Ka Leo o ka Lahui, Volume I, Number 14, 30 ʻApelila 1896 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

…APERILA…

 

 

KA LEO

THOS. P. SPENCER,

 

 

Heaha kou kulana e Hawaii

 

            O ko kakou kulana mamua ou e Hawaii lahui e ku mai nei i keia la, oia kekahi o na alahele pohihihi no ko kakou hiki maalahi ma ke kahua maa mau o ka palekana. He mea oiaio, aole kakou i lilo i poo alakai ma ke ano lahui iloko o ko kakou aina hanau e ku nei i keia hora, oiai ka mana hana kanawai ua kaili ia a kaawale loa mai ko kakou mau poholima aku, a nolaila, o ka hooko mua loa ana o ua mana kanawai la e ka poai o ka aoao hapa uuku, oia keia kanawai a ke aupuni Repubalika i hoopuka ae nei no ke kakauinoa, he kumuhana hoi na ka lahui Hawaii oiaio o ka aina i hoowahawaha mua mai kona la o ke kukulu ia ana i kinohi, oia mau ke kupaa o ko lakou puuwai malalo o ke aloha hoomanao poina ole no ko lakou noho’na maa mau malalo o na aelike hoopaa kuikahi me na mana aupuni hoaloha kuwaho.

            O ka mea hiki wale no ia kakou ke hana, oia ka waiho aku ia lokou me ka maile a me ka hoonioni ole, no ka mea, e hiki mai ana no he la no ke kanaka Hawaii a kauoha ia ai oia e hoike i ka piko manao o kona puuwai i kana olelo hooholo hope loa no ka pono o kona aina. O ka mea pohihihi a kakou e ui ae ai, oia ka la e hiki mai ai no ka ike maopopo ia o ko kakou lokahi me ke kupaa imua o kekahi anaina hoikeike no ka imi i ka haina oiaio o ka ninau lahui e ku nei.

            Aole o makou manaoio ua loaa he mana e kaualako ai ia Hawaii ma kapa o keia luaahi o ke kakauinoa, no ka mea, oia ke alahele e alakai ai ia lakou no ke komo kino iloko o na haawina popilikia. O ko kakou kupaa mau ma ke alahele maa i hoikeike ia aku i ke waho poe, oia ka haina moakaka loa no ko Hawaii puni ole i na hoowalewale i pahola ia mai imua o lakou e na kakoo me na hoaloha malihini o ka Repubalika hapa uuku e ku nei.

 

Jas. H. Baraunu

 

MALUNA O KA

 

Ka Hoike

 

A KA

 

Moiwahine Liliuokalani.

 

            Iloko o ka mahina o Novemaba, 1892, ua loaa mua mai ia u he leta ma ke ano malu e hoike mai ana, no ka manao i hoomakaukau mua ia e ke Komisina Amerika Kiwini, a me ka haawi pu ia aku hoi he mau kokua e na kamaaina haoli o keia kulanakauhale, e loaa ke kulana makaukau no ke kumuhana hoohui aina, a ua maopopo mua kela hoolala i ka Aha Kuhina e ku ana ia manawa, ma ko’u hoike pu ana aku me na lono i loaa a i pahola ia mai ia’u.

            Ma ka la 7 mai o Dek. O ia makahiki no, ua loaa hou mai ia’u he leta o ia ano like, nona na olelo hoomaikeike mua e hoike mai ana i ka manawa e aneane aku nei e poha ae me keia mau olelo:

(Ka Leta.)

I ka Moiwahine Liliuokalani,

E oluolu mai e ke Alii.

            E ka Madame: M mulio o ka hilinai i kekahi palapala i waiho mua ia mai ia’u he pule i hala ae nei, ua loaa ia’u ka hanohano e hoike koke aku ia oe e ke Alii, no ke komo kino o ke Komisina Amerika o keia kulanakauhale iloko o na halawai hoolala no kekahi hana e hoomakaukau ia nei no ka manawa a hiki mai, a ua hiki au ke hilinai no ia mea kino i hoike mai no ia lono malu, a oia ke kumu nana au i kono mai e hoike mua aku ia oe e ke Alii, ua haawi pu ia he mau kauoha i kekahi mea paa oihana Amerika, no ka hoopaa i na hoolala ana e loaa ai ke kumuhana o ka hoohui aina, mai no kokua hiki ke loaa mai ka papa Kuhina e ku nei.

