Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 643, 16 Pepeluali 1893 — Page 3
| This text was transcribed by: | Carol Hill |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
HE WEHI NO LILIULANI.
He inoa keia hou e Liliu
No ka wohi kapu o Hawaii
Kulia i ka pono ko aupuni
Ma Ka paepae o ka mea Mana Loa
I mau ka pono i ko lahui
Ma ka aekai o ka Pakipika
E hoi e Liliu i kou kapu
E noho i ka Ihi o ke Kalaunu
Ua poni ia oe me ka maemae
I makua nui hoi no ka lehulehu
Ke lana nei no kahi manao
E i aku ka pono a hiki mai
Ke hii ia mai la e ke Kiakolu
Me ka hae kanakila ou e Kalani
Kohia i paa kou manao
I ku ai ko makaia
Kulia ka pule a ke Kahuna
O Kane Kanaloa mailuna mai
He noi aloha ia Kihawahine
E maliu mai oe i ka leo uwalo
Eia ko liko ko pulapula
Milimili a Hawaii o Keawe
Kakoo mai o Maui o Kama
I ka pono nui o Liliuokalani
E ike e ka lani me ka opua
I ka haua a ka opu lokoino
Palea ia ka manao lili
Ka manao haakei me ka lokoino
Ke i mai nei a o Haumea
E ola o Hawaii a mau loa
O Liliuokalani no ka Hooilina
Ke poo hoi o ka noho Kalaunu
Kukulu paa ia ko Makia
Onipaa i ka piko o Kakuihewa
Haina ka inoa ua lanakila
O Liliu o Wewehilani i ke Kapu.
He inoa keia no Wewehilani
Ke Kuiai hoi o ka Pakipaka
Ke Aliiwahine o Hawaii nei
Ke hai mai nei ka Hokuloa
Ke alakai o ka malamalama
Ke i mai nei ka pae opua
Eia Polouia ka Hokualii
Nana i kaohi ko aupuni
I paa a paa e Kumuhonua
I mau ka noho’na o ko pulapula
Ko kaku ai o ke ao nei
Oia ka uwalo ia oukou
Na kini o ka la me kaulana
E lana ka manao e ka lahui
E lokahi like na puuwai
E haliu like ae i ka Mana Lani
I na Kolukahi o ke ola mau
I like ka noho ana me ke au mua
Me ke au ia Kalani Kapuaiwa
A loaa mai nei i nei Lani
O ke Kahiwauli ka Onohilani
Ka onohi i kokoni ai o ka eha
I loku ai o ka maka i ka puu kai
Akahi a ola Hawaii nui
Ua loaa ka Mohai a me ka Alana
O ka leo ka-ua me ke aloha
E kali a hiki mai ka Elele
O ka wahaolelo o ke aupuni
Mai punihei mai oukou
I ka poe anunu kohuole
Makee i ka pono o Hawaii
Nana i poi ou kupuna
A loaa mai hoi oukou
E na hanauna moo nihoawa
Haina ka inoa o ka lanakila
O Liliu Wewehilaniikekapu
Puuwai Aloha.
HE WEHI NO KA LAHUI.
