Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 849, 8 Ianuali 1894 — HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE. Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko. Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE.

Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko.

Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii.

Unuhiia e Mose Manu no "KA LEO." I ko Pokahi ike ana aku i ke kau kehakeha mai a ka Punohu Ua-ko-ko maluna o ke kiowai kapu o Haiwahine, ua haupu koke ae la oia no na mea i kuhikuhi a hoike ia mai iaia ma ka hihio, a oia kana i huli ae ai me na helehelena o ka piha hauoli a pane mai la i kana alii kane: Auhea oe e kuu kane ? Eia no au. Heaha ia ? Heaha mai auanei kau, e huli ae paha oe a nana aku i kela Punohu Ua-koko e ku mai la i ke kiowai ? ua hele no hoi a— halii pono, me he la o na kahoaka i hoike ia mai ia'u ma ka moeuhane ? Oia no, wahi a Kaukini me ka hoomoa-u iki ana aku i kona mau kaina wawae; e awiwi kaua, aia ka pono o ka hiki mua aku i kauhale, he hewa ia ? Aole i liuliu ia koele wawae ana aku a laua nei, ua hoea aku la laua nei i ka hale; o ko laua nei hoomaemae iho la no ia i hikiee kiekie i uhiia me na kuini kapa paiula me na kapa aala i hooluu ia me na mea ala, e like me na kapa i hoomoamoa ia, ka hele a puia i ke ala onaona. I ka pau ana o na mea a pau o loko o ka hale i ka hooponopono, e laa na meaai he lehulehu i kupono no ka mohai, ua kakali aku la laua nei no ka hoihoiia mai o ua hanai nei a laua, a hiki i ka poeleele ana; aole i hookoia ia mau upu ana a laua. Aka ia laua e hooluhiia ana e na noonoo palaualelo he nui; aia hoi, honi aku la laua i ke ala, ua hele hoi o loko o ka hale a puia i ke ala, a oia hoi ka ka mea kakau e puana ae nei: Puia i ke ala ka uka o Wakiu Ka nae aala o Kahalaowaka Paoa i ke ala ka ua Apuakea o Hana. Ia laua e hoopoluluhi ia ana e keia ala hiki ahiahi, a hala ka pilina o ke ano ahiahi, ua ike aku la laua nei i ka maalo ae o kekahi mea mawaho, no ko laua nei ake loa e ike pono, nolaila, ua neenee ae la laua nei a ma kekahi aoao o ka puka, a ia laua nei no a hookuene pono iho, komo ana he mau mea ano kino laau, a he kohu kino kanaka maoli no ka haluku o na kapuai wawae, a he ku maoli i ka hoomakaukau,

Mamuli o keia mau ouli hoopahaohao nooooo, ua haawe iho la na haawina o ka eehia a me ke anoano maluna o laua nei ia mau minute, aole hoi ke puai wahi leo mawaena o laua, a mahope iho o ka meha ana o na mea a pau, ua poha mai la he leo, i ka pane ana mai: Auhea olua e na kamaaina nona ka hale, e ho-a i ke kukui i keia manawa, i ike maka olua a elua i ka mea a'u i hoike a hahai aku ai ma ka hihio, nolaila e hoomakaukau olua i na mea i lawelawe ia e olua. I ke kuu ana iho o kela leo kamahao, ua ho-a koke aku la o Kaukini i ke kukui, a ahuwale aku la na mea a pau o loko o ka hale i ko laua nei mau maka, ua ike aku la laua nei i kekahi kumu laau Halapepe ma na aoao o ka hikiee, a he kumu ohia lehua ke ku mai ana mahope, ua hele kona mau lala a luluu i na pua lehua, a o ui nona keia moolelo, aia oia ke noho mai me kona nani nui. Ia laua nei no e haanui ana i ka nani, aia hoi, lohe aku la laua nei i kekahi leo oli mawaho ponoi o ka puka o ka hale, penei ua oli nei: E hea aku ana au ia oe e Liawahine Ia oe e Laukieleula Na kino lau ou i kaaahele O na wahine i ka mauna i ke kualono I ka he —i i ka manowai la e—e E iho e ka lama ku pali E iho e Lauakoakolea e Laukapalai E iho e ka Punohu e ka Ua-koko Ka Ua-koko aweawe ula i ka ili o ka wai O Maheanu o ka maka o ka Opua Pu-a mai ana ko aloha io'u nei E hoi mai e Laukaieie—eia ko hale. I ka pau ana o keia oli, ike aku la o Pokahi me kana kane i ke komo pakahi ae o na lau nahelehele aala a pau o ke kuahiwi ke hele ala a piha pu ka hikiee o ka mea nona keia moolelo e noho ana, me he la e i okoa mai ana no, a Hilo au e– hoolulu ka lehua. I ka mao iki ana ae o ka halii ana a ka eehia maluna o na ona hale, ua panee mai la laua i na mea i hoomakaukauia; i ka pau ana o na hemahema, komo mai la he elua mea kino kanaka maoli, a noho pu mai la iluna o ka hikiee me ka mea nona keia moolelo, he wahine a he kane. E kala mai no ka'u mau wahi hoakaka pokole: O na malihini i komo hope aku, oia no o Kukaohia a me Hinauluohia, kana wahine. I keia wa a na mea hale e noho malie aku nei, me ke kau pono ana o na maka i ka laua milimili, ua pane mai la o Kukaohia ia Pokahi me kana kane: ua ike ia e maua ka olua mohai, ka luuluu a me ka pihoihoi o ko olua puuwai no na mea a olua i ike iho nei; he oiaio ua kaumaha olua no ko olua noho'na kama ole—ka opuu moni hookahi hoi e haaheo ai na la o ko ke kanaka noho'na ma keia ao mauleule i piha i na inea: