Ka Leo o ka Lahui, Volume I, Number 10, 24 ʻApelila 1896 — Page 1
| This text was transcribed by: | Maryann Acker |
| This work is dedicated to: | Kendra Brown |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
Buke 1. HONOLULU. APERILA 24, 1896, Helu 10
BEDERA,
Ke Keikialii o Peresia;
ME
GURANEA,
Ke kaikamahinealii o Sumatera.
Ka Nohoalii o ke Keikialii Opio i
Kukulu ia maluna iho o ka ikaika
O Hookahi-haneri Wahine
Ea Olelo Hoohiki i uhaki ia mamuli
o ke Aloha Wahine.
Ma kahi a ka maka a ke kaikamahine opio i nana ai, aia malaila mau kona maka iloko oia mau minute loihi o ka piha hauoli o na poe a pau, a he mau hoailona maopopo ia e hoike mai ana, aole i hoopau ia kela nanaina kamahao maluna o ua puukani la a ka moi e aloha nei, a e hoopahaohao nui ia nei hoi o kona noonoo.
I ka pau ana o ka lealea hula kui ana i kela ahiahi, ua hookuu ia ke anaina kanaka ahaaina hanohano a ka moi, a hooluolu iho la laua elua maluna o kahi moe i kela po e like me ka rula mau, aole he paui leo, a aole he hookokoke aku o na kino kanaka elua i ka lua—ahi enaena o Kilauea a hiki i ke ae wale ana i ke kakahiaka.
Na keia mau ouli ano-e i hoike maopopo aku i ka moi no na la loihi i hala hope ae, e kono ana iaia me ke kali ole i kekaki olelo mai ka ahaolelo, e hoopuka mai i ka olelo hooholo i kakauinoa ole ia no kona aloalii, a oia kona wa i kukala akea mai ai imua o kana mau wahine lehulehu me na huaolelo hope loa penei:
“E na moiwahine o ko’u aloalii: No ka wa loihi i hala ae nei, ua uhaki au i ka manao paa mua loa ani lawe ai i ka’u olelo paa mua o oukou e kakali nui ai no ka pauma wai o Iao Vale i ka Poakahi.
HUNAHUNA KULOKO
Pau ke hoha mau ana o ka leo himoni, “Aloha pu.”
He kuai kidala lio a me na ilikaa ko ka la apopo, na Jim Mogan, o kekahi hapaia o ka waiwai o kauka Berodi.
Ahiahi apopo ka hookuku biliodi mawaena o Moris Keohokalole a m Howe, maloko o ka Hotele Hawaii, no na pama ahiu 200 a laua e noke ai i ke alualu.
Ua hoopaiia na Pake kalepa i onou aku ai i na dala kipe ia ohakulai o ka hale dute, he $500 pakahi, no lakou na inoa, Kat Poo, ona o ka hale inu rama makai o ka Nekina Yee Chin a me Loo Sam, he mau Pake kalepa.
WEHEWEHW MOEUHANE.
(Hoomauia)
O ka mea maopopo, he ano powa ia, a he mau mea hana malu. Ma kekahi ano o ka noho ana o ka Moiwahine me ha kakunapule Katolika, he hoike ana i ko ke alii hoololi ana ae i kona ano hoomana a ike ano hoomana hou ae, a i ole, he ao ana ia no ke lii i ka mea pono ana e hana ai.
O ka halealii i ike ia ma ka moeuhane, oia no ka halealii e ku ana i Kukoae, nolaila, he loli ana ia o ke ano o ka noho alii ma ka manao a ma kana paha.
O ka mea oiaio ma ka nana ana, aia ka halealii malalo o na Mikanele, aole malalo o na kahuna katolika, oia ka mea oiaio me ka moakaka, aole no hoi malalo o ka Moiwahine. A no keia noho ana o ka moi wahine me na kahunapule ka tolika iloko o ka halealii, ua lilo ia i kumu kanalua loa. A nolaila, oia noho’na o ke’lii iloko o ka halealii, he noho paha no ka pono, a he noho paha ne ke pio malalo o ka inoa o ka aina i ku ai ka halealii, oia hoi o Kukoae.