He inoa keia no ka lahui
Na ewe hanau o ka aina
Na pua na mamo na oiwi
A ka I a ka Mahi me ku Palena
E ala e lohe i ka welina
Ka’u kanaenae no Hawaii
Lahui malama i ka maluhia
Kupaa i ka pono o ke Kalaunu
Palekaua ia o ka manaoio
A he kolopa nana e une
Na pali kapu a o Kilauea
Ua paa i ke ahi a ka Wahine
I ke aiwaiwa o ke ao nei
Nana e hooni puni ka honua
Ike ia Hawaii a he moku nui
I ke o-i ana iho paa i ka mole
Keehi kulana i Ainaike
Ike ia kaua he hoa kanaka
Hookahi puuwai o ke aloha
Kakoo i kou one hanau
Kihapai ia no Edena
Ua piha i ka ono me ke kuhinia
Nawai e ole a e makahehi
Na manu Aiko o ka Hikina mai
I ka ike i ka nani me ka hemolele
Aina o ka meli me ka waiu
E kahe ana ia me ke aliali
Me he wai hau ala no Heiamona
Kona mau kuahiwi a he kilakila
He molale i ka maka ke ike aku
Ka makani kupa hoi a he aheahe
Kona mau kapakai a he malie
Na ulu laau a he uliuli
O kona mau pua e popohe ana
A he waianuahea kona aala
E poina ole ai ke hoomanao
Mukiki ana i ka pua lehua
Ahe nani hiehie kona hiona
He nohea me he manu Nunu ala
Ka opua ua hoi ua haaheo
O ke anuenue e pipio ana
O ka oi no ia i ka’u ike
Aole ona lua e like ai
Kaena ana au me ka haaheo
No kuu aina i hanau ai
He momi i loaa mailuna mai
A he lei kaimana no ka lahui
E ola kakou a pau loa
Ma ka inoa o ka Haku Mana Loa
Haina e ka wehi i kaulana
He mele lahui no Hawaii.
Hakuia no ke aloha aina
MISS. KEKOAOHIWAIKALANI,
Puahaulani Hale
Honolulu , Feb. 10, 1893.
Ke Kai Kupanaha
OIA KE KAI MAKE.
O ke kahua nani keia o na kulanakauhale i lukuia ai i ka wa o Lota: He nani kona kulana mamua, aka, i ka wa i lukuia ai, a mahope mai, ua lilo i moana kai awaawa, no ka luaipele a ano bitumena.
O keia Kaimake, kahi no ia e hookio ai, ka wai o ka muliwai o Io@edane. Ua komo ka wai o keia muliwai iloko o keia Kaimake, a nalowale aku ia iloko o, ka opu o ka honua? –Aole i ikeia kahi i hoea aku ai kona wai.
Ua awaawa ka wai, a ua hiki no ke lana ke kino o ke kanaka iluna me he umoki omole la.
Ua aiai loa ka wai ke nana aku, aka, he popoole nae ke inu iho.
Ua haule keia Kaimake, malalo iho o ka iliwai o ke Kaiwaenahonua. Ua puni oia i na puu oneanea, a he hoailona o ka weli, ke kau ana ma ia wahi, ke hoea aku ke kamahele makaikai.
He oiaio, o ka ke Akua – wahi i hoino ai, aole hiki i kekahi, ke hoao e hoomaikai hou ae.
Pela no ke nana aku i kekahi poe; ua ikeia aku, me he mau muliwai aniani la, ka hulali o ke kaheana o na wai, aka; no ko lakou komo ana iloko o ke Kaimake, ua lilo lakou, he mea awaawa loa; kupono ole i ke kanaka; ke inu aku i ka lakou mau olelo ao; a ua lilo maoli lakou, me he mau lapu ‘la no ka po.
NO KEAHA I PAAKAI AI KE KAI?
UA LOAA NO HE PAAKAI MINERALA MA KA AINA.
O ka pii ana ae o ka mahu, he hookaawale ana ae ia i ka wai maoli mai ka moana ae, a koe iho no nae ka paakai. Nolaila, na mahuahua mau ka paakai iloko o ke kai.
No keaha la i paakai ai ke kai? Oia ka ninau ano kupanaha, a he mea no hoi e ulu mai ai kekahi mau manao hoohuoi: aka he mea hiki no nae ke pau koke na pohihihi, me ka hoopahaohao nui ia.
O na poe Chemical. [paipai laau] i ka hoao ana e loaa ka hiki e kaawale ae ka wai maoli mai ka wai paakai mai;
Ma ka unuhi liilii pakahi ana ae, mailoko ae o ka mea hoomaemae, i kela a me keia mahele wai maoli; a pela aku ana, a hiki i ka pau ana.
Ma ka hoao mau ana pela, ua loaa ke koena iho, mamuli o ka huipu ana me ka acid, he huina okoa [o ka paakai] he like ole nae, mamuli o na loli ano e o na hoao ana.
O keia mea he soda, oia no ke kumu o ke kahua paakai, i hoohui pu ia me ka acