Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 703, 11 May 1893 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

KA LEO O KA LAHUI

JOHN E. BUSH,

Lunahooponopono a me Pu@ka.

 

POAHA MEI 11, 1893

 

OLELO HOOLAHA.

            Eia ma ke Keena o KA LEO O KA LAHUI kekahi mau Buke Inoa o ka Hui Hawaii Aloha Aina.  He wa kupono keia o na Hawaii Ponoi e hoike i ko lakou Makee Kuokoa, ko lakou Aloha Aina, a Aloha Kuokoa.

            MA KE KAUOHA,

                                                            J.K. KAULIA.

Kakauolelo o ka H.H. Aloha Aina.

 

 

HE MANAO AKEA I KA LAHUI.

            Mamuli o ka Hon. John E. Bush hoi ana mai nei, Ona ponoi o na Nupepa KA O@@@ a me KA LEO O KA LAHUI; Nolaila, mai keia la aku, ua waiho aku au i ko’u noho Lunahooponopono ana, a me ka noho Puuku ana no ia mau pepa; O na kauoha nupepa a pau loa, na kakau manao ana a me na hookaa dala ana, a peia aku, e hoouna pololei ia mai ma ko Hon. Jno. E. Bush inoa.

                                                                                    JOSEPH NAWAHI,

Honolulu , Mar. 27, 1893.

 

 

NA LONO HOOHALUA.

            Eia ka Nupepa Kuokoa puka la ko hoopuka mau nei i na olelo akea hooiaio, e olelo ana, aole loa e hiki i ka Moiwahine Liliuokalani ke hoihoi hou ia ma ka Noho Kalaunu o Hawaii!

            Heaha ke kumu o ka olelo ana pela o Iesepa ma?

            Ina e hoopuka mai ana ke Aupuni o Amerika i kana olelo hooholo, e hoihoi hou ia ka Moiwahine ma ka Nohoalii o Hawaii; alaila, o na lono e pahola mau nei, aole loa ka lakou nei ae e ae iki Iaia, e noho hou i Moi?

            No ke aha?  Heaha ke kumu?

            O na lohe e ae, ua ano like loa no, e hookahe koko ana ke ko ole ka ko lakou makemake hoohui aina, oia ka ke kumu i kuka ia ai a hooholo e pane akea, aole loa e hoi hou ka Moiwahine Liliuokalani ma ka Nohoalii o Hawaii?

            O ka manao alunu ake Aupuni hao wale i ka pono o ka lahui nawaliwali ma na hoike apuka, a ake nui i ka loaa o ka waiwai, me ka hoopoina maoli i koke Akua aloha kauoha; oia ke kumu nui oiaio o ka hoole ana i ko ka Moiwahine pono o ka hoi hou ana ma ka Nohoalii o Hawaii.

Ina e ikeia mai ana na ouli a me na hana ino maluna o ko kakou Alii Aimoku, alaila, aole he mea pohihihi, ua moakaka loa no, o na Iosepa ma no ua poe la, aole he oe e ae.

            E makaala kakou i na poe ino iloko nei o ka aina.

 

 

KE KULANA O KE AUPUNI AMERIKA.

            Malalo o ka hookele ana a Peresidena Cleveland, o ka aoao Demokarata, ua hoopau ia ke Kuikahi hoohui aina a ua kuu ia ka Hae Amerika, a kona kauwa i ae ai e kau ia maluna o ka aina Hawaii, mamuli o ke noi ana a kekahi mau keiki misionari.  Ua hoouna ia mai he Comisina o imi a e lohe i ka oiaio o na mea i hana ia ma Hawaii nei, ka oiaio o na mea i hoike ia aku e ke aupuni ku manawa ma o na Comisina i hoouna ia aku ai@ Amerika, ka manao io maoli o ka lahui Hawaii, a pela aku.  O keia mau mea a pau i hana ia, mamuli wale no ia o ka manao hoopono o ke Aupuni Demokarata o Amerika, malalo o ka hookele ana a Peresidena Cleveland.  He mau hana hoi keia i makemake ole ia e ka aoao Repubalika, i makemake ole ia e ko kakou aupuni ku-manawa, hoohuiaina.  He mau hana e ae no kekahi a Peresidena Cleveland i like ke ano me keia i hana ia e ia, oia hoi, ma kela mokupuni o Sana Domingo a ma Mekiko.  Ua hana no hoi keia kanaka kaulana a hoopololei o ke Aupuni Amerika ma Samoa, i kekahi hana e hoike mai ana aole oia e kokua ana i na hana hewa maluna o na lahui malalo o ka olelo a me kana ki@i hoaloha ana; aole o kekahi mea e aku.  He aupuni o Amerika i maa ole i ka hoa-aina.  Aole o Cleveland i ae e lilo i malama waiwai aihue, a e hooliio ia ka inoa hanohano o kona lahui i mea hoohaukae ia e na mikanele hookamani Amerika a Hawaii paha.

