Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 651, 28 February 1893 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

KA LEO O KA LAHUI.

 

JOSEPH NAWAHI,

Lunahooponopono a me Puuku.

 

POALUA, FEBERUARI 28, 1893

 

Hoolaha a ka Lunahooponopono.

 

            Mai keia la aku, ua lilo holookoa ae nei na nupepa Ka Leo o Ka Lahui a me “Ka Oiaio,” malalo o ka’u hooponopono ana. Nolaila o na kauoha pepa a pau, na hookaa dala ana no ka pepa, na kakau manao ana mai, a nela aku, e hoouna ia mai ma ko’u inoa pnoi, me na hua V. P. i kauia ma ke kihi hema malalo o ka wa-hi leta.

            Josepha Nawahi.

            Lunahooponopono a Puuku no na nupepa i oleloia maluna ae.

Honolulu, Feberuari 8th, 1893.

 

E malama i ka Maluhia.

 

            O ka maluhia, oia ka puuhonua, kahi e hekau aku ai na hana hoomanawanui.

            No ko makou ake mau e loaa ia kakou, na pono o ka Lahui Hawaii malama maluhia, nolaila, ke kahea mau nei no ko makou leo ia kakou e noho malie kaou, e noho me ka manao aloha, a me ke kuikahi, ma na ano a pau.

            E paulele i ko ke Akua hoomalu ana mai, a e nonoi aku e haawi mai i ka maluhia no kakou.

 

Ke Koho Balota o na Hawaii

 

E KAPAE IA ANEI?

 

            Ua hoike aku makou ma ka pepa o ka la 27 aku nei, e pili ana no ka pno koho balota o na Hawaii, i manaoia e kapae aku. Ano, ke kamailio hou aku nei no makou, maluna o ia mea hookahi; no ko makou makee loa i keia pono i kukuluia, ma ko kakou kumukanawai e ku nei; ka mea hoi i hookahuaia maluna o ka ike a me ka naauao, o ke kanaka i hoomalamalama ia, e like me ko na aina malamalama o Amerika a me Europa.

            He ninau ano nui keia ia kakou na poe Hawaii maoli, na kupa ponoi hoi i hanauia ma ka aina nona ka lahui e manao ia nei, e hoole ia ka l@ ana o ka mana koho balota no na huna pi@ i ko kakou aina iho, a o ka @ loa aku nae, no na hana kaukanawai o ko kaou Aupuni Hawaii.

            Ke manoia nei, o na haole [Amerika paha] wale no paha ke kupno i ke koho balota ma keia ano aupuni hou e hoea mai ana, a o kakou ke hoonoleia, e like me na poe Pake a me na Iapana, e noho le@ nei i keia wa, malaio o keia Kumukanawai e ku@i.

            O keia ano hana a me keia hoao ama e hana mai ia kakou pela; he hoike maopopo loa ia e hiki ole ai ke hooloia, oia no paha ka manao e ulu mau ana iloko o na hanauna aloha ole i ke Akua a me ka kanaka ana i hana ai i hoalauna nona, i hiki mai a noho ma keia paemoku oluolu.

            E loaa ia kakou na ehaeha a me na luuluu ma keia noho Aupuni ana; a e hiki ana paha ia kakou e hoomanawanui aku, i na kau ana mai o na lima kakuha maluna o kakou; aka hoi, e hoike aku, kakou i ko kakou mau ehaeha i kela Makua Aloha nui ma ka Lani, ko kakou puuhonua a me ko kakou ikaika.

            Ke olelo nei makou, he mea ole ka imi ana a nui ka ike a me ka naauao, no ka mea, he like no kou kulana me ka holoholona naaupo uhana ole. Ina oiaio ana, e paleia ana ko kakou mana koho, ke komo aku hoi kakou i ke aupuni hou?-alaila, ua ohumuia kakou no ka ulupa ia no ka manawa pau ole.

            Ina e hiki ke pauleleia ka hoole loa ana o kekahi poe, i ka hooko ana aku e apono ia keia manao kapae i ke koho balota ana i na poe Hawaii ponoi, alaila, he hiona no ia o ke kanaka manao i ka pono kaulike, a ake nui i ke Aupuni malamalama.

            O Amerika, o Enelani, o Farani a me Geremania, aole loa lakou e ae ia mea, Pela o Hawaii e hoole ai.

 

Ka Huakai i Au mai ia.

 

            Ua au mai nei ka moku kaua hao kila Naniva; mai Iapana mai iloko o 15 la holo; a ua ano like ka mamao o keia huakai moana ia ia, me he mau moku lawe ohua la no na kai hanupanupa.

            Mamuli o na lono, ua holo mai oia mamuli no o kekahi kauoha ia ana aku e ko lakou poo:  He kuikahi ko Iapana me Hawaii nei, ma ka hookomo ana mai i na lima hana palapala aelike hana; a he kuikahi no hoi ko Iapana me ke Aupuni o Amerika Huipuia, e ae ana i ka noho lanakila o na poe paahana. Nolaila, ina e oiaio ana e hoohuiia aku ana o Hawaii nei me Amerika Huipaia, a lilo he moku aina a Teritore paha, alaila, o ka nopena o na lima hana Iapana a pau loa ma Hawaii nei, e hookuu loa ia lakou, me ka lanakila, me he poe la aohe palapala kepa.

