Ka Leo o ka Lahui, Volume I, Number 3, 15 ʻApelila 1896 — Page 1
| This text was transcribed by: | Tenille Afemata-Marasco |
| This work is dedicated to: | To my sister Crystal Takemoto. Miss you every day. Fly with angels. Families are forever. Love you. |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
KA LEO O KA LEHUI
Buke 1. Honolulu, Aperila 15, 1896 Helu 3
-------------------------------
BEDERA,
Ke Keikialii o Peresia;
----------------ME----------------------
GURANEA,
Ke Kaikamahinealii o Sumatera.
----------------------
Ka Nohoalii o ke Keikialii Opio I kukula ia maluna iho o ka ikaika o Hookahi haneri Wahine:
Ka Olelo Hoohiki I uhaki ia mamuli o ke Aloha Wahine
--------------------
O ka Haku Puuku o ke aloalii o ka Moi Bedera, ua hoopuka aku la oia I ke kauoha alii ma o na elele, nalakou e kalahea ana na okana aina a puni ke aupuni, no ka akeakoa aku o na alii hanau ma ke anaina hoomakaleho wahine a ka Moi a e loaa ai hoi he uku makana kiekie I ke kanaka e lawe mai ana I ka wahine opio e aloha ai ka Moi ke nana wale aku no oia ma kona mau helehelena.
Ua hookeia ke kauoha alii, a ua hiki mai la ka ohana lehulehu o na makuaina a pau o Inia holookoa me ko lakou mau kahiko nani ma keia huakai kaulana, a o na kaikamahine alii pa kekahi e lawe palaneheia ana malolo o ka pulama a me ka makoe o ke aloha alii oiaio o na makaainana oia mau lahui pakahi.
I ka hiki ana mai o ka la ikealii ua akoakoa aku la na poe kaulana o ka aina holookoa, mai na elele pili au@uni o ka Moi, na poe haku mele, na poe kilokilo, a me na poe malihini mai na okana aina pili kuwaho mai o @nia. Ua hookaa@ale ia ko lakou mau wahi pakahi ma kekahi aoao o ke kakela, a ma kekahi aoao. Aia malaila kahi I hoo kaawaleia no na wahine opio ka Moi Bedera e haawi ai I kana olelo hoohole imua o ke anaina, I ka wahine ana e aloha ai ke ike lihi oia I kona helehelena waipahe a me ka uliuli lipolipo o kona mau kuemaka onaona.
Oiai ke anaina hanohano e makaukau ana no ka weheia o na hana o ka la e ke Kuhina Nui, a e noho mal@ana ka Moi Bedera malalo o koma puloulou alii me ka eehia nui, oiai kona Aha Kuhina me pa Alihikaua Nui ame kona mau pualikoa e kulou ana imua ona no ka hoomaka ana e weheia na hana o ka ia, mahope koke iho o kela manawa a ke anaina e kali nei me ka pihoihoi nui o ka lohe pono I na moolelo o ka hoohiki alii a ka Moi I hooholo ai no kona nohealii, aia I kela minute I komo mai ai ka elele alii lawe kauoha a boike imua o ka Mei me keia mau olelo:
“E kuu Haku ke alii: E like me k6 kauoha alii au I haawi ai e lilo I kanawai, a I hookoia hoi e na alii hanau o na makuaina a pau o kou aupuni, ua hiki mai I keia minute mawaho nei o ka h@@ealii, he malihini wahine hou malalo o ke alakai ana a kekahi kanaka kalena mai Ioia komohana mai, a I makemake o komo pu iloko o na hana huli wahine au e ka Moi I keia la.”
Ua hoopuiwaia ka moi I ka lohe ana, eia hou he wahine kaahele mai kekahi kini mamao mai o ka aina, a oia ka mea maopopo ole, no hea hou mai la keia ohana alii I no he kuikahi pu oleia aupuni me ko ka Moi Bedera.
“E ae aku iaia e komo mai iloko nei o ka halealii” wahi a ka moi I pane mai ai ma kana kauoha lii. “E hai aku I ka’u kauoha no ke laua komo mai a kali no ka hopena o ka’u papahana e hooko aku ana I keia manawa ano. Mahope aku o ia wa, e hui launa no au me laua ma na kamilio I ko laue aupuni I hiki mai ai, ina aia io laua mala lo o ka leo poloai a ka’u kuahaua e hooko I’ka hoohiki paa no ko’u nohoalii.”
I keia manawa I hii ia mai ai ka malihini hou a hookipaia maloko o ka rumi nui o ke kakela alii kahi e malamaia ana o keia anaina huli wahine a ka Moi Bedera. Ma kekahi o na noho hakahaka o ka ao ao o na hoa o ke aloalii, malaila na malihini noho aia weheia na hana o ka manawa.
O ka maka o na mea a pau, aia ko lakou nana pono ana maluna o ka wahine malihini e noho nei, a ua loheia aku na olelo e pahola ana me ka leo malie o ka mahenahe I keia mau huaolelo
“Nohea mai keia wahine malihini e noho mai la ma kela aoao o ka ru@ai? Owai kona ohana alii, a owai kona inoa?”