            Nolaila, ma ua ano a pau, ma na noonoo maikai ana, ua hiki ia kakou ke noho malie a hiki i ka manawa a ke Aupuni Amerika i makaukau ai e hoihoi hou mai i ke kulana mua o ke aupuni moi Kumukanawai, malalo o kona Moiwahine.  E hoomanawanui kakou i na hoino, a e nana malie aku kakou me ke akahai, a e waiho kakou i ka hoopai maluna o ka poe manao ino a hana hewa me ke Akua.  Aole kakou e hopohopo; aka e nilinai piha i ko ke Akua hoopono a me kona mana.  E hoomanao kakou i kana mau hana mana no ka lahui ana i lawe ai malalo ona, i ko lakou wa pilikia, a hoopakele aku ia lakou.  pela no kakou e noho nei, ina kakou e malama pono i kona makemake, he mea ole na mea a pau.  he oiaio, he mau la ka kakou e kali aku ai, aka aole e haule ana ua la ala e hoihoi hou ia ai ko kakou aupuni a me kona Moiwahine Liliuokalani a kona kulana mua, e ke Aupuni Amerika, e like me ka hewa i hana ia ai e kona mau luna aupuni me ke kumu ole.  Ke hookokoke mai nei ua ia ala, a ia wa kakou e ike ai i ka nau o ke kui a me ke kanikau ana o ka poe kumukaia ia oe e Hawaii a me kou Alii, a e ike ia aku ai lakou e ai ana i ko lakou mau huelo e like me na ilio a me na mea kolo o ka honua.  Ke aloha e wale aku nei no makou i keia poe.  Auwe oukou e na Hawaii, nona na noonoo i hoolalau ia, a me na make i hoopouli ia, awe oukou aloha ino!

 

 

HULIHIA KE AU.

            Komo aku la ka Hope Peresidena Damon, i kekahi la o ka pule i hala e kamailio me ka Moiwahine Liliuokalani no kekahi mea e pili ana i kona mau waiwai ponoi iho.  I kona hoea ana aku, e kau ana he wahi hae kue hoohui aina ma kona umauma.  Mai keia wahi hunahuna i puka ae ai ka olelo ua haalele aku oia i Kona noho moi hope Peresidena ana.  he oiaio no paha eia na halialia k@ kau nei i na maka o ka po@ e pa@ nei i ka mana o ke Aupuni Hawaii ma ko lakou lima, he @@@ kanalua ole ia no ia mea e na mea a pau.

 

 

Ke Haha Mua Nei.

            Eia kekahi mau lala kiekie o ke aupuni kumau ke haha mua nei i ka manao o kekahi poe i kuleana, e pili ana i ka mea kupono e noho ma ka noho moi ke hoihoi hou ia mai ia pono o na Hawaii.  E ake ana keia poe o Kaiulani ke hoi ma ka noho moi, a e hoomau ia aku no keia poe a hiki i ka piha ana o na makahiki o ke Aliiwahine Opio Ke lapulapu nei ma o a maanei, a o kahi nupepa Hoohui Aina hoi, o ka hoole a me ka houpuupu k@na wahihana, e powa i ke ola o ka Moiwahine.  aka, e na Hawaii oiaio, piko paa, houpo ahonui, puuwai laahia a aloha aina, he ole na mea a pau, e hoi hou ana na mea a pau elike me mamua, a mai kanalua kakou.  O ka pono, he pono ia, a aia kakou maluna o ka pono e ku nei.  E hoomau aku.

