Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 907, 28 Malaki 1894 — He Aha Elele Hana Kumukanawai. [ARTICLE]

He Aha Elele Hana Kumukanawai.

Ta hoohami iho ke Aununi Noho Manawa" i kekalu kanawai e kauolia ana i ka mana hooko o ke aupuni hoomalu a malama i ka pono o ka lahui, e kaheaia kekahi Aha Elele hana Kumukanawai. 0 ka Aha mma i haawi keia mana liana kumukanawai, oia 110 ka poe i koho ilio ia lakou, o lakou ke aupuni, oia hoikaAha Kuhina ame ka Alia Kuka. Na Knliina ka Mana Hooko a ine na iioa o ka Aha Kuka, n hui ia ua hooliloia keia poe he umikumamaiwa he Aha Mana llooko, ua koino pu ilo- ; ko o keia ]>ob he elua mana, he mana liooko a he mana j kaukanawai. Ma na Kumu-; kanawai mai mua mai a hiki i i ke Kumukanawai elau pu o , 1887. a na misionari, na hoo-1 kaawaleia keia mau inana, aole e komo aku kekani lala e haiif* pu i ka hana a kekahi. Ua papa loa ia. Na na misionari inakua mai no keia pauku o ke kumukanawai, inai j mua loa mai, ma na kumuka-1 nawai a pau o Hawaii nei. 1; ka w:i i na 'lii a me ka lahui iiawaii ka mana aupuni, ua; lili loa na misionari i keiamea. E imihaia mau ana lakou i na i 'lii a me na lunamakaainana o l.a Ahaolelo, ke iiili iki ae na hana kanawai e hoopa ana i keia kuniu manao o ke kumu-: kanawai. Aka iloko o hookahr ia , ua lilo keia mau pai: liinu ana mamo misionari i eeke loa ai, he mea ole, a eia ka he nani wale no na hana

kue kumukanawai, ina lie • inana lima ikaika ka mea na- i na e liiin.a ua hana la. Poina, loa ilio' la ka lioopono, ke ka-: iiawsi a nie ke kaulike. I Ma na ano a pau, ke manao; n"i makou. 1 e mau liana kue keia a ka poe e linpai mau aini j i ku I.ikou naauao, i ka v>ono, { i ko 1 Akua niakemake a me j k< - t:: i ]fjhi,u k}Vnaka. 0 ke | kinuu o k<3 aupnni oia no ka i 1-ahui, a o na knnawMi a pau no na liana e pili ana i ke aupuni, aia wale no a hooholoia e ka leo o na niakaainana ma ? o ka poe 1 kohoi.i e lakou, a . inu kolk) pemoi ; palia. Āole nae i-ela keia e ku nei, -a e hana ia nei. Ua j lianaia mamuli o kekalii poe i liookunmia e kekahi maini | mai waho mai. i waiho ia iho' ma ka lima o kekahi poe ka- J

kuikahi loa o kc4sātri poe' i ki nialihini nmi i keia aina, me ka noho kuonoonō ole o ka hapanui o ka poe e kakeō nēi ia lakou. He noho hoomalu aupuni wale iho no nae ke kubma o keia poe a hiki 1 keia la. Pola maoli no ko la : kou kulana, o na hana a pau a lakou e kahea ai maluna o ko ka laliui manao no kekalii kuinukanawai e hanaia aku ana hoi e loli ai ke ikea ai ko ka

|liapanui manaoio maoli, ua 'kue-hoi ika pono a me ka apono ia ana mai e na aupuni mana nui o ke ao, ke hana ia j e like me ka ke kamiwai o ke Aupuni Xoho Manawa. Aia wale no ka liiki mea he pane piai kā lahui mai, e ku ai i ka pono maoli a me ka aponoia mai e Amei'ika a me na aupuni o Enelani, Pa- ' rani, Geremania, lapana a me na aupuni i paa malalo o ka berita kanawai a kaueha ia mai ke aupuni noho manawa e ke aupuni e paa nei ike kulana oka ninau llawaii ma kona lima, A wehe ae oia i keia paa, ua mana ole loa keia mau hana e hana ia aku ana. Ua kii keia aupuni hoomalu w ile no, ma ka leo oka lehulehu, wahi aka olelo wale. a ma ka lakou olelo kuaha;;a, ua kukuluia no ka lioohui aina me Amerika : Huipuia. Xo ia wale no ko lakou ku ana. Ma kekahiaoao hoi, ua waiho aku ka Moiwahine i kona kulana Moi no ka lahui kanaka o Hawaii nei ma ka lima o Amei'ika, maniuli o ke kaua ana mai a na mana kaua o Amenka Huipuia. Ua laweia keia mau mea imua o ke aupuni Amerika, a eia ma ka lima o ka Peresidena a me ka Ahaolelo o Amerika i keia wa, mamuli o ko ke aupuni noho manawa a me ko ke aupuni oioiweahine hoopii a waiho ana aku ia Amerika Huipuia e hooholo mai ma. na kumnhana i waiho

