Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 657, 8 March 1893 — Page 2
This text was transcribed by: | Shari Fukuyama |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
KALEO O KA LAHUI
JOSEPH NAWAHI,
Lunahooponopono a me Puuku.
POAKOLU, MARAKI 8, 1893
He Oiaio ka Ka Leo o ka Lahui.
Ua hoopuka ao kahi nupepa kokua hookahuli Aupuni, he wahahee ka Ka Leo o Ka Lahui i olelo ai penei: “Ua emi ka manao o ka poe Senate no ka hooholo ana i ke Kuikahi.”
Lalau loa oe e Kuokoa aole a makou olelo pela, nau wale iho no ia, he koho wale; aohe e loaa ia oe he mau nuaolelo oia ano ma ka nupepa Ka Leo o ka Lahui. E huli oe a poohina, aole loa e loaa ia mau huaolelo. E heluhelu pono oe i Ka Leo; mai koho wale o hohoka ia, a hilahila loa.
No ka ike ole no o Kuokoa, a i ole, no kona ake loa, e hoopouli ai i ka Lahui Hawaii, i ole lakou e ike i na mea i hana ia ma na Aina e, nolaila, olelo mai he wahahee Ka Leo o ka Lahui.
Hele pela kau mau hana lokoino, makemake oe e pepehi i ka Lahui Hawaii Ponoi.
O kou olioli a me kou makemake, oia ka noho naaupo o kanaka, me ka ike ole i na mea e make ai lakou. O ka Nanana kou hoa e like ai, he ake e hauhili ka lahui i loko o ka oukou mau upena o ka hookahuli Aupuni.
Ena Hawaii Aloha Aina
Aloha Lahui, a Aloha Moi
Eia Mai ka Pono,
Hoolohe Mai Kakou.
O na Hawaii a pau e aloha ana i ke Kuokoa o Hawaii, ke hoonaauao ia aku nei, e kupaa lakou, mai puni i na hoowalewale, e hoomanawanui, e uumi i ka hanu i ka houpo, e nana aku i ko ke Akua aloha ia kakou.
Ina he mea oiaio, e hoouna ia mai ana paha he Komisina e Linau, a e hoomaopopo i ka manao, a me ka makemake maoli o ka Lahui Hawaii, no ka ninau hoohui aina, alaila, e hookoia auanei ko oukou makemake.
He nui na olelo i hoolahaia ma Amerika, e olelo ana, o ka hapanui loa o na kanaka Hawaii, ua apono lakou i ka hoohui aina.
Ano kou wa e hoike ae ai e ke kanaka Hawaii, aohe oiaio oia mau olelo. Ke ike n@ kakou, e hoi hou mai ana @ apono ana ia oukou Hawaii nei.
E malama i ka Maluhia.
O ka maluhia, oia ka puuhonua, kahi e hekau aku ai na hana hoomanawanui.
No ko makou ake mau e loaa ia kakou, na pono o ka Lahui Hawaii malama maluhia, molaila, ke kahea mau nei no ko makou leo ia kakou e noho malie kakou, e noho me ka manao aloha, a me ke kuikahi, ma na ano a pau.
E paulele i ko ke Akua hoomalu ana mai, a e nonoi aku e haawi mai i ka maluhia no kakou.
HE KONO ALOHA.
UA NOI ia mai makou e hoike aku i na makamaka Hawaii o Chas. N. Spencer [Kale Poonahoahoa] i make, ina he makemake ko lakou e hele aku e ike i kona kino wailua, e waiho nei ma Kulaokahua. Ua hamama na Ipuka o ka Home o ka mea i make, no kona mau hoaloha o na ili like ole, a oiai hoi he haole oia i kamaaina i na kanaka Hawaii; nolaila, he mau makamaka Hawaii no kekahi ona ua konoia lakou a pau, e hele.
He hoaloha keia no na kanaka Hawaii, he oluolu kana kukai olelo ana. Aloha wale kana wahine i ka ike ole i kona hanu hope loa.
(Kakauia no Ka Leo o ka Lahui.)
Ka Palapa a Hon. J. E. Bush.
Hoomau ia.
Nolaila, e ao aku ka nupepa Ka Leo o ka Lahui a me Ka Oiaio, i ka Lahui Hawaii i keia. Ua ahewa o Sec’y Foster ia Kuhina Stevens no ka huki ana i ka Hae Amerika e hoomalu ia Hawaii. Ua haalele hoi o Foster me ka manao e holo i Europa, me ka ike ole ia Numana a me ke Alii Kawananakoa, aka i keia la, i puka mai ai ka telegarana ua hoi awiwi mai oia mai Nu Ioka, a ua hoouna aku i kana Kakauolelo e kii ia Numana e hele aku i ona la, eia nae, ua kaa ka hoolalau ia Numana, a ua hala laua me ke Alii i ke Keaka ia ahiahi.
E kupaa oe, e kupaa na hoa a pau, a e kupaa ka lahui. Noi ko’u aloha ia kakou, i na ‘lii o ka aina, a me ka kakou mau mamo, aka, o ku ae au e paio me na haole, a he oiaio, ua ae mai lakou, ua pololei ko’u kulana, ua hao kumu ole ia na pono o Hawaii, a aole o lakou poihoi e olelo ia o Amerika Huipula he [pirate] powa moana, elike me ka mea i ike ia no na aupuni e ae, a aole no hoi o lakou makemake e haula ka inoa hoopono o Amerika Huipula. Ma keia wahi au e hahai ai, a lawe mai hoi i ka moolelo o na hana kokua a Amerika ia Samoa a hoohalike me keia. E pane mau ana lakou, ae, he hewa loa keia mau hana, alia oe e hoahewa i ka lahui, he hana keia na na luna aupuni, aole hae e aponoia ana kolohe pono ia ka olalo. Ua koi mai lakou ia’u e holo no Wasinetona aka, aole e hiki ia’u ke mau na i ka inoa maikai o ko kaua lahui, a e hoahuwale hoi i ka hune o ka aina, ma ka makilo hele ana a hiki i Wasinetone. He olalo, us haule au mahope nei i Kapalakiko, a ua holo aku na Komisina o ke Alii ua puka hookahi au me ka’u mau olelo, a ua puni ka aina nei, a mamua o ka hiki ana aku o Numana ma ma Wasinetona, aia mua ko’u mau manao ma Kissouri, ma Chicago, a ma kela a me keia wahi kahi i pahola ai. Na ke Akua ko kakou ola, aole na ke kanaka, a pela ka Lahui Hawaii e hoomaopopo ai, a e hoomaikai a hoonai aku kakou ia Iehova, no kana mau hana a pau, oiai, ua hewa no kakou a pau, a ua hoomaloka a hoopoina iaia, ke kumu mai o na mea a pau.
Eia kekahi: Oiai ua manaoia e hoohui io ia ana kakou i na la mua iho nei, koe kakaikahi makou, ua waiho aku hoi o Mr. Pratt, i kana protest no na Aina Leialii, me ko’u kokua aku iaia ma ka aoao o na hooilina o na Kamehameha, ke oiaio hoi e pio ana ka noho ana aupuni Moi. No’u iho nae, aole o’u kanalua. Ke hooikaika nei na mea a pau no Kaiulani, aka, aia no au mai ke kumu mai, a nele oia, oia hoi o Liliuokalani, haule iho i ke kaikamahine a lakou.
Maikai o ke ‘Lii Kawananakoa, aole he inu. He hoomakaleho ia nae, aka, o ke ano mau ia o ke ao nei.
He mau hookipa hoohiwahiwa kekahi ia Kawananakoa ma Wasinetona, a ina e hiki mai ana o Kaiulani, e hulimahi ana ka Iahui Amerika. He lahui kupanaha no keia, aka, he lahui lokomaikai nae, a he lahui hoihoi ole i na hana e hoohaahaa ana i ko lakou inoa lahui.
Feb 23, 1893, hora 3 A.M.-Ua hiki hou mai na mea hou mai Wasinetona mai. Ua launa o Mr. Numana me Secretary Foster, a ua ano pahua ke Kakauolelo Nui Oihana o Amerika. Ua koi mai ia Numana e pno e kokua e ae e hooholo koke ia ka hoohui aina. Ua makemake loa ka Peresidena Harrison a me ke Kuhina Nui Foster e aponoia ke Kuikahi mamua o ko lakou pau ana mai ka oihana, aka, ua hoole ka poe Senate, ka Demokarata a me ka Repubalika, aole e apono i ke kuikahi me ka pupuahulu.@ ka hiki ana aku o Numana, a waiho aku i kana olelo i kakaula ma ka aoao o ka Moiwahine Liliukalani, ua kuhau ke Kuhina Nui Foster, a ua noho koke ka Aha Kuhina e noonoo i ka hoike i waihoia aku.
Ua holo mai ke Kama’lii Kaiulani i ka ahiahi onehinei, Feb. 22, maluna o ka mokuahi Teutonic no Wasinetona, me Mr. Theo. H. Davies, a e hooikaika ana oia i kona kuleana me ka lahui Amerika.
Aole i pau.
Ua Haule ke Kuikahi
NO KA
MANAWA PAU OLE.
O keia ka hihio a Ka Leo o ka Lahoi i hoike aku nei.
Ke olelo nei kahi nupepa hoohui aina he pupule kela mau olelo? Pupule pehea? No ko oukou mau poo i ka opiuma, ua poniniu kahi noonoo papau, a olelo mai he pupule.
E nana i ka hana ana a na aupuni o Europa! aole leo kukala, aole walaau wale; o ka hana oia ka mea nui. Me he muliwai hohonu la pela ka hele malie o na hana kalai aupuni.