Ua noho aku la ke alii i ke kahua i (ku) ai ke (koae) hulu keokeo, a i hooiaio ia mai e ka heiau kahi e kau ai o ke kanaka make i ka lele.
A ina o keia heiau a he lua kini hoomana ia, oia paha, aka, he kanalua no nae. Ma he paha he powa mai ahulau. Komo aku la ka mea nana ka moe iloko o ka hale a ike aku la i kana wahine ia Ke’liiokawahine, a pane aku la iaia: E inu aku ana au i ka awa i elima apu, i hooko ia ai ka’u mea i olelo ai no ka mea, he Poaha keia.
I ka nana ana i na olelo a ka mea nana ka moe, he kohu kahuna oia, he 5 apu ana e inu ai, alaila, hooko ia kona makemake. O ka Poaha nae kana la manao ai e hoeko ia kona makemake. No ke aha la?
No ka hoihoia paha o ke aliiwahine i ka pulelo ana o ka hae kalaunu paha, a no ke aha aku la? Aeahe la hoi, e nana hoi kakou i kau la e molia nei i kau mau apu awa elima, malia hoi i ke kualima ana e ike ia ai, alaila, o ka la 25 ana o lune ka wahahee ma.
Niagara;
Ka Wailele Kaulana loa o ke Ao nei.
Moolelo kupanaha Hoopakele i kekahi mau ilikini.
O kekahi o na haawina kamahao a ka maka ke ike ma kanahuakai makaikai i keia luawai kaulana, oia no na hunawai e lele ana mai ke kiekiena e like me ka punohu uwahi o kekahi pouli ohu e halii paa ana i ka piko kuahiwi, pela ka malihini ke ike aku i keia haawina ano e o ka wailele. Ke pu homau aku ke manaka e komo iloko o na lau laau o ka nahele, e kuhahewa ana oia i kahi wa ma ke ano o ka pouli e lele pono mai ana imua ona, a e like me ke ano o ka makaui e pa oolea mai ana, aia kela wahi holookoa o ka nahele ululaau malalo o ke ahi ho a i puhi kolohe ia e na Ilikini, a nolaila mai keia pouli uwahi e pahola mai nei. I ka wa nae e kokoke loa aku ai i kahi o ka pouli e halii paa mai ana, e ike mua ana ke kanaka malihini i ka pulu ano-e o kona mau lole, a o hoomaopopo pono loa oia i kela manawa, aia he mau hunahuna wai lelehuna iloko o kela punohu kuakea keokeo e pahola nei, a nona ka halulu ikaika e haule nei ilalo o ka lokowai kaulana me ka hoomaha ole.
O na manu e lele ana iluna o ka lewa a komohewa iloko o keia pouli uwahi-wai, oia ko lakou hopena ma ka hiki ole ke puka hou iwaho, a e haule no Iakou ilalo o ka honua me ka huhu i pulu i ka wai, me he mea la, ua hookomo ia lakou a pau iloko o kekahi kapuwai nui huihui ka haukeke opili i ke anu maeele me ke koekoe.
(A ka Poakahi e paani wai ai na manu noho kuahiwi o ua wailele kamahao la o Niagara, nolaila, e hoomanawanui iho i ka ono.)
HE KAMAAINA UA HALA
Ma ka auina la oka Poalua, ma ka malu launia o Helumoa ma Waikiki kai, ua kii maika Mea Mana Loa ia Mrs. Ahiloa Okuu. Ua hanauia oia i ka makahiki i make ai o kamehameha I, a mai ia manawa mai a hiki i kona la i haalele mai ai i keia ao, he 87 makahiki. A ma ka auina la Poakolu i maneleia aku ai kona kino wailua no ka luakini, a malaila i malamaia ai kona anaina haipule o Rev. Paleka. Ua waiho oia mah ope nei he eha keiki, a me 12 moopuna e u aku nona ma keia ao mauleule. O kaeou pu kekahi mo na keiki e kumakena la i ko lakou makua.
Poluluhi ke awakea nei o keia la. Oluolu iki ka hahana ikiiki o ka la.