Ka Leo o ka Lahui, Volume I, Number 7, 21 ʻApelila 1896 — Page 2
| This text was transcribed by: | Maryann Acker |
| This work is dedicated to: | Patricia and Hubert Douglass |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
KA LEO
THOS. P. SPENCER
Lunahooponopono.
POALUA, APERILA 21, 1896.
Ma kekahi ninau a@na makaainana Hanuna i waiho aku ai i ke Kuhina Aina E Mr. Kupa, e pili ana i @ na Lahui e hele makaikai nei i Amerika, ua pane aku ole Kuhina i na huaolelo pokole, “aole kuleana o ke aupuni maluna o ia bana, a aole no he uku ia o ia poe keiki oiai malalo o ke aloha aina.”
He mea oiaio no ka Bana Laliui, o lakou wale no na poe keiki mai ke au Moi mai i kupaa malalo o ke aloha aina, a ua lawe lakou i na ehaeha a pau o keia au pakalaki me ka hoomanawanui, oiai na poe e ae i lawe i na hoohiki kakoo i ka Repubalika. Aole a makou ahewa no ko lakou mau pomaikai pilikino iho, aka e pono e loaa kela lono oiaio mua ia Mr. Hanuna, aole he mau kokua i noi ia i ke aupuni e haawi mai i kela poe keiki Hawaii o ka manao kupaa mau no keia mau makahki ekolu’i hala ae nei.
KA AHAOLELO
O na itamu ano nui a makou i ike iho ai inehinei iloko o ka Ahaolelo, oia ka ninau a Hanuna i haawi aku ia i ka Peresidena o ka Papa Ola, ina ua maopopo iaia, a ua waiho ia mai paha he mau hoike iloko o ia keena, i ke kumu make mahuahua o kekahi mau poe i kela me keia makahiki me ka’ loaa ole o na lapaau ia, ma ua hana ia pela, o ke kahua anei ia a ka Papa Ola e ku nei i keia manawa?
He mau ninau maikai keia e loaa ai na hoike oiaio ma na pane mai ka Papa Ola mai malalo o ke aupuni. He mea oiaio, eia no he hapanui o na kanaka Hawaii malalo o ka hookuli me ko lakou mau manao ponoi iho, aka, aole nae ia he kumu no ka Papa e hoole ai i kona makaala no ka pomaikai o ka lehulehu e imi i ka huina a me ke kumu oia mau ano pilikia i pahola mai maluna o ka lahui.
O ka bila hookapu i na poe kikipu i ka la Sabati, ua hoopanee ka hale i ka noonoo ana ia bila no kahi nanawa oka aku, mamuli o ka loaa ana mai o kekahi palapala noi no ia kumu hookahi no, a pehea la auanei kona hopena.
Ua hooholo ia e ka. Aha Senate ka hila haawina e hoeini ana i ka huina dala o $1,950,298, i ka huina o $1,931,011.82 a e koe mahuahua ana ka huina o $19,287.18 i ke aupuni malalo o ka papainoa i hookaawale ia malalo iho:
Uku Peresidena $ 24,000.00
Hookolokolo 147,700.00
Uku mau 10,120.00
Aina E 324,060.50
Waiwai 97,400.00
Oihana Leta 111,660.00
Hale Dute 120,840.00
Loio Kuhina 373,420.00
Kalaiaina 28,013.32
Papa Ola 119,112.00
Na itamu e ae 245,246.90
Jas. H. Baraunu
MALUNA O KA
Ninau Lahui Hawaii
Ka Hoike a ke Komisina i ka
Mana Aupuni Amerika ma Wasinetona
Ka Hoike
A KA
Moiwahine Liliuokalani.
I ka mahina o Augate ka hoomaka ana oka aoao hocmaemae e hapai i ka olelo hooholo hilinai ole i Ko’u Aha Kuhina, me ko lakou haawi mua i na hoopaa ae ia Kamaki o ka Aoao Lahui, me Buki, Wilikoki me Akepoka o ka Aoao Liberala, a me P. P. Kanoa, Kamauoha me losepa, o ko lakou mau ioa pu kekahi e komo iloko o na papa Kuhina a pau e hapai ia aku ana ma ia hope mai, ina e ae lakou e kokua mai i ka olelo hilinai ole i Ko’u papa Kuhina e ku ana. Ma keia mau hana epa a ka aoao hoomaemae i huli ai keia mau poe e kokua ia lakou a loaa ka ikaika o ko lakou kulana i ka wa i hapai ia ai kela ninau.
Ma ka la 31 o Augate, me ka loaa ole o ke kahua kapuno e kulai ai i ko’u Aha Kuhina, ua hooholo ia ka olelo hilinai ole iloko o ka Hale, a ua waiho mai lakou i ko lakou mau hookohu pili oihana.
