoa o ka ahaolelo i hoomakaukau no ke kanawai hou, mailoko mai o na kumukanawai o Kamehameha v. me ka 1887. Ua loaa mai ia mea iloko e ka poho o ko’u lima i ka mahina o Okatoba, a ua waiho aku au ia Peterson no ka hooponopono ana ma kekahi mau wahi o ka hemahema, alaila, nana o hoopiha iho a kapae paha no ka pomaikai o ka lahui a me ka aina. He mahina holookoa ka paa ana o keia kumukanawai ma ka poho o kona lima, a iloko oia manawa, ua hui launa pu oia me kekahi mau loio no ka hooponopono, a hoihoi mai la oia me ka hoololi ole ia o kekahi pauku a hopuna olelo paha, nolaila, ua manaoio au, ua pono a pololei na mea a pau i palapala ia maloko o ke kanawai.

            He elua o’u kuhina i hooia maoli mai, ina wau e koho like ia laua elua iloko o ko’u papa kuhina hou, e haawi mai ana laua i na kokua ana mai no ke kakauinoa maluna o ke kumukanawai hou, oia o Sam Paka me Bila Konuwela.

 

Hoike a S. Paka,

 

            Ua pane aku amkou imua o ka Moiwahine; “Ae, e hoike ia aku no ia oe e ke Alii ka makou olelo hooholo, aia nae mahope iho o ko makou heluhelu ana a maopopo kona mau pauku. O ka makou oleloao mua, e kapae loa oe i na hoomanao hou ana no ke kukala i kumukanawai hou.”

            Ua pane mai ka Moiwahine: “Aole no’u ka makemake i kumukanawai hou, aka, na ka lahuikanaka Hawaii, a he mau tausani o ko lakou mau inoa e wailio nei no ia noi imua o’u, a me ka ahaolelo o keia aupuni no kekahi mau makahiki i hala hope ae nei, aole nae i hookoia.”

            I ke ahiahi Sabati, ua hooholo ka Aha Kuhina a hooma kaukau i kekahi palapala kakauinoa, a ma ks hora 8 kakahiaka Poakahi na@ aku au laua o ka Moiwahine, a hoike aku iaia i keia palapala me ka olelo aku, he palapala hooia keia imua o ka lehulehu no knoa kapae loa i ka manao o ke kokala i ke kumukanawai hou.

            Ua ae mai no oia i keia olelo aku a kakauinoa maluna o ka palapala hooia, a iliko o ia manawa i haawi koke ia aku ai ke kauoha i ka halepai no ke pai ana i kela manao hoolaha imua o ke akea. Ua hoouna ia he mau kope o keia mau palapala hooia imua o na Kanikela o na mana aupuni maloko o keia kulanakauhale.

            Baraunu Heaha ka manao o ka hapai nui o ka lahui Hawaii no keia ninau e ku nei i keia manawa?

            Paka: Iwaena o na kanaka Hawaii aia lakou ma ka aoao hoihoi hou i ka moiwahine maluna o ka nohoalii. O keia ko’u manaoio piha, a ke kamailio nei au me ka hoohewahewa ole i ko lakou mau puuwai.

            Baraunu: Ma ka papamoa helu o ke koho balota o 1890 keaha ka huina nui o na kanaka Hawaii kupono i ke koho balota?

 

HE HOOMAIKAI AKU.

 

            Mamuli o ko KA LEO haawi ana mai i kowa no ko’u mau ehaeha e auamo ai, ke haawi aku nei au i ko’u aloha a nui i ka Lunahooponopono o Ka Leo a me kona mau paahana eleu; a ke nonoi hou aku nei i kou ahonui e haawi ae i ko’u aloha nui i ko’u mau makamaka a pau e noho la ma Honolulu, a pela pu hoi me ko’u mau makamaka o keia aina makamaka ole, me lakou ko’u aloha paumako a nui.

                                                                                    MRS. SARAH RINGER,

                                                                                    Pauahi Home, Kalaupapa,

 

            O ka poe makemake ana i mau Buke 1, Lapaau Hawaii, e hoo una mai i na kauoha ia makou.