 

 

HE PAIO.

            Wahi a ka lohe mai, ua paio iho la ka Aha Kukamalu o ke aupuni Kumukanawai ole kumanawa, no kekahi kumuhana, a wela mai la na aoao kakaolelo.  Ia wa puka mai la ka moolelo hookahuli aupuni e hookomo ana i ke Kuhina Stevens oia kekahi iloko o ka hookahuli aupuni Hawaii, he wa ioihi, he mau mahina mamua o ka hoea ana mai oia mea a kakou e ike nei.  O ke kumu i puka mai ai o keia, ua noonoo lakou no ka pono ole o na hana a ke aupuni Amerika i kona hoi hope ana mai kona kulana, e kokua i kekahi Aupuni Hoohui Aina i kuka mua ia; a @ia ia ano ua pau ko keia aupuni kuleana e hoopaa ai iaia iho me ke aupani Amerika.  O keia ka lohe ia, oia kekahi kumu kuka malu o ka Poalua iho la.  He nui keia, ke io hoi, a he kumu no e manaoio aku ai ka poe i hilinai, he hoopai ko kela a me keia hana hewa.

            E nana he e na makamaka i ka hoolaha a N.S. SAC HS  no ke kuai makepono loa.  E naue ae e na makamaka e ike kumaka i ka nani o Himela.

 

 

O KA HOOHUI AINA ANEI KA MEA E PAPALUA MAI AI NA POMAIKAI NO KAKOU?

            Pehea ka papalua ana, o ka pomaikai e loaa mai ana ia kakou na Hawaii ke hoohui ai?

            Aia ke aupuni Amerika me na kanaka he lehulehu loa he 65,000,000 paha ka nui, he nui a akea loa ka aina e waiho wale nei, e lawa ai no na miliona kahaka he 65 hou aku; he nui kahi e hoohana aku ai no na imi pomaikai ana malaila, a pela aku me ka waiwai.

            E hoomanao nae kakou, aia he heluna uuku wale no o na poe waiwai a lako maoli iloko oia lahui nui; o ka nui he nele no ka noho ana; a ka poe ilihune me ka nele loa, a’u i ike pono ai me ko’u mau maka.

            Auwe! aole mea a’u i ike ai, aole loa he lua o ka nele, ka makilo a me ka pelapela launa ole.  He mea i ike ole ia ma ke aupuni o Hawaii nei.  Ua like ko lakou nui a me ko lakou heluna me ko na unihi a me na manu-ai-raiki.  Paapu na alanui i na kane, na wahine a me na keiki, e maa-u hele ana, e noi hele ana i wahi dala, i wahi ai, i wahi lole, a pe’a aku; e noho ana iloko o na kauhale pupupu liilii, ma na kuono, a o kekahi poe, ua waiho aku la ko lakou mau kino iloko o ke ola laau o na pa olo papa, a i ka wanaao, oili mai la, a kahilihili i kahi aahu a pau ke oka laau i ka helelei, alaila, hele ma na alanui e makilo ai.

            Ina aia ka nui a me ka lehulehu o na poe ilihune ma Amerika aia a hoohui ae kakou, alaila, aole anei e komo mai ana he mau ohana o ia ano ianei nei, alaila, e mahelehele hou iho ka kakou wahi apana ai a uuku loa, i hiki ai e hoolawa ia keia auna unihi e popoi mai ana maluna o Hawaii nei?

            Alaila, i ka wa e komo nui mai ai o ua poe uhini pololi nei iluna o Hawaii, e hiki anei ia kakou ke olelo ae, e papalua mai ana na pomaikai e loaa mai ana ia kakou?

            I ka wa e papaumi ai o na lima e miki ai iloko o ka umeke poi hookahi, e papalua ae anei ka maona o na poe e ai ana?  He kupanaha ka manao o ka poe hoohui aina!

