Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 656, 7 March 1893 — Page 2

Page PDF (1.01 MB)

This text was transcribed by:  Darren Okimoto
This work is dedicated to:  Kaimuki class of '78

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

KA LEO O KA LAHUI

 

JOSEPH NAHAWI,

Lunahooponopono a me Puuku.

 

POALUA, MARAKI 7, 1893

 

Hoolaha a ka Lunahooponopono.

             

Mai keia la aku, ua lilo holookoa ae nei na nupepa KA LEO O KA LAHUI a me “Ka Oiaio,” malalo o ka’u hooponopono ana. Nolaila o na kauoha pepa a pau, na hookaa dala ana no ka pepa, na kakau manao ana mai, a pela aku, e hoouna ia mai ma ko’u inoa ponoi, me na hua V. P. kauia ma ke kihi hema malalo o ka wa-hi leta.

JOSEPH NAWAHI.

            Lunahooponopono a Puuku no na nupepa i oleloia maluna ae.

            Honolulu, Feberuari 8th. 1893.

 

KE ALIIAIMOKU O HAWAII

            He maikai no Kona ola kino. He kuoo a he pihoihoi ole Oia.

 

KA HOOILINA MOI O HAWAII.

            He mai kai ke ola o ke Kama’liiwahine Victoria Kaiulani. Aia Oia ma Wasinetona i Amerika Huipuia.

 

KA MOIWAHINE KANE-MAKE A ME KE KEIKI ALII KALANIANAOLE.

            He mau no ka maikai o ko Laua ola kino, aia no Laua ma ko Laua Home ae-kahakai ma Waikiki.

 

KE KEIKI’LII KAWANAKOA.

            He maikai Kona ola e noho la ma Wasinetona.

 

E na Hawaii Aloha Aina

 

Aloha Lahui, a Aloha Moi

 

Eia Mai ka Pono,

 

Hoolohe Mai Kakou.

            O na Hawaii a pau e aloha ana i ke Kuokoa o Hawaii, ke hoonaauao ia aku nei, e kupaa lakou, mai puni i na hoowalewale, e hoomana wanui, e uumi i ka hanu i ka hou po, e nana aku i ko ke Akua aloha ia kakou.

            Ina he mea oiaio, e hoouna ia mai ana paha he Komisina e ninau, a e hoomaopopo i ka manao, a me ka makemake maoli o ka Lahui Hawaii, no ka ninau hoohui aina, alaila, e hookoia auanei ko oukou makemake.

            He nui na olelo i hoolahaia ma Amerika Hawaii o olelo ana, o ka hapanui loa o na kanaka Hawaii, ua apono lakou i ka hoohui aina.

            Ano kou wa e hoike ae ai e ke kanaka Hawaii, aohe oiaio oia mau olelo. Ke ike nei kakou, e hoi hou mai ana no ka apopo ana ia oukou Hawaii nei.

           

E malama i ka Maluhia.

            O ka maluhia, oia ka puuhonua, kahi @ hekau aku ai ua hana hoomanawanui.

            No ko makou ake mau e loaa ia kakou, na pono ka Lahui Hawaii malama maluhia, nolaila, ke kahea mau nei no ko makou leo ia kakou e noho malie kakou, e noho me ka manao aloha, a me ke kuikahi, ma na ano a pau.

            E paulele i ko ke Akua hoomalu ana mai, a e nonoi aku e haawi mai i ka maluhia no kakou.

 

(Kakauia no KA LEO O KA LAHUI.)

Ka palapa a Hon. J. E. Bush.

 

Hoomau ia.

            O kekahi haole leo ikaika ma ka aoao o Hawaii, oia hoi o Mr. Merrill Kuhina Amerika, i ke au Demokarata o Cleveland mamua, a me he la o Guika kona ipu aniani nana e hoomalamalama nei. Iloko iho nei o ke “Cali” e ka la 14 iho ia.

            Eia o V. V. Akepoka i keia Hotele, aia ponoi ko’u rumi me ko ke Kanikela Pratt.

            E hoomau aku i ka manaolana, a e ao oe i ka lahui e hoopono, i ola ai kakou. Aole e hooia ia keia hana e ka Senate, aia a noho mai ke Aupuni Democarata, a ina aole e kaheia Ahaolelo Kuikawa, (Extra Session), aia iloko o Dekemaba, o keia makahiki e noonoo ia ai, a e ae a ae ole ia ai.

            Ua kue mai ke aupuni Panaiaau o Canada i ka hoohui aina. Pela no hoi o Enelani a me Geremania a me Farani, ma o ko lakou mau luna aupuni ma Wasinetona.

            Feb. 21, 1893—I keia kakahiaka, akahi no a poha pono mai ka malamalama no ko kakou aoao. Ua maopopo loa, ma na nupepa Examiner a me ke Chronicle , ua hulihia ka manaolana o na Komisina o ke aupuni kuloko, e hoi aku ana lakou me ke kuikahi hoolilo aina i aponoia e ka Aha Senate. Wahi a na nupepa i olelo ia ae la, (Feb. 21) “Doubt about Hawaii—The Delay over the Treaty Dangerous—Opposition based on local Grounds. Annexation may be left to next Session—Talk of sending troops.” O keia ke poo o ka manao pepa o ka S. F. Chronicle, a o ka mua keia o ka olelo manaoiana i pa’e mai kela aoao mai. A pela no hoi maloko o ka Examiner.

            Ua lohe ia mai eia o Kaiulani ke au mai la ma kela kai no Amerika, e imi i kona pono. A ua hoolaha mai i kona leo kalokalo i ka lahui Amerika. Ua olelo ae no hoi kekahi Senate he kupono e lohe ia kona leo, a he mea maikai e kokua ia oia e noho ma ke Kalauna o Hawaii. Aia oia ma ke kokua.

            Ua pau ke kamaiilio ia o ke kuikahi maloko o ka Aha Senate, a he hookahi wale no mea nana e hoala e ala mai ai i keia Kau, oia o Senate Sherman, aka , aole ona hoeu ae. Ke olelo nei na mea a pau ma Kapalakiko nei, ua haule ka noonoo ana, a e hoi mai ana na Komisina o ke Aupuni Kuloko me he poe ilio la, ua haule na huelo ilalo. Nui ko’u hauoli i keia, i ko’u ike ana iho, e hoi mai ana o Marsden, e holo auhee ana o Kakina po Tacoma, a e hoi auana hele mai ana kekahi mau hoa.

Aka, e hauoli kakaou me ka haahaa.

            Nui ka lolohi o Numana, a ano e no kana mau olelo: “Aole au he kue i ka hoohui aina, he kue wale no au i na olelo o ke kuikahi.

            Ma ka’u i olelo ai ma ka S. F. Call. i keia mau la aku nei, ua olelo ia au he hoohui aina, ua haalele ia nae ke kumu, oia hoi, aia a ae ka “lahui Hawaii holookoa,” o keia olelo hope aole i komo. Aka, ua komo no nae keia: “He kupono, mamua o ka hoohui ana o Amerika ia Hawaii me ia, e pono i ke Senate, e hoouna i Komisina i Hawaii, e kaana i ka manao o na Hawaii.” A me he la oia aku ana ka hope o keia hana, nolaila, aia ke poha mai la ke alanui e haule ai na kuko ino a ka poe mano maikai ole.

Aole i pau .

 

 AIA MA KE KA’E O KA LUA KUPAPAU.

            O Kale Poonahoahoa, [Chas. N. Spencer) Kuhina Kalaiaina mamua aku nei, ua loaa ia oia i ka mai kuhewa ma ke kakahiaka la Sabati maluna o kona kaa bage ma ke alanui e holo ana i Waikiki O ka mea mua nana i ike iaia iloko o ke ia kumana kupilikii, he kanaka Hawaii, ua hoihoi koke aku la keia puuwai aloha iaia malama o kona kaa, no kona wahi noho ma Kulaokahu’a.

            I ka hora 4 oia kakahiaka nui ua haalele aku la oia i kona hale me ke ola kino maikai, ua hiki oia ma ka uapo makuahi o ke Kalaudine me ka manao ua noi mai kana wahine ma ia moku.

            Mahope iki iho o ke kamailio ana me kekahi poe ohua o ke Kalaudine, ua haalele iho la oia i ka uapo a huh hoi aku la. Mahope hoi o keia hoi ana ka loau ana i ka mai kuhewa. Ua hoouna ia ke kauka Farani, a i kona hiki ana ae ua nana oia a hoike ae i kona manao, aole he manaolana ana no kona pohaia mai keia pilia mai.

            Ma ka ia Sabati a po, ia la ua emi mau kona kulana i ka nawaliwali loa ia ua manawa a pau.

            A ma ka po o ka po Poakahi nei, ua oi loa aku ke kupilikii, me ka hopohopo nui ia.

            Ua hoouna ia aku ka mokuahi Lehua, e kii i kana wahine i ke awakea Poakahi nei e noho ala ma Waihee Maui. Ua manao ia aole oia e ike ana i kana kane e ola ana a me kona hanu hope loa; e hiki hope mai ana paha oia.

 

            Ua hala aku la ma ke la aoao o ka muliwai eleele, o ka make o Kale Poonahoahoa [Chas. N. Spencer] i ka hora 2 a oi o ka la inehinei. Aloha wale kaua wahine i ka ike ole ana iaia.

 

HE AIHUE.

            Ua aihue ia ka Hale noho o Ale Kakalaika opio ma Kulaokahua ma ka po Poaono, a ao ae Sabati. Ma ke awakea Ponono ua hoi aku o Ale a me kona ohana no waho o Waikiki e moe ai no ia po. Eia ka mea a piki: i ko lakou hoi ana aku ua hamama ka puka komo o kona hale noho, ua komo ka aihue ma keia puka, mamuli o ka uwe ia ana me ke kolopa, ua hili ia ka hale holookoa, a ua loaa i ka aihue kahi wahi pahu hao uuku, nona na paona kaumaha he 100; ua lawe ka aihue i keia wahi pahu a malalo o kekahi kumu laau, ma kela aoao mai o ka hale nona ka mamao 300 iwilei paha.