            E hoomanao pu oe e ke Aliiwahine, aia kekahi o ia mau poe ke haawi nei i na hoopaapaa kamailio maloko o ka nupepa Buletina me S. Bihopa, ka ipukukui kamailio o ka poai hoohui aina, nolaila au e hoike koke aku nei ia oe no keia manao hikimua o ka hilinai.

            Nolaila, e noho oukou me ka makaala loa no kekahi kupuino e hoomakaukau @ nei ma ke ano malu aole mawaho aku o keia kulanakauhale, aka, eia no iloko o keia papa Kuhina.

            Mai kekahi mai o kau mau poe kauwa haahaa a me ka hoolohe.                    (Inoa)—

 

Hoike a S. Paka,

 

            Paka: I kela manawa a ka Moiwahine i kauoha mai ai ia makou ka Aha Kunina e kakauinoa, a me ko’u pane ana aku, aole makou i ike mua i keia kumukanawai, a e hooholo ai makou i ko makou manao no ke kakauinoa, ua pane mai oia i keia mau olelo:

            “E heluhelu i keia manawa, a oia kena imua o ko oukou mau alo e waiho iho la.”

            Ua heluhelu makou i kela manawa me ke akahele, a i ka lawa pono ana o ko makou nana ana, ua pane aku au ma ka aoao o ka papa Kuhina i ka makou olelo hooholo me keia mau olelo:

            “Ke noi aku nei makou ia oe e ke Aliiwahine malalo o ka olelo a’o, e haalele oe i ka hoomanae hou ana no keia kumukana wai.”

            Iloko o kela manawa i hoopihoihoi ia ai ka manao o ke Aliiwahine, a na kekahi hou o ka papa Kuhina i pane hou aku keia mau huaolelo pokole:

            “Ina e paakiki oe ia makou no ke kakauinoa maluna o keia Kumukanawai, alaila, aole makou e kakaninoa, aka, e haalele makou e pono ai.

            Na’u i pare aku keia mau olelo pekole ia lakou penei: “E na keonimana, e oluolu oukou e komo aku no kela rumi, a e launa kamailio ae au me ke alliwahine no keia kumuhana ana e paakiki nei.”

            Ua komo aku lakou no kekahi rumi okoa, a oia ko’u wa i kamailio aku ai i ke aliiwahine me ka hoomaikeike aku iaia, he hana maki kanawai ia ina e hooko ia. O kana mau huaolelo i pane mai, oia keia: “aole no’u ka makemake e kukala i Kumukana-wai hou, aka, na kou lahui malalo o oa palapala kakau inoa he mau tausanie waiho nei. Ua nana au me ke akahele a hooholo i ko’u manao, he mea pono e hooko ia ka makemake o ko’u lahui e loaa ke kimukanawai hou no ka aina.”

            Ua hai aku au iaia, aole au e ae ana, a pela pu me ko’u mau hoa o ka papa Kuhina. E lilo ana keia i ninau e loaa ole ai he manao lokahi iloko o makou, a ua ahona makou e haalele i ka papa Kuhina ina e hoomau oe i ka hookikina ana ia makou.

            Na keia mau olelo i hookikina loa aku iaia, a pane hou mai la i keia mau huaolelo: “Ina pela, heaha ko oukou kumu haalele ole i keia manawa.”

 

Keena              Oihana

 

            Ua wehe ae nei he hoa kamaaina kahiko i kona lahai, no kekahi mau haawina pili i ka noho’na ohana me hoopiha hemahema o na hoa a puni na mokupuni, oia o

Mr. KANAKALIILII           

(J. P. H. Kanakaliihi)

Ua wehe ae nei oia i kona keena hana ma alanui Maunakea kokoke i ke alanui Beritania, malaila oia o loaa ai me na lako hale, oia NA BELA MOE,

                                                                                    NA NOHO KOKI

            A hoomaemae i na mea kahiko Na PAHUKUPAPAU,

                                                                                    KAAHOOLEWA

LALOA ia na kino o ka poe make, ina ma ka hookomo ana i ka hau a i ole ia ma ka pauma ana paha, he oluolu loa ka uku, a e hele oe a kie maka ia kakou Hawaii ponoi, alaila Lupaa mahope o ka aina