Ka Leo o ka Lahui, Volume I, Number 4, 16 April 1896 — Page 1
This text was transcribed by: | Mahealani Fronda |
This work is dedicated to: | Ben & Liza Fronda |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
Buke I HONOLULU, APERILA 16, 1896 HELU 4
BEDERA,
Ke keikialii o Peresia;
-ME-
GURANEA,
ke Kaikamahinealii o Sumatera.
-----
Ka Nohoalii o ke Keikialii Opio i kukulu ia maluna iho o ka ikaika o Hoolahi –haneri Wahine:
Ka Olelo Hoohiki i uhaki ia mamuli io ke Aloha Wahine.
------
I keia wa i ku mai ai ke Kuhina Nui o ke aupuni o Inia a kahea ae la i ka wahine o ka mahele mua o ka okana aina no ka hele mai imua o ka Moi Bedera e hoie iaia iho ina ua kulike kona mau helehelena e like me ka hoohiki paa a ke alii ka moi e kaili i kona puuwai e komo iloko o ke aloha ana nona oia ka manawa a ka wahine mua i hele mai ai imua o ka moi e ukali ia e kona ohana lii a malalo pono iho o kona paepae kapu i weheia ae ai kona uhimaka a ku olohelohe ana imua o ka moi.
O ka hie a ka maka kanaka o na poe malihini e nana pono aku nei ua hiki no ia ke hoike maopopoia ae i ka haina o ka manao he wahi ne ui o ke kulana kilakila e like me na wahine a ka moi e pulama nei maloko o kona hale kakela alii aka i ka wa nae a ka moi e kilohi nei i kona ano mai ka puapua huini o na opuu lauoha maluna o kona poo a hiki i ka manea wawae o kona mau kamaa lai aole no i komo iho na halia o ke aloha iloko o ka puuwai o ka Moi Bedera.
O ka haina a ka moi i pane ia mai ma o kona Kuhina Nui la ua hai ia mai iaia me keia mau olelo:
He nani hiki ole ke hopopoia kou kulana wahine ui e ke kaikamahine alii opio. aka, e ae mai ia’u e hoike aku ia oe i ka olelo hooholo ma ka aoao o ka Moi Bedera, he okoa loa ka nani o ka pua rose o Sarona i kaulana ai nona ke ala waipahe o ke onaona ke moani mai a nolaila he ui kou e ka wahine alii opio aole i hiki aku i ka hapalua like o ka alahele loa i Olaa e kaili ai i ka puuwai i ka Haku Moi Bedera o Inia holookoa nei ke alii hookahi a ke Akua Kiekie i noho mana nei maluna o ka huina o hookahi haneri wahine. Ma ke kauoha a ka moi ke hookuuia aku nei oe no ka huli hoi ana i kona home me ka maluhia”.
Ua hoomauia keia papahana nana i ka helehelena o na wahine alii a pau i hiki mai ma keia anaina hoikeike wahine a ka moi ina he helehelena kuwaho kekahi iloko o lakou e kaili ai i kona puuwai aka aole nae he hookahi o lakou i hookoia ka makemake wahine ui o Bedera a nolaila ua loaa aku ka haina like i haawi ia no ka wahine mua no na wahine a pau malalo o kela aiaina he eha haneri ka huina.
Ua huli hoi aku la na mea a pau maloko o kela rumi kalaunu nui oia ka wa a ke kanaka kalepa malihini i hele aku ai imua o ke kuahu alii haawi i kou hoomaikai me ke kulou a pane mai la ka moi i ka malihini me keia mau olelo:
“E hai mai ia’u e ka malihini i ka malihini i ke ano nui o kau kuakai ina he hiki ia oe ke hooko i ka manao kuahaua o ka’u hoohiki no ka pomaikai pili lahui o ko’u aupuni.”
“Ea e ka Haku Kiekie Loa o Peresia nei.” wahi a ke kanaka malihini i pane aku ai me ka leo malie a me ke kulou. “He kanalua ole ko’u ke hoopuka maoli ae i ka manaoio mai ka puuwai o ke kuahaua alii au e ka moi i kalahea ai a puni ka aina ua hiki mai nei lakou a pau imua o kou alo a aole mae he hookahi o lakou i hiki ke kaili i kou puuwai e ka moi e like me ka hoike a ko lakou mau helehelena o ka wahine ui.
HE MOEUHANE PAHAOHAO.
-----
Ma ka wanaao Poakolu a aoao Poaha, Ian. 18, ike aku nei ko’u uhane ia Joe Heleluhe o pule ana imua o kekahi kuahu hula, aole nae au i lohe i kana mau kuapule.