            Ua oki ka aihue ia luna o keia wahi pohu Hao me kekahi kila, a hamama a loaa iho la na waiwai makamae oloko, oia noi 2 waki Gula 1 waki kala. He kupee kaimana he kaula lauoho me ke apo Gula, a me kekahi mau waiwai makamae eae. Aole ia Ale Kakalaika ke koho pololei loa i ka nui o kona poho, ua manao ia aia ma kahi o $1,000.00 a oi aku paha.

 

NA LETA.

            Aole o makou makemake e lawe i ke koikoi o na hala no na manao i hoopuka ia malalo o keia poo e ko makou poe kakau manao.

 

HE MAU LEO HOOLANA NO NA HAIPULE MAI HAWAII A KAUAI

            Mamuli o ka makou leo kahea a me ka ualo ana. Ua loohia ko oukou mau Leo Pule a me ka oukou nonoi ana.

            E na kahu Haiola na haipule onaio o ke Akua Manaloa, mai Hawaii a Kauai.

Aloha oukou.

            Mamuli o ka makou leo kahea, a me ka ualo ana ma o ko makou kakauolelo la, ma ka ike ana i na hana, a ke Akua i keia mau la, ma o na moku i ku mai nei ua ikeia aole i holo pono loa ka misiona a na Komisina aupuni, a e ike ana oukou ma na nupepa e puka aku nei i keia mau la, nolaila, ke haawi aku nei ko oukou komite Haipule i na hoomaikai ana i ke Akua a me oukou na haipule ma ka hookooleia ana o na manao Hoohui Aina ma ka loheia ana o ka oukou Leo Pule, malalo o ka makou kumuhana i waiho aku ai imua o oukou no ka pono o ko kakou Lahui, ke kuokao o ka aina a me ka Noho Alii o Hawaii a me kona Hae Hawaii nani nolaila, ke ike nei kakou e na haipule aole i kohe ole kona mau pepeiao i ka kukou mau pule ana. Nolaila, e na haipule ilalo ka umauma no na mepuna hope loa o kou ola ana e ka Lahui, a e ike auanei oe e Hawaii e hoihoi hou ia mai ke Ea o Kou aina a me kona kuokoa.

            E onipaa loa ko kakou makia e kuokoa mau loa o Hawaii ia hanau na aku, ia hanauna aku.

Me ka mahalo.

J. ALAPAI

Kaumakapili, Mar 3, 1893.

 

HE MAU LETA MAI HAMAKUA MAI.

            E olelo ana maloko o ua mau leta la ua hiki ae ma Waipio, ka Lunakanawai o Hamakua a koi aku la i na kanaka o laila, e kakaninoa malalo o ke Aupuni hou, a o na poe kakau ole, e hoopaahuo a li ia lakou no ka hoole i ke kakau inoa.

            Ua hele olelo aku ua Lunakanawai la i ka poe i koho ia i Jure, e hoohiki lakou a kakauinoa malalo o ke Aupuni hou, ina aole oukou e kakau e hoopau aku ana au i ke oukou noho Jure ana ua pau oukou.

            Ua hele aku la ua Lunakanawai la e olelo ia Mio, he mea e paa ana i kekahi hookohu mare e kakauinoa ua hoole mai la, aole au e kakauinoa i na pela e lawe ana au i ko hookohu mare.

            Ea! he hana hupo a naanao a nei keia, he hana kolohe a kolohe ole paha, pupule a pupule olo paha.

            Ke a’o nei KA LEO i ka lahui e noho malie, o ka mana ae, kakau, hoole, no kela kanaka a me keia kanaka ka manao nui ikaika a me ke kuleana paukiki hiki ole ke hoonee ia.

 

NU HOU KULOKO.

            Ua haawi ae na Iapana kuonoano o keia kulanakauhale he wahi paina ma ka Hotele Hawaii, na ke kapena a me na Alii moku o ka moku kaua lapana.

           

            Ua hoooholo ka Papa Oia i wahi Rumi kaawale hou no Kewiku [Peresidena mua iho nei o ke Papa Ola] e mau ai no ka ai ana i ka waiu o ke aupuni, oia ka Akena, e ka poe mai Pake. Ola no ka noho na.

 

            Ua hoikeia mai ia makou, he 6 mile a oi aku e lele ai ka poka e na pukuniahi nunui e kau nei mamua a mahope o ka moku kaua Iapana Naniwa. Kapahulu ma ka nuku o Nuuanu a waiho aku ana iloko o Kaneohe. Kau no ka weli.

 

            He eha mau paahao i laweia mai nei e ka Mikanala mai Kauai mai, Ah Chan Pake no elima makahki hoopaahao no ka hewa lawe ole. Ma ke degere elua, Keoki Tikikamu, no elua makahiki, no ka hewa lawe a hakaka me na mea make.

 

            Ua hoohaiia ma ka @erita makamae o ka mare o James Kona, e Waikapu a me Kualia Biers e Honolulu e Rev. S. Kapu. He mea maikai ka mare no na mea a pau, e paa olua e na opio i keia kaula maemae a mau hoao e moku. O@ hou ae!