Ka Leo o ka Lahui, Volume I, Number 9, 23 April 1896 — Page 1
| This text was transcribed by: | Judy Vierra |
| This work is dedicated to: | Eva Vierra |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
Buke 1. HONOLULU, APERILA 23, 1896 HELA 9
BEDERA,
Ke Keikialii o Peresia;
--ME—
GURANEA,
Ke Kaikamahinealii o
Sumatera.
Ka Hohoalii o ke Keikialii Opio i kukulu ia maluna iho o ka ikaika o Hookahi-haneri Wahine;
Ka Olelo Hoohiki i uhaki ia mamuli a ke Aloha Wahine.
“Mamuli o ka hiki ole ia kaua ke launa kamailio no ka hoohalala manawa ana maluna o ka pakaukau, nolaila, ke hooki nei au i ka noho launa hou ana me oe iloko o keia minute no kou pepeiao kuli paha, he hookaumaha paha, he aloha paha i ka huluhulu puka-ihu o kekahi kanaka okoa a i ole malalo oia kumu he hoowahwaha a hoino pilikino paha i ka nohoalii o Arabia nei. Ke hooki nei au i ka’u mau olelo, ina aole oe i lohe pono aku la ma kou mau pepeiao.”
I keia manawa ka moi i ku ae ai iluna a holoi i kona mau lima, ia wa like no ua kaikamahine la i ku pu ae ai imua a holoi i kona mau lima, me ka hoomaopopo nui mai o ka moi, ua lohe pono loa no oia i kana mau huaolelo a pau i pane mai ai maluna o ka papaama.
Oiai keia anaina paina a ka moi i haawi ai no ka hanohano o ke kaikamahine opio e hiki ke loaa he puai leo mai iaia mai, a hooko ole ia iho la i keia manawa, me kona hooki ana i ke laua noho pu hou aku a e holoi ana i kona mau lima, oiai na wahine kauwa o ke aloalii e hii aku ana i na pa-wai holoi lima me na kawele, ua haawi mai la ka moi i na ninau lehulehu imua o lakou no ke kulana kamailio o ka wahine opio, oia ka ke poo o na kauwa i pane mai ai me keia mau olelo.
“Ea! E oluolu mai e ke ‘lii mai kona la mua loa i hiki mai ai iloko o ka halealii nei a hiki iloko o keia la, aole loa makou i ike iki iaia e hamama ana kona waha a kamailio mai i hookahi huaolelo, e like me kona kulana mumule e ku aku nei imua ou e ke ‘lii. Aole i ka wa e hoauau ai iaia e kahi ai i kona lauoho, e hookano ai i kona lole, a e kahi ai paha iaia iloko o ka rumi hookipa. O ka huaolelo a makou e pane aku ai iaia ma ka ninau.
“E ka Modame, ua kupono anei keia me kou makemake? He mau mea hou anei kekahi au i makemake ai? E pane mai, a e kauoha mai, a e hooko ia me ka hakalia ole.”
Aole loa he huaolelo o keia ano i lohe ia mai iaia mai, a malalo oia kumu makou e manaoio nei, ua loaa ia paha oia i ka ma’i lolo, naaupo, pepeiao kuli, a o kekahi ma’i hoonawaliwali manao puuwai e ae paha. O keia wale iho la no ka makou hoike e waiho aku nei imua ou e ke alii.”
Na keia mau olele i hoonui aku i ka manao kahaha iloko o ka moi, no na anaina pilikino i haawiia e na kauwa wahine o ke aloalii i ke kaikamahine me ka puai leo ole mai, a holo ae la ka hoomanao ana iloko o ka moi, malia paha, aia he kumu nui o ke kaumaha kai holapu ae i ka noonoo maikai o ke kaikamahine opio iloko o keia mau la, a oia ke kumu hiki ole iaia ka hoao ana e kamailio mai imua o ka moi kapukapu o Arabia holookoa.
Ua kauoha koke aku la ka moi i kona mau kauwa no ka hookomo mai i na poe hookani pila o ke aloalii, a i ko lakou akoakoa ana mai, ua haawi ia kekahi anaina hoolaulea o na leo mele i pakui pu ia me ka hulahula kui hoolewa pauku kino e like me ko Hawaii nei, a he mau minute ia o ka piha hauoli iwaena o ke anaina kanaka nui o na poe i kono ia maloko o ka halealii.