A mahope iho ike aku la au i ka wahine e hele ana no e pule oia o Vasati imua no o ua kuahu nei ke ku nei na mea a pau iluna a pela na mea a pau i hana ai. A ike aku la au i ka uhane o ka’u mau kaikamahine ia wa ua komo aku la waa mawaena o ua poe nei a halawai aku la au me ka uhane o ka’u kaikamahine i make oia o Akaneki a ninau aku la au: E aha ana oukou maanei? I mai la kela e kali ana makou i ka huki ia o ka hae kalaunu i keia la. Pane hou aku nei au e hai pololei mai oe e huki io ia ana anei ka hae kalaunu i keia la? Ae wahi ana i pane mai ai e hukiia ana i keia la a e hoihoi ia ana ka Moiwahine. Alawa ae la ko’u mau make ike aku la au i ka pahu hae me ke kaula a ike pu aku la hoi au i ka halealii aia ka hoi iloko o ka halealii ka Moiwahine me na kakupule Katolika kahi i noho ai. Kakali aku nei au o ka hukia ae o ka hae kalaunu iluna. Ia manawa ike aku la au elua mea e kau ana iluna o ka pahuhae he eke a me ka lole hulumanu pela. A ua ahiahi mole hulehu ike aku la au i ka hukiia ana ana aw o ka hae kalaunu iluna a o ka wa no ia o kekahi makani ikaika i pa mai ai a puili ae la ka hae kalaunu i na hae elua a mohu mai la ke kaula a lele aku la na mae a na lowale. O ka mea kupanaha nae ua lele ka hae kalaunu ma kahi a ka makani e pa mai ai a o ka hae eke a me ka ahe hulumanu pela ua na lowale loa laua ma kahi a makani i hele aku ai.
Mahope iho o ka nalowale ana lohe mai la wau ia Wile ua loaa ka hae kalaunu i kai o Mamalahoa aia keia wahi ma Kailua ae nei Koolaupoko. A ike aku la no hoi au ua ku ka halealii i Kukoae aia no keia wahi mauka mai o Mamalahoa.
Mahope iho komo aku la au iloko o kekahi hale a ike aku la au ia Keliiokawahine. Pane aku la au e inu aku ana au i elima apu awa i hooko ia kou makemake no ka mea he Poalua keia?
Aole nae au i ike i ka awa a’a e olelo nei a pela no hoi i ka mea nana i huki ka hae a aole no hoi au i ike i ka poe e noho mana nei i ke Aupuni. Aka lohe mai la nae o ka noho kekahi Ahahookolokolo o na mikanele e hookolokolo ana no ia lakou iho a puka mai la nae o Kakina a me ka@ika . A puolo aw la au eia ka he moouhane.
JON P. KA@@
( A pope hoea aku ka @@)
Wehe i kapili hookaoo ia loko.
-----
MOKUMOKUAHUA LOKE I KE ALOHA
-----
Me ka luuluu a me ka kaumaha makou e hoike aku nei no ka wahine a ko makou makamaka a healoha hoi o ka huikau lua o ke nona mai ke kapitala alii hoi o ka Hawaii Pae Aina oia hoi o Mrs. Sala Wailliam ringer e hamo ana ka hanawai o ka mare manawa o laua.
Oiai hoi ua hookui ia laua ma ka berita maemae i ke kaula gula o ka materemonio hemolele o ka mare ma ka la 28 o Ianuari, 1,888 ka mea hoi a ke kahunapule i olelo mai ai penei:
E Sela ke aenei oe e lawe ia Wm. Ringer i kane mare nae?
Ae wahila Sela me ka leo moakaka. A oia ka ke kahunapule i kanaenae mai ai i na huaolelo o ka malama ana i ke kane a i ka pau ana o ia. Ua ninau mai ke kahunapule lela anei oe e Sela e ae mai ai? Ua ae aku o Sela me ka leo o la makee i ke kani a me ka hilinai nui ana.
A e like me na olelo ia Sela pela no i ninau ia aku ai ke kane: E Wile Ringer. ke ae nei anei oe e lawe ia Sela i wahine mare nau?
A hoomaka hou mai la ke kahunapule hou o ka malama i kana wahine a mohai loa ia kau la i ka lani ma ka pule alana a ke kahuna. A ua lilo i mea paa loa. Aka mamuli o na hana aloha ole a ke kanawai hapuku e pili ana i ka mai lepera.
Ma keia hoike nei ke kane i kona manao kaumaha no kaua wahine oia i oia e lawe ana no ka aina o ka Ehaeha ka lua pa’u hoi o ka Lahui Hawaii e luwai ia nei i na wa a pau aole he mea lihaliha e like me keia e ike ia nei.
HE KANAENAE NO KUU SELA.
Mokumokuahua loko i ke aloha
Hoi luuluu i ke one i
Kakuihewa Ka uwahi polelohua o ka lua-e
Luuluu wale au e
Ua wehe i ka pili hookoo ia loko
Noho pono iloko ka ukana a ke aloha.
O ke kukko o ka li’a o ka manao
A haule haule wale Hookele i Puna
O ka oni kahi o ka la
Ua po-a e ke kehau
Ua aanini ka waineka o ka lehua
Ma lehua peiekei maukao Kemamo
Haule i ka la-e
Ka la a ke aloha i hiki mai ai.
Apopo.