(Apopo hoea aku,)
------------------------------
O ke kulama hoohana o ke kamelo, ua papalua ia kona ikaika imua o ka bipi ma ke kaumaha maa mau o 400 paona. He hiki iaia ke hele me ia kaumaha no 12 a 14 la me ka inu ole I ka wai ma ka avariga he 40 m@e I ka la. Ua kupono ke kamelo ke hoohanaia ma ia kulana ikaika iloko o na makahiki 5, a e mau ia ikaika pela a piha na makahiki he 25, mahope aku o ia manawa, e emi ana ka ikaika maa mau no na la hope o ke ola ana a piha ke 40 makaliki.
-----------------------------
KUMUKUAI O NA KUKALA KAUA NUI O KE AO NEI.
---------------------------
O ka leo poha o na kaua nui e poha ana a puni ke ao nei, oia kekahi o na oihana e alako ia ai ka aina hanau e komo iloko o na popilikia o ka make me ka aie. O keia papakuhikuhi malalo nei, oia ka papahelu nana e hoike maopopo mai ia oe e ka mea heluhelu I ka huina o na hoolilo dala me koa o na aupuni I komo iloko o na kukala kaua akea ma ka moolelo o ka honua nei, no lakou keia mau inoa pakahi:
Inoa o na Kaua Hoolilo Dala Na Koa Make
Kaua o Karamea $2,000,000,000 750,000
Italia 3000,000,000 45,000
Huliamahi Am.
Aoao Akau 5,100,000,000
Aoao Hema 2,300,000,000
Perusia Austria 383,000,000 45,000
Rukini Tureke 125,000,000 250,000
Perusia Farani 4,100,000,000 196,000
-------------------------------
He mea Kaumaha.
-----------------
Ua hoike mai ko makou makamaka Mr.Ringer, no kona kauwaha I kana wahine mare Mrs Sela Ringer, oiai oia I hopu ia ma ke ano hoohuoi ia ua loaa I ka mal hookaawale ohana. Ua hopu ia oia I ka 1890, a ua nana ia a hookuuia, a I keia makehiki, ua hopu hou ia, a ua nana ia, aole I @oli ae mai kona kulana mua I ka 1890. Aka, hooka hi kauka I olelo ua loli ua mai la, a ma ka@a olelo ua paa iuka o Kalihi. A ua aoi o Mr.Ringer I ka Papu Ola e nana hou ia, a pehea ana la? Aka, o ke Akua ke kokua no ka poe po pilikia.
--------------------------------
Haawina Kula.
---------------------------
Na Olelo A’o I na Makamaka
---------------------------
Ke hea mai uei ka Leo o ka Ak ua penei:
“E aloha aku oe ia Ieho@a kou me kou naau a pau a me kou ikaika a pau.”
Ke poloai aku nei ka Leo o Ka Lahui penei:
Ke loaa kau wahi dala, e ai hoi oe ma ka mea kupono, a no kou waihona kekahi, me ka hookau mua loa ana I ko Ka Leo o Ka Lahui,
O kela ke Kahi kolu I olelo mai ai: “E aloha aku oe I kou hoa hanau e like me kou aloha ia oe iho.”
---------------------------------
Himeni Hui.
--------------------------
Kuu aloha e maliu mai o’e A ka makani e lauwili nei
-----------------------
Pualu na Luna lawe pepe, “Ke mau nei keia mau mea ekolu ka manaoio ka manaolana a me ke aloha o ke aloha I ka Leo ka mea I oi.”
---------------------------
(E pule oe a kela makapaa.)
-------------------------------
Pualu like.
“Aole haanui ke Aloha, aole haakei, aole imi I kona pono iho.” E uku pololei ae I ko ka Leo.
“O ka’u aloha, he kamakahi ia na kona makuahine, ku iho la ia mahope o ko makou pa, e nana an@ ma na puka makani, e inakaikai ana ma na puka olepelepe.” He kama kahi ka Leo na kakou a pau, o oia ka nupepa a kakou e kakoo ai.
Pule I na Auela Kiai e haehae I na ekeeke o na lole o ka poe pi I ke dala I ka Leo.
“Ua noho iho au malalo o kona malu me ka oluolu, a o kona h@@ maluna iho o’u, he aloha no ia.
“Hookonokono ka inaina I ka hakaka, uhi mai ke aloha I na h@ws a pau.”
--------------------
Hoomaha 15 minute ne ke puhi paka ana, me ke mele pu ana ia Johnny Smoker,
Himeni Hui.
He aloha kuu paa ohai
Kuu hoa o ke onaona li@@
Elima kai a’u I I e
Ma ka moana kai o ka h@@@
Hemahema oe I ka’u ike
I ka miki ele a kawele
Pule Hookau
Ma ke alanui Ema, I kekahi la o kela mau pule I hala ua haalele mai I keia ola ana o Mr.Kihikihi, he kanaka I maa I ke alo o na alii ma ke ano ai p@@puu.
--------------------------
William C. Achi.
----------------------
HE MEA LAWELAWE MA KE KANAWAI
-----------------------------
BOROKA O NA WAIWAI PAA
----------------------------------
A he Boroka o ua Waiwai Lewa