            I ka wa e hookomo ia mai ai na pu-a holoholona nui: Liona, Tiga, Bea, Bugalo, Hiena, Bipi iloko o kekahi wahi pa-hipa uuku e like me Hawaii nei, aole anei e pau ana na hipa i ka ai ia a nalowale loa?

            Aole anei iloko o ko kakou ake ana aku e loaa nui na pomaikai, aia no he mau ulia o na poino e loohia mai ana?

            He mea maikai no na launa lahui ana, aka, aia iloko aku o laila ko kakou poiao loa.

            Aole o kakou mau ano ma’i Korela, ma’i Pupupu liilii, ma’i lele o na ano he nui, aka, e hamama auanei ka ipuka o ko kakou mau poino.

            He haneri makahiki i hala ae nei, e noho hauoli ana ko kakou mau kupuna iloko o ka Paredaiso nani o Hawaii me kekahi lahui nui he aneane he hapalua miliona paha ka nui [500,000].

            Heaha ke kumu o ia lehulehu ana i na kanaka?  Aole i laha mai na ma’i luku, a ua mau ke ano o ka noho ana ola kino o ia wa, maloke o na pulama ana a na ohana kupuna o Hawaii.

            Ua papalua iho nei anei ka pomaikai o na kanaka Hawaii iloko o keia kau o ke Kuikahi Panailike?-Aole!

            E papalua mai anei hoi ka pomaikai i ka Hoohui aina?- Aole no !

            Ua papalua iho nei hoi ko aa losepa ma mau pomaikai i ke Kuikahi panailike ?  Aole la ?- O na kapala kai hoomakaukauia, aka, aole nae i haoia ke dala me ke kapala ?-

            Pela no keia hoohui aina, hookahi no hopena like no la mau mea a elua.

            Aohe e papalua iho ka pomaikai o ka Lahui Hawaii ke hoohui ia e Hawaii me Amerika.

 

 

He ake e hoino ia.

            O keia ke ano mau o ua Iosepa o Hana; Ua piha loa ko laua naau i ka manao hoi@o kuhalahala kohu ole.  Ua hoopuka ia na manao ma ka laua wahi nupepa hoopunipuni, me ka manao e puni wale ka lehulehu, aka, aole no e puni.

            Ua hoopuka maoli ae nei o Kahunapule hookamani i na olelo kupono ole i kona waha e olelo; e kapa ana i kona poe hoa kanaka a kona lahui Hawaii ponoi a ke Akua i hana mai ai, “he mau kaka ai-loloa.”

            Hookano no hoi ka olelo a kahi Kahunapule hookamani o Hana.

            O kou hoino ana aku ia lakou, oia no kou hoino ana aku i ke Akua au e malama hookamani nei.

            E hiki anei ia olua ke hoopuka ae i na inoa o ka poe i kuhalahala i ka mea ai ole?  O olua no paha na mea i kuhalahala no ko olua kono ole ia mai e hele Kapalama e ai mea ono ai me ka aikilima?  He oi olua a ka hilahila ole maoli!

            O makou ponoi kai konoia mai e ka lokomaika o ko makou mau hoaloha Aina oiaio ; Aole nae he hookahi o na Elele i konoia mai i noohalahala no ka hele i ka mea ai ole.  Ua lawa maoli no makou i konoia mai ai, oia ka oiaio maoli.

            Aohe makou i ike iki he mau wahine e hakaka ana no Hilo, a hiki wale i ko makou hookuu ia ana mai.  Ina ilaila olua kahi i hoomakakiu ai, e loaa ana no ka oiaio, aole e like me ka olua wahahe@ lapuwale.

            Ua makemake olua i mea e loaa ai he homoia no ka Hon. J. Nawahi, a me kona mau hoaloha nana i kono mai ia makou e hooluana ma kona wahi me ka lokomaikai o ka Bana Puhi Ohe Lahui.

            Ke hoomaikai nei no makou ne na pomaikai i loaa mai ia makou; mai ko makou mau hoaloha mai o hoino waleia nei e na poe lokoine Kumakaia haawi aina.

            “E hoomaikai aku i ka poe hoino wale mai ia oukou, a e pule aku hoi no lakou!”

                                                                                    NA ELELE ALOHA AINA.

Honolulu Mei 2, 1893.