Mahope iho o ka pau ana o ka Aha Kuhina o Sam Paka, ua loaa mai ia’u ia la he pepa i kakauinoa ia e na hoa he 25 o ka Hale, e noi ana no ke koho hou ia o Sam Paka i poo no ka papa Kuhina hou e koho ia aku ana.
I kekahi la ae, ua loaa mai la ia’u he noi mai a Balauwina mai, e ae aku iaia e kipa mai e hui launa pu me a’u. Ua ae ia kana noi me ka maopopo mua ole o kone manao, a i ko maua launa ana, ua waiho mai la oia i kana noi kohu ole a me ke kuleana ole malalo o ke kumukanawai no a lakou i hana ai o 1887, 3 haawi aku au i ka wae ana i ka Aha Kuhina hou na Hons. Kanoa me Kauhane e koho i na kanaka kupono, o oia mau poe kanaka ka’u e kakoo aku.
No kuu makemake e ikepono i ko lakou mau helehelena, ua ae aku au i kana noi, a ua hiki io mai la o Kanoa me Kauhane a huilauna like makou. O ka papa inoa a laua i hoike mai ai, oia no na kakoo o ka poai hoomaemae o na poe mikanele, me ke komo ole o kekahi wahi kanaka hanau o ka aina, malalo o keia kumu, ua koho hou au i ko’u papa Kunina e like me ko’u kuleana i haawi ia malalo o ke kumukanawai, ola hoi, na’u e koho, a na ka hale e hoopau, nolaila, ua koho hou au ia Sam Paka i Kuhina Aina E, E. t. Kulika. Kalaiaina, E. C. Makapolena, Waiwai, me P. Numana Loio Kuhina.
Hoike a S. Paka,
He haina kupono ole keia no ka minau, oiai, aole o Wilikini he hoa no ka Aha Kuhina, a aole no ma Wilikini keia noi, aka na ka papa kuhina keia o ka Moiwahine o ko Hawaii nei paeaina. He hiki i ke kanaka naau hoopono kaulike ke haawi i kana olelo hooholo, he enemi mua ko Kivini i ke aupuni moi mamua ae oia manawa.
Ua hiki ia makou ke hoike aku i kekahi kumu i huhu moa ai o Kivini ia hamuku Wilikini, no ka mea, na Wilikini i hoomakakiu kekahi hana malu i hoolala ia e Kivini, ma ka hopu ia ana o kona Pake kahukaa e lawe ana i kekahi lako kaua no kela poai ohumu. U ae piai no o Kivini no ia hana malu, a he mau kumu e ae no kukahi ana i huhu loa ai ia Ilamuku Wilikini, aka aole nae oia i hoike pili oihana mai ina ua hana hewa ka Hamuku a oi aku mawaho o ke kanawai.
Mahope iho o keia manawa, ua haalele aku la maua i ka home o Kivini me ka hiki ole ke hilinai i kana mau olelo ahewa wale maluna o ka Ilamuku, no kona hooko ana i ka makemake o ke kanawai no kela kahukaa Pake lawe i na lako kaua no kekahi poai ohumu malu o ke kipi.
Auinala Poaha, Jan. 17, 1893.
1 ka hora 2 o keia auina, ua kipa hou aku maua me Samuel Paka no kahi noho o Kuhina Kivini ma Alanui Nuuanu, e ninau aku iaia no kekahi lono i pahola ae i kela kakahiaka e olelo ana—“Ina kukala ia he aupuni kuikawa e kekahi poe haole maloko o keia kulanakuahale, ua ae o Kuhina Kivini ma ka aoao o ke aupuni amerika e ike mai ia aupuni, a e haawi pu mia no oia i na kokua mai ka mokukaua Amerika e ku nei maloko o ke awa o Honolulu, no ke kakoo e malama ia ka maluhia o ke kulanakauhale.”
Ua waiho aku au i ka’u mau ninau ia Kivini me keia mau olelo.
Peterson. Heaha hou kulana pili aupuni e Mr. Kivini e hana ai, no na lono e pahola nei maloko o ke kulanakau hale i keia kakahiaka, aia he haunaele e ala mai ana mai kekahi poai a e hoopilikia i ke aupuni Hawaii?
Kivini. Ina oia ke kulana hana ma ka aoao oia poai ua loaa ia lakou ka ikaika kupaa e hiki ai ke kukala i kekahi kaua i ke aupuni kumu o Hawaii nei, aliaila, malalo o na kanawai lahui, he mea hiki ole ia’u ke haawi aku i na kokua ana i ke aupuni o ka Moiwahine e ku nei no ka mea na na makaainana keia kukala kaua.