            A ina oia maoli ka hopena, alaila, ua pilikia no na poe mahiko ia lakou iho; mamuli o keia uilani ana ae nei e hoohui me Amerika.

 

Ka Lanakila.

 

            O ka hana a me ka hooikaika ana o ke kanaka, ka ohana, a o ka lahui kanaka paha, e loaa ka lanakila hemea ia i hoao mau ia e holo pono kona uhi ana mai maluna o na mea a pau.

            Ina o ka lanakila e loaa mai ana, ua hoea mai ia maluna o na hana pono oiaio maoli, alaila, he mea hiki ke mahaloia kona loaa ana, oiai e hoohua mai auanei kona hopena i na pomaikai kaulike no na mea a pau loa.

            Aka hoi, ina o ka lanakila e loaa mai ana, ua hoaa mai ia maluna o na hana pono ole, alaila o hoohua mai ana no oia i na haawina o ka poino maluna o na mea a pau. Nolaila o ka lanakila o ka pono io maoli, oia ka mea e pomaikai ai.

 

Uhiuhi Laumamane

 

Kahi Wai o Kapapala.

 

            Ma ka po i haawiia ai ka Ahaaina paina no ke Kapena o ka Moku kaua Boston, nana i kokua i na hana kaihiku, ua halia mai, ua nui a lawa na mea ai a me na mea inu; ua ai ka poe ai a maona, ua inu hoi ka poe, inu a kena i na waina Kamipena me Kalareta ma?-

            Ke hoomanao ae nei no makou, [ina he lono oiaio] o kekahi mau wahine haole haipule o keia kulana, kai komo mua aku i ko kakou. Moiwahine i kona wa mua i pii ae ai ma ka nohoalii, a waiho aku la he palapala noi; aole e pono ia ia ke ae e haawi i na mea inu ma na wa haawi ahaaina [hula paha,] no na hookipa ana;-Ae, nani ia palapala nonoi e paa la?-

            I keia po ahaaina hoi, o ua poe nei ae nei no kekahi ilaila?-Ae; ilaila no lakou! a ilaila no na omole kamipena kahi i kuku nui mai ai! me na kiaha puaniki ua hele-a. Aleale i ke kaha o Mana,

Ka waiulailiahi o Waimea!-

            He kupalanaha keia hana hookamani?-

            Ua kaulana keia wai o Kapapala no ka lepo, a o ka hana a kamaaina oia wahi@ oia no ka uhiuhi ana iho maluna me ka lau o ka mamane, i o@ e puehu nui no ka lepo, Aia a @oana iho ka lepo alaila hoomaka lakou e inu.

            Pela no na hana hookamani, e uhiuhi ana i koana iho na waiona, alaila, olelo ae; he maikai no keia aole hewa, no ka mea ua pau makou i @e komo iloko o Puoina [Punch Bowl] kahi i hula leleopu ai.

 

Mai Hopohopo Wale!

 

Aole Hoi e Pupuahulu.

 

            K@kakali nei kakou i na hopena ona hana a na Komisina, like ole eua i hele aku nei no Wasinetona he mea nui ia o ka i ke maopopo@awa i na hopena olaio maoli oia ana, aole e na leno la@ wale mai, a me na ohilau o na Nupepa.

            O ko kakou hopohopo wale me ka pupuahulu e hana i kekahi mea e lilo ai he hana mana e aku maluna o kekahi hana i pau pono ole; a e hooulu ae ai paha i na manao a me na hana hoouluku hou iloko nei o ka aina, a e lilo ai paha he mea e oleloia mai ai, “nana poe Hawaii no keia mau hana;” he mea ia e hooiia aku ai ka paakiki a me ka poino loa o ko Hawaii noho lanakila ana.

 

OWAI LA KEIA POE?

 

            Ua hoike ae o Kakina imua o ke Aupuni o Amerika Huipuia, ua pau loa na kanaka i ka ae no ka hoohui ana aku ia lakou me Amerika; me ka nana ole i ke kulana Aupuni a Amerika e haawi mai ai ia Hawaii nei. Ke ninau nei makou, owai la keia poe kanaka a Kakina i olelo ae nei, ua ae i ka hoohui aku i ko lakou aina me Amerika; O ka pane no keia olelo hoopunipuni a Kakina, oia no a me kona poai i hiki ke helu ia ko lakou, nui elike me ka nui o na manamanalima.

            Hookahi wale no alanui e ike ia ai ka manao oiaio maoli o na kanaka kupono i ke Koho Balota iloko o keia Aupuni maluna o keia ninau nui o ka manawa e nee nei, oia ka pahu balota, mamuli o ke koho ana o na kanaka ma ka ae a me ka hoole, a puni ka Paeaina, a o ka hopena o kei a koho ana, oia maoli ka mea oiaio loa e hiki ole ai ke ho ea ea ia keia hopena, e na poe a pau e noho ana ma keia Aupuni, a pela pu hoi e ike pono ai ke Aupuni o Amerika a me kona Lahui i ka oiaio o ka Kakina i olelo ai, a me kona hoopunipuni paha.

