Ka Leo o ka Lahui, Volume I, Number 2, 14 April 1896 — Page 2
| This text was transcribed by: | Maryann Acker |
| This work is dedicated to: | Darien Hudson |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
KA LEO
THOS. P. SPENCER.
Lunahooponopono.
POALUA, APERILA 14, 1896
HEAHA KA HOOHUI AINA?
Ua hoike mau ia keia kumuhana e na kalaimanao akea i ke kulaua o ko kakou ninau lahui i paio pinepine ia no ka wa i hala ae, mai ka mana nana i kakoo na hana poholalo maluna o Hawaii lahui, e lilo i haku ka poai o ka aoao hapa uuku, a me ka aoao hoi o ka hapanui i hoolilo maopopo ia i keia hora, i mau pio malalo o na manao pakaha wale i ka noho’na pili aupuni o kekahi lahui nawaliwali i makee mau i kona noho kuokoa no ka hapalua keneturia makahiki i hala ae nei.
O na huapule paanaau hemo ke alelo a ka poai mikanele hookamani, na wawalo ae ia me na olelo: “O ka hoohui aina, oia wale no ke kumuwai o ke ola no Hawaii(!) e loaa ai ka maha, ma ka hookokoke aku i kona noho aupuni ana me ka Repubalika Nui o ke ao nei Amerika.”
He mea oiaio, o keia ke au lokahi ole o ka lahui i noho ai iloko o na ano pilikia a pau a me na hoolilo nui hewahewa o ka Waihona: aole o keia wale, o ka hoohui aina, oia ke knmuhana hiki ke huikala ia na hana hewa i nookikina ia maluna o Hawaii, ke ae kakou i ka mana aupuni e ku nei i keia wa. Ke mau ko kakou kipaa ana me ka hoole aole makou i ike i ke kohu o na olelo makani i huai mua ia ae nei no ka hoohui aina, no ka mea ua hilahila Amerika no kekahi ninau lahui pukalua e like me keia, a oia ke kumu hoole.
O ka nupepa “Lahui” o Parisa i ka 1877, aia he 10 manu nuuu nana e lawe na mea hou mai na kulanakauhale elua o Vasela me Parisa mawaena o 15 me 20 minu te I Noemaba 1882 ua lawe ia ka mama ikaika lele o kekahi mau manu nunu ma ka hoomaopopo ana imua o ke kowa loihi mai Canton Vand a hiki i Parisa, he 6 ½ hora ka mauna helo imua o kekahi makani ikaika mamua pono mai, a nona ke kowa kaawale he 160 mile mawaena o na kulanskauhale elua ana ka pa 25 mile iloko o ka hora.
Jas. H. Baraunu
MALUNA O KA
Ninau Lahui Hawaii
Ka Hoike a ke Komisina i ka
Mana Aupuni Amerika ma Wasinetona
Ka Hoike
A KA
Moiwahine Liliuokalani.
He mau pule leholehu i hala hope ae, a oiai ka Moi Kalakaua i Amerika, eia ke hoomakaukau ia nei ma Honolulu nei kekahi hookipa hanohaeo no kena hoi ana mai. Ma ke kakahiaka o ka la 20 o Ianuari, 1891, ua heopuiwa nui ia ke kulanakauhale holookoa me ka hiki lele nui i ka lono e pahola ana, ua ikeia aku ka moku kaua Kaletona inawaho o keia mokupuni me ka hae Hawaii e pulelo ana i ka makani ma ka hapalua o kona kia.
Ua noopuiwa ia au me na hoa o ka Papa Kuhina no keia hoailona ano e, aole keia he lono hauoli a hiki mai ka moku, aka he lono keia e hoiko mai nei no ka pilikia a ine ke kaumaha. Malalo o na lalkai ana a Kuhila Baraunu, na hoakoakoa koke ia na hana i manaoia no kekahi mau la mahope mai, a hauo koke ia i kela kakahiaka.
Ma ka hora 11 o ke kakahiaka, ua loaa mai ia u ke kauoha pili oihana mi ka Aha Kuhina mai, e lawe au i ka hoohiki no ke Kumukanawsi o 1887, a ua loaa ole ia’u he manawa e noonoo ai a mui na olelo a’o kupono mai kekahi poe maauao e ae o ka aina.
Ua hoouna koke aku au i ke kau oha i ka’u kane ia J. O. dominis, oiai e waiho ana i ka ma i ma Wakinekona Hale, e hiki mai i ka Halealii no kekahi anaina kunka. I kona wa i hiki mai ai, ua hoike koke aku au iaia no kela koi kakau inoa maluna o ke Kumukawai, a oia hoi ka mea a ko’u naau i kue loa ai e lawe i ka hoohiki e like me ke kue aoa o ka Lahui Hawaii no na makahiki laholehu i hala hope ae, a i waiho ia aku ai hoi na koi aua imua o ka Ahaolelo no ka hoo loli, aole nae i hookoia ka leo noi o na makaainana.
E like me kela kauoha pili oihana a ka Ahu Kuhina i hoakaka mai ai ia’u malalo o keia mao kumu.
Ekahi.—O ke kakauinoa wale no ke alahele pokole no ka maluhia, a o ukali ole mai ai na @.