Niagara;
Ka Wailele Kaulana lo
O ke Ao nei.
Moolelo Kupanaha Hoopakele i
Kekahi mau Ilikini.
O ke kiekiena o ke kawa o Niagara kahi a ka wai e lele mai ana ilalo o ka luawai he 157 kapuai no ia e like me ke ana-hoike o na mea helu. I ka wa a ka wai e haule iho ai iluna o ka iliwai, e lele hou ae ana ia iluna o ka lewa me ke ikaika no ka hapakolu o kona kiekie.
O ka halulu no ka haule ana o ka wai mai kela kiekiena mai, oia kekahi o na hoike kupanaha loa ma koua ikaika halulu e lawe ia ai ka lono o ke kani no kekahi ko wa loihi. Ua hiki ke lohe ia me ka maopopo lea hoohewahewa ole o ke kanaka malihini, aia he wailele kaumaha ke haule nei mai kahi kiekie mai no ke kowa o 45 mile ke kaawale. O ka mea apiki loa hoi, he mea hiki ole ke lohe ia ka halulu o ka wai iloko o ka Papukaua Hoolulu Niagara nona ke kowa o 18 wale no mile mai kahi aku o ka wailele Niagara e haule nei. Ina he manawa kekahi e hiki ke lohe ia ka halulu o ka wailele iloko o keia papukaua i na wa a puni ka makahiki alaila oia ka mea hiki loa ke olelo ae e like me ke ano kamaaina mau, aia he makani ino e pa koke mai ana mai ke kukulu Hikina-Akau oiai ka papukaua e ku nei ma ka aoao Komohana-Hema o ka wailele.
Ina o keia lono ano-e a hooi loa aku ka halulu e lohe ia ma ka papukaua mamua o kela haawina i hoike mua ia ae la, alaila, oia na hiohiona maopopo loa e like me ka haawina maa mau aia he ino nui e pahola mai ana maluna o ia mau mokuaina holookoa mai na kukulu elna mai o ka Akua me ka Hikina.
WEHEWEHE MOEUHANE.
(HOOMAUIA)
O ka oi hea la ka makemake o ka ohe, o ka oi paha e moku ai kahi mea, a i ole o ka oi paha o ke kalaunu mamua o kahi mea ekoa aku?
O ke kahua o ka halealii ua ku aku ia iluna o ka heiau kahi e kau ia ai ke kanaka i ka lele, he wahi eehia ia, he kapu, he anoano, a ilaila e haawiia ai na huapule he nui, o Kukoae ka inoa o ka aina i Koolaupoko aenei.
Ma ka nana ana aku i ke kahua o ka halealii i ku ai, aia iluna o ke ka pule umi e make ai kekahi mea kino, a kau ia aku i ka lele. Ea; e kela kahuna e! Ua hana anei oe i mea e poiko ai owai? Ma ka inoa o Iuda, e lawe no oe i ke 30 tausani makani. I ka la 17 o Ianuari e aha ana oe mamua iho o ia la? Kupanaha ka po i ka hoike ana mai i na haka apiki o Ianuari.
Ma keia wahi, he mea pono ke nanaia ka Kukoae, he elua no mahele: 1 Ku, he oioina he wahi e hoomaha ai, a e ku ai na wawae. 2 Koae, he manu hulu keokeo, aia iloko o na poopoo pali kona wahi e noho ai, o keia iho la ka inoa o ka aina kahi i ku ai ka hale alii. Ua ku iho ka halealii o ke Koae hulakeokeo maluna o ke kahua heiau kahi o ke kanaka make e kauia ai ka i ka lele, a haulele aku la i na poopoo pali kuhoho kahi i maa mau iaia, nolaila, he ha na okoa ka makemake o ke koae hulukeokeo.
Ua ikeia ka Moiwahine iloko o ka halealii me na kahunapule Katolika. He mea pono ke nana ia ka kahunapu le a me ko lakou aahu, ua hoike mai ke ano o ke kahunapule he poe mikanele lakou a na hoike mai hoi ka aahu, i ke ano o ka poe wahine, aka nae, o ka mea oiaio he poe kane lakou aole he wahine, alaila, heaha iho la ia?
Apopo’no.