Ka Leo o ka Lahui, Volume I, Number 6, 20 April 1896 — Page 1

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

Buke 1.                                       HONOLULU, APERILA 20, 1896,                                   @ 6

 

AIA I KAHANA KA’U ALOHA

 

Kaulana o Kahana i ka Ahiu

Ka makani hee-nalu i ka pueone

Hookahi o’u po i ke kuahiwi

He wahine aloalo kahau anu

Puluelo i ka wai huna a ka manu

Hanai pono au i kuu pokii

@        ole ka hakui waiu mai

Kuu ia mai ana e ka meumeu

He ulua Hawaii kai hei mai

I ka piko waena lihaliha wau

Me ka io hoohana e manene ai

I walana wau inu a kena

I ka wai hauanu i ka lehelehe

Eia wau la ke heo nei

Me kuu pokii hanahana pono

A hiki ma kai o ka uapo

Alo ana kahi Pipi kiwi hookahi

Mawa lihi aku kuu hana

A he lio kuapoka ke kau ana

Kau aku ka manao no Huilua

I ka wai lelehune pulu ko ihu

            Hainaia mai ana ka puana

 

BEDERA,

Ke Keikailii o Peresia;

 

ME

 

GURANEA,

Ke Kaikamahinealii o Sumatera.

 

Ka Nohoalii o ke Keikialii Opio i

Kukulu ia maluna iho o ka ikaika

Hookahi haneri Wahine:

Ka Olelo Hoohiki i uhaki ia mamuli

 

            “O ka olelo au e ka moi i pane mai nei.” Wahi a ka malihini, “Le Like ia me ke kanawai e hooko ia ana e ka lahui, a nolaila, aole au e hiki ke hoole ma o kou noa ia o ka hoolilo ana ia kana i mau makaauaka pilipaa o ka hoaloha. I ko’u wa e hiki ai i ka aina hauau e hoike akea ana au no ia mea o hoo haha hoi imua o ka lahuikanaka—“oe wale o ke kanaka hookahi i hoolawa like i ka makemake o na ioao elua me ka puuwai lokomaikai i haawi ia mai e ka oluolu palena ole o ka Makua Lani.”

            “Ua hooko kokeia ke kauoha a ka moi i kauoha ae ai i kona puuku, ma ka uku ana i kela huina sau, ani o na apana gula, a me ka hoaahu ana i ke kanaka malihini me ka aahu piha o na kanaka hanohano loa o ka lahui Ioia.

MOKUNA II.

O kela olelo hoohiki a ka moi

 

Bedera i lawe ai i kanawai paa nona, e lawe oia i ka wahine ana o aloha ai i kokoolua nona iloko o ka hipuu o ka mare, a malia o loaa ia laua he keiki ke oluolu mai ka Makua Lani e hoopomaikai i pani no kona nohoalli, ua hooko ia kela hoohiki mamuli o kona ike maka ana i kekahi wahine ui loa i loaa ole kona helu elua maloko o na palena aina a pau o Inia holookoa na panalaau, a eia oia ke ku nei imua o kona alo me he onohi daimana la kona mau lihilihi maka e anapu mahe nei imua o ka welelau o ka honua.

            Ma ke kauoha a ka mei, ua hoihoi ia aku ka wahine malihini ma kekahi rumi pili kokoe i kona rumi ponoi ma ka aoao ma Waikiki a ua haawi pu ia aku ke kauoha i na kauwa wahine, no ka hooko mau i kona makemake ma ka hoo hiwahiwa me na mea hoonani ke kauoha mai oia ia lakou e hana pela.

            E like meka rula maa mau i na lahui Ima, aia he ekolu la hoomalu o ka wahine me ka ike ole i ke kane me kona helehelena kamahao a i ka eha o na la, oia ka la hoola una, alaila mahope iho oia manawa e like me ka manao lokahi i haawi ia e laua, ua ae ia laua e kau lio like i ka iho’ na pali o Nuuanu, aia i na mea o laua e poholehole e ana o na ihu. Malolo o keia kumu, ua hoko aku la ka Moi Bodera i ka rula mau o na aupuni kumukanawai o ke ao nei i noho poo ia e ka mana hoomalu alii hanau o ka aina.

            Ua maopopo mua i ka wahine opio, he la keia e hiki mai ai o ka Moi Bedera e like me ka rula mau o Inia, oia koni manawa e noho ana ma ka ipuka aniani o kona rumi kakela alii a kali i ka ike aku i kona maalo mai.

            He mau minute pokole wale no ia wahine opio ma kela puka aniani o ke kiai e nana nei, ua kaalo mai la ke kaa alii o ka Moi Bedera mai ke anaina akoakoa o na Aha Kuka no ka mare hoao mahope o na la ekolu, oia ka wa a ke kaikamahine i hooko aku ai i ka olelo hooholo o kona manao no ka halawai ana me ka moi i keia mau minute o ka nana.

 

WEHEWEHE MOEUHANE.

 

            O huki ka hae kalauni, o huki paha ia i ka mea nona ke kalauna, iluna paha, ilalo paha, i ka noho alii paha, i ka noho’no pio paha, e nana i na la o Hoaka a me Kukahi no ka hoopunipuni nui. No ka mea, ke uhi nei ke ao polohiwa, aole no waho mai ka make, eia no iloko nei.

            O ka mea kupanaha o keia moe, o ka hae eke. Nolaila, ke hoike mai nei keia hae i kana hana, he eke opala wahie oia i kupono no ke ahi, hemea hooikaika i ka a ana o ke ahi. Ke hoomakaukau ia nei anei ka pulupulu o ke ahi? Nowai ua ahi la? A i ole, ua hoomakaukau ia anei ke eke i uluna o kahi mea kina? A i ole i puolo e wahi ae ai no kahi mea kino?

            No ka hae, lole hulumanu pelo hoi. Ke hoike mai nei ka iole hulumanu pela i kona hookomo ia i ka opala i wahi e moe ai nowai? No kahi mea kino anei i manao nui ia, owai ia? He mea pono e nana ia ka hulumanu, heaha la kona haina, O ka hulumanu, ua loaa mai la noloko mai o ke kino manu i hukihukiia, a koe olohelohe iho ke kino i ka manu. Oia anei ka mea e hanaia aku ana maluna o kekahi kino, he kino anei i manao nui ele ia, a i ole he kino paha i manao nui? Pela no.

            No ka hae kalaunu hoi, o keia hae hope, a pa mai la ka makani me ka ikaika, a puili aku la ka hae kalaunu i ka hae eke me ka hae hulumanu pela, a kiloi aku la ia laua a nalowale loa.

            He mea pono e imi ia ke imi ia ke kumu o ka puili ana o ka hae kalaunu i kela mau hae elua, aka, hookahi no haina na ka makani i hana ia hana maluna o na hae ekolu.

            Ma ka hoohuoi ana iho, ua loaa he mea e ninau iho ai, ua puili ia anei ka ae kalaunu i kela mau hae elua no kona makemake i eke e waiho ai, a pela hoi i pela nona? Me he la oke oke opala wahie a me ka hulumanu kai make make e hanaia ka hae kalaunu pela, me he la ua makemake eke opala e hookomo ia ka hae kalaunu i opala wahie na ka poe ho-a alii a ua makemake hoi ka pela huluma nu e lumilumi ke ka hae kalauna mai i mea ole, a e lilo oia i mea oloheloho kapa ole, a hookomo aku paha laia hoko e ke eke opala a e hoomoe maluma o ka pela opala.

 

Make i Aloha nui ia.

 

            Ma ke Alanui Ema i haalele mai ai i keia ola ana o Kihiki hi (k,) o ka nui o kona mau la ma keia. ola ana he 65 makahiki, he piva kona mai i make ai, he kanaka oluolu ia, he puuwai hamama, he hooki pa, he lokomaikai, he makua no ka lehulehu e kipa aku aku ana ma kona home. I kono mau la opio, ua noho oia i ke alo o ke alii Piikoi nui, a ua loihi na makahiki o kona noho nan i kona alo, noho moi ae o Kalakaua, ua lilo ae oia i A-ipuupuu a hiki i ka make ana o ka Moi. Noho iho oia mahope mai me ka Moiwahine Kapiolani, no hookahi ma kahiki a oi pau kona noho’na. I na la o kona noho a-ipuupuu ana na ka Moi Klakaua, ua kike oia me ka makua, O ka ai a me ka ia no ke alo alii mai na alii a na ohua, a me ka lahulehu, aole hemahema iaia, ua lawa na mea a pau. Mamuli o kona malama pono i kana hana, ua mare ia oia me Kinoiki (w), a o Kapuukolo, Honolulu nei, na Kahauna (w) me Kumuhonua. Ke u pu nei makou ka ohaaa me ka wahine kanemake, nona ko makou aloha. A na ka Haku no e kokua i ka poe i kaumaha ka naau. Me ke Aloha.

William C. Achi.

HE MEA LAWELAWE MA KE KANAWAI

 

BOROKA O NA WAIWAIPAA