Elua.—O ka Auaolelo wale no ka mana nana o hoololi a kikala i Kumukanawai hou, alaila, aole e ili ke koikoi o na ahewa ana maluna o’u. Malalo o keia kimu i hooholo ai au i ko’u manao e waiho imua o ka Ahaolelo, a na ia Hale ka hoololi a kukala paha i Kumukauawai hou o like ma ka makema ke o ka la hui.
Ma ka hora 2 aoina la ua komo aku la au maloko o ka rami e noho ana na hoa o ka aha kukamalu a imua o ko lakou alo, i lawe ai au i ka hoohiki e amlama i ke kumukanawai o 1887.
Uka pau ana o keia hooko pili oihana, ua komo aku au me na ukali maloko o ka rumi Bolu o ka hale’lii, oa oia ka wa i komo mai ai no hoa’loha no ka pahola i na hoomaikai e like me ke ano mau, a iloko o ia mau minute mua i laweia mai ai kekahi palapala i kakauia me na huaolelo pokole o ka awiwi penei.
“Mai kakau inoa oe maluna o keia kumuk nawai: na’u e hoike aku ia oe i ke kumu nui nou e hiki ole ai ke kakau inoa.”
Ua lohi loa keia mau olelo a’o no ka hana, oiai ua hookoia ke ka kakauinoa he @ hora i hala hope ae, a nolaala, o ka mea hiki wale no ke hana, ola la hooko aku i ka oiaio o ka manao.
(Apopo hoea aku.)
Hoika a Kale Kulika
Ninau. Heaha ka mea a kou manao i hooholo ai, i ke kahua haua a na pualikoa i lele mai ai ma ka la 16 o Ianuari?
Haina. O ka mea a ko’u manao i hooholo ai me kekahi poe lehulehu e ae i kakoo i ka nono ana aupuni kumu, ua hooleie ia pualikea no ke kakoo ana i ka papalana a kekaki poai hoohaunaelo e makaukau ana e hookahuli i @ aupuni kuma o Hawaii.
Ninau. O ka manawa hea ia e laula ana kela manao hookahuli aupuni iwaena o ka lehulehu; mamua mai anei o ke kukala ia ana o ke Aupuni Kuikawa?
Haina. Ae; he kowa loihi loa no kekahi molupe’a e holo ai maluna o ka iliwai o ka moana Pakipika a hiki i ka hapalua like no ke awa o Kapalakiko.”
N. 1 kekahi la ae heaha ka manao o na poe aloha alii a pau no keia lolo ana mai o na pualikoa Amerika iuka nei O ka aina?
H. Ua pahola ae he manao laula iwaena o ka lehulehu o na kanaka Hawaii a me na haole hookupa o keia Paeaina, o keia hoolele ia ana mai o na pualikoa Amerika ho kuleana ole ia kahea ia ana o ko Amerika mana kauumo ana e lele mai inka o kekahi aina mahuhiu oiai kona mana aupuni ua makaukai@ mau i na wa a pau @ @ @ lu i kekahi @ o ulu ae ana.
N. He manao laula anei kekahi i pahola ae, o ka hoolele ia ana mai o keia pualikoa Amerika, no ke kokua anei ia i ke Komite 13 o ka poai kue aupuni?
H. Ae. Oia ka manao nui i pahola ae iwaena o na poe noonoo maikai a pau o keia kulanakauhale. He kuleana ole ia lakou e hoolele ia mai iuka noi o ka aina, ina aole he mau hana i hoolala mua ia i ka la mamua ae. A o ko lakou kahua i lawe ae ai no ke kulana ku kiai, ua lawe ae lakou i kahi kokoe loa i ka hale aupuni Hawaii, a ikemaka i na hana hookahuli aupuni imua ponoi o ko lakou mau maka.
N. Alaila, ua paa kela manao iloko ou, o keia hoolele ia ana mai o na koa Amerika no ke kokua no ia i na poe hookahuli aupuni?
H. Ae.
N. Mamua anei kela manao i laula ae o ke kukala ia ana o ke Aupuni Kuikawa?
H. Ae. He kowa loihi loa ia i ka la mamua ae.
N. Pehea ka loihi o ka manawa i kukala ia ai ke Aupuni Kuikawa a haawi pio ka Moiwahine?
H. He couo a ewalu paha hora o ke kukala ia ana, haawi pio aku la ka Moiwahine.
N. I kamanawa i kukala ia ai ka mana hoomalu Amerika ma Hawaii nei iloko o kela la, o ka manao anei o ka lahui Hawaii e kali i ka hooponopono ia o ka aina ma Wasinetona?
H. Ae. Oia ko lakou manao a oia ke kumu i ulu ole ai kekahi haunaele mai ka aoao aupuni mai, no ka hopu ana i na poe hookahuli aupuni kumu.
NA POHAKU DAIMANA
O na pohaku daimana nui o ke ae nei no lakou ke kumukuai kiekie e waiho nei iloko o keia la, he eono ko lakou huina, a no lakou keia papainoa malalo iho.
Pohaku Daimana o Kohinoor
103 Kareta
Hoku o Be
@ 125
Ragena o
Farani 136
Auseturia
Kaisaru 139
Za o Rusia 139
Reja o Boneo 367
U@ a na kohokoho ana @ kumukuai io o koia mau pohaku @ aole no ia i anu iho @ o ka pua haahelo kiekie o $500,000 no ka pohaku hookahi.