i ia aku i nua ona. Ua ae mai | hoi o Amerika. i ke kuleana ! liooiphe, kaana a hooponopono i ko kakou ninau i waihoia aku e na aoao hoopii, ke. mau I nei kona mana ma keia hihia a hiki i keia la. Ua paj>4i oia aole e hana wale ke aupuni 1 noho manawa i ka lahui Hai ■ - - ■■ waii a me kona poo, o Liliuokalani. Ua paa no hoi o | Amei ika i na lahui e akif aole e komo mai, oiai ua loaa iaia keia mana hooponopono Ke niau nei ka Hlouni a nie ka 1 Willis inau olelo e hoike ; i ko ke aupuni Amei ika kulana ma Ilawaii nei, e like me ia i oleio ia ae la. Aole keia , i hoololi ia a hiki i keia la. | A eia iioi, me ke kumu ole, |ke kahea ia mai nei ka lahui ; e hana i kekahi hana e kue | una i ka mana i haawi ia aku

-m' Amerika, Aole 'e leue aku ia Ameriku ma ke komo ana i kekahi h&n&* aia walo 110 ka hiki a kaliea maoii m.si o Amei'ika Huipuia, e hoike hou aku ka lahui kanaka o ka £ae Aina Hawaii i ko lakou makemake mnwalio ae o ka,Mr, Blount hoike, alaila, |eu like ao kakou a p£ttt. na&j jkē oloia,.a me- ta holalo ole ia e like me kaj uhr.iic o na mea e kuahaua ia' nei e koho balota aku kakou. Ma ko makou ike i ke kuleana o na mea a pau ma ka ninuu e pili ana i keia lahui a me keia Paeaina, aole i ku-j pono e lianaia kekalii mea hiki i ka , hoopau ana mai o Amerika īluipuia i kana hana ana i ae ai e hana, a me kona h©oponopQho ana i ka pono o keia aina i hulihia mamuli o ka hana a kona Luna Aupuni Civila a me Luna Aupuni Koa. Eia hou, ~ho mea oiaio, eia no na aupuni a pau -Weuleana ke kiai makaala loa nei i na hana e hoohanaia nei; a e hoomaopopo ana no ko lakoumau luna aupuni ma Hawaii nei, i ka hana a ke aupuni noho manawa e hana ai i kulike me ia kulana me ka oi ole aku o ia mau hana, Nolaila, eia ka ninau: ina ua kuhihewa ka aoao o ke aupuni ma keia hana e like me ka makou e wehewehe nei, alaila, e aw r aiaulu pu aku ana no anoi kakou ia kakoiuiho iloko o ka lakou mau hana kuliihewa? 1 ko mak:m noonoo maikai, aole.

Eia hou no hoi, heaha ka waiwai o ko ka lahui Hawaii komo ana e hana i keia hana, nie ka maopopo mua no. aia he 19 o ke 37 o ka Aha Elele Kuniukanawai ei kahea ia nei, ma ke kanawāi| 0 ke aupuni noho inanawa; he| mau hofe i hooholo a hoike mua iko lakou makemake e hooh li i ka aina me Ainerika, a no ka lioole ana o Amerika ia mea; e kukulu hoi i aupuni ka hoomakau-j kau mua ia o ke Kunmkanawai Uepuhaiika e na luna aupuii kiekie o lakou e noho nei. Eia ke waiho makaukau nei ia Kumukanawai, a in»| hei iriiikaj o ole ka mea holuhelu! ua hoike mai o Senator Morpin, e hana koke ia kōilMiana he Kumukanawai, i aha ai ? 1 hui pu aku āi ka lahui e like |me kana olelo: aole no e waiwai ka oukou liana ke ole e ! komo pu mai ka lahui ponoi ino oukou ma'keia hana. ; Ka hana aha ? Kunuikanawai. Kunuikanawai aiia? Aole i īhoakakaiai ma ke KaNawai, He repuhalika paha, lie omopei iola paha, he moi pahaL he j'aha laV Aka, aia e no ka juniikumrunai\vaj o ka poo o jiioho nei iloko Jf> ka manaiau* ' puni; ka liapanpi ma ka iioao

hoohui aina hoi. \ ua kuleana km "Aha' j ĪElele. Aua akaka no hoi īia makaukau mua no ua kumukanawai repubalika la, i olelo iia na na loio misionari ame na lunakanawai misionari i 'ha'kn mua ihp nei, a eia oia ke waiho nei e like moe lolii ana a ka moo wāUiooilō, aole oni; a hiki mai ka mehana. ola, a nanahu ipu no hoi.