            Oiai, i kou manawa e komo ai maloko o kela mau rumi liilii koho balota, ua loaa i kela a me keia kanaka ka manao kuokoa o kona koho ana i kana mea i manaoio ai, oia ka oi aku o ka pono no kona kulana o ka noho Aupuni ana, oiai ua kaawale aku na haku hana me ko lakou mau leo e hookikina ana e hana i ka mea i kulike me ko lakou makemake, me ke kue i ka manao kuokoa maoli o ke kanaka, me na olelo hooweliweli ina aole e hana aku i ko lakou makemake, e hoopauia aku no mai ka hana aku, a pela aku.

            Ke lana nei ko makou manao, aole ka Lahui o Amerika a me ia Aupuni maua nui, e umipuaa ana i keia lahui, a kue i ke lakou kahua kalaiaina akea. (Aupuni no ka Lehulehu) ma ka lawe ana me ka nana ole i ka manao o na kanaka hanau o ka aina, aole loa e hiki i kela Aupuni ke hoohaahaa i kona kulana maikai ma ke ano kaulike, o ka noho ana malalo o na kahua o ke kulana naauao. Ke manaoio nei makou e hoihoi hou ia mai ana keia ninau o ka hoohui aina, e ke Aupuni o Amerika iloko o ko kakou lima ma ke@ koho balota ana (elike me ia i ike mau ia ma Amerika).

            Eia ka Ka Leo o ka Lahui e kau leo e aku nei ia kakou, mai awiwi kakou i ka hooho ana me ka poe e olelo nei ua lilo kakou, he pu hi keia i ona ia aku ai e kakau, no ke kakou inoa ana malalo o kekahi palapala e hele mai ana imua o kakou e kakou inoa aku no ka hoohui aina, mai ae aku i keia mau hana, a hiki i ko kakou ike ana me ka maopopo loa i na hopena o ekia hana, a kakou e noho nei me ka @ ana no ke aloha i ko kakou aina makuahine.

 

NUHOU O NA AINA E.

 

            Evening Post:-O ka moolelo iloko o Wasinetona, ke kulanakauhale Poo Aupuni o Amerika Huipuna oia no ko Harrison manao, e hana i na mea a pau e pili ana i ka ninau o Hawaii nei, mamau o kona pau ana iloko o na pule ekolu, ina he oiaio keia, aole no e kau aku na mahalo maluna na, no ka mea, aole i loaa he manawa kupono nona e noonoo pono ai maluna o keia kumuhana. Ma ka loaa na mai o ka lono o ka hookahuli Aupuni ma Hawaii, a telegarapa loa ia aku no Wasinetona, aole no e hiki ke hoomaopopo loa ia iloko o keia manawa na mea oiaio maoli no keia hookahuli Aupuni.

            Aia he elua mau moolelo o keia hana e waiho ia aku ana imua ona, (Harrison). Hookahi no ka Aoao mai o ke Aupuni Hawaii, a he kuikahi kalepa ko kaou me ka manao maikai o ka noho hoaloha me ia Aupuni. Oia Aupuni hoi aole i hoopau a uhaki paha i keia kuikahi, o ka loihi o ka manawa i koe e paa nei o keia kuikahi, he elua makahiki.

            O kekahi kumu kupono e nana ia me ka akahele loa, oia no na haole e noho ana malaila, ka poe hoi nana i hookahuli mai nei i keia Aupuni ma ka ikaika o na mea kaua; malalo o na kumu hiki ia kakou ke hoomaopopo, ua hoi hou ka ke Alii iloko o na hana hoomanakii, a pela aku. O keia mau moolelo ke kue nei kekahi i kekahi, a o na Aoaoa elua ua lawa like laua me na kumu pale o na ano a pau, no ka hoolaumaola ana i kona aoao iho, no kekahi hana nui o keia ano.

            E koemanaoia nae o ke kuikahi i hana ia i ka 1875, a ua hana hou ia hoi no ka hooloihi hou ana i ka manawa o ua huikahi la e Kuhina Frelinghuysen, me ka ike ana aku i ke kuokoa o ke Aupuni Moi o Hawaii, ma ke kulana hiki iaia ke malama iaia iho.

            Aole hoi he mau kue ma ko kakou aoao iloko o ua huikahi ala, no ke kulana @ @ no kanaka Hawaii, a o ka mea maa @ paha ia lakou. aole he hookahi p@uku iloho o keia kuikahi e kue ana i loa hoomanaku, a i ke kulana kahupa lapaau paha; a i kekahi mau @ kue e ae paha a ka Moiwahine iloko o kona Ha@, a i kekahi mau Hale Aupuni paha, o keia iho ia nae na kumu a ka aoao hoala kipi i waiho mai nei no ka hookahuli ana i ke Aupuni.

            O keia iho mae na kumu pale a ka aoao noala kipi i waiho mai ai, no ka hookahuli Aupuni ma Hawaii, a hoike mai nei e ka lawe p@ ia aua o keia mau Mokupui e Amerika Huipuia.