He nui na olelo o na nupepa Amerika, aole e kue ana o Enelani, aole ona keakea mai i keia hoohui ia o Hawaii me Amerika. Aka, pehea la i keia wa? Hoolaha no hoi ka nupepa hoohui aiua pela, olelo no hoi, aole e kue mai ana o Enelani. Aka, pehea i keia la? No keaha i hookomo ia aku ai na koi o Enelani, Farani, Geremania, Canada a me Nu Zelana? No keaha e hoouna pupuahulu ia mai nei na mokukaua hao-kila pilikua no Hawaii nei? I mea aha ka hoounaia ana mai o na mokukaua ikaika i ka hakaka no Hawaii nei?
No ka manao ole anei? No ko Enelani hiamoe anei? No ke aha? E pono o nupepa hoohui aina e noonoo kanaka a pane mai.
Eia ka Ka Leo o ka Lahui pane; No ke pale aku, no ka noole i ka hoohui, no ka hakaka me ka mea e makemake ana e alunu a e hana ino ia Hawaii nei; oia ka pololei maoli, oia no ka oiaio maoli, aole ia he ike e @pala ai he pupule.
E kakali malie ino no kakou, a hiki aku i kahi e hoonauia ai na kuhihewa.
E hiki anei ia nupepa hoohui aina ke olelo mai ano, ua holo ke kuikahi hoohui aina? Aole e niki. He hilahila ia ke olelo ae i keia la, a he pupule maoli no.
Ua wanana aku Ka Leo mamua, aole e hana koke ia keia kuikani, aka, e waiho ia aku ana i ko Clevelan ma noho hookole aupuni ana. A pehea la ia mau olelo a Ka Leo? Ua ko maoli. Aole e like me ka oukou i hoolaha ai, e hoohoko koke ia ana no e Harrison. O ka wai ka oiaio? O ka Ka Leo no.
Makaainana Kahunapule Paha?
Ua ike iho makou i na olelo wehwehe pili ole a kekahi makaainana i hoomaopola kona ano he kahunapule paha malalo o kaua @oomanao, “O ke Aupuni o @o kuahan iaia iho e pau ia”?-
He mau mapuan olelo keia noloko mai o ke Kauohahou: pela makou i hana e ae ai, he mea ike Baihela pala keia Makaainana: a he kahuna pule hoi.
Mahope aku nae hoi, kakahele aku la oia, a kiei ana kona poo i ka Hale Ahaolelo, a hele palanalaha kana mau olelo kuhihewa e hoino ana i na mea hewa ole: ua piha ka nupepa puka ia Kuokoa i na olelo Kuamuamu hoinoino i ka Moiwahine a me ka Lahui Hawaii; oia no kona ano mau mai kinohi mai; ua hana oia pela i ka Moi Kalakaua a pela no i keia wa.
Ua wehewehe oia no ke Aupuni i mokuahana iaia iho.
Nawai na hana mokuahana hoe kahuli Aupuni? Na ua poe Kahunapule nei no i ao mai ai i ka olelo a ke Akua.
Owai na poe paa pu ia la? O lakou noi na ike kou mau maka e makaainana Kahunapule aole hiki ia oe ke hoole; ua ike pono oe i kan na Kahunapule mau keiki e paa ana i na pu ma na la 16, 17, 18 o Ianuari 1893, ua ike makou ia mea, a heaha ka mea olelo mai na ke aupuni ia hana?
Ua hoohalahala oe no ka loaa ole ia oe kekahi Kea hoohanohano mai ka Moiwahine mai; A-e:
Hele aku nohoi oe i ka Noiwahine e hoakaka no kona haawai ole mai ia oe i Ke’a nou.
Heaha kou kuleana ia mea? E kali no kela mea keia mea i ka wa e hiki mai ana oia mau haawina.
Ua hoopilipili ae oe i ka Baibala, me kou manao, o oe wale no ka ike baibala. Ke noho nei na mea a pau me na ike like ole a ke Akua i haawi mai ai. He ahona ka poe i ike ole i na kuhikuhi ana mai o ka Baibala mamua ona Kahunapule hookamani hookahuli Aupuni.
KA HOHE WALE.
Ua ike hoi au i ka hoopuka ana iho nei o Makaainana i ko’u inoa e pili ana i na mea ana i hoakaka ai ma ka nupepa puka la Kuokoa o ka Poakahi nei Maraki 6 1894; Ina i hoopuka o Makaainana i ko’u inoa e nono oia e hoike moakaka i kona inoa ponoi, mai poo a huna i kou inoa, i hiki ai ia’u e pale no’u iho no na mea a’u i hoolaha ai.
Owau no me ka oiaio.
Joseph Nawahi.
Maraki 7, 1893.
Ua hookohu ia o Lunakanawai Frear o ka Aha Kaapuni Ekahi o ka Mokupuni o Oahu i LUnakanawai no ka Aha Kiekie ma kahi o S. B. Dole i waiho mai.
Ua lohe mai makou he ame o kaikai mawaena o lakou iho, no na hookohu ke kumu o keia, eia ka Buke Nei, o ke Aupuni i mokuahana iaia iho aole ia o mau. E nana aku i ka la apopo, oia wale no kai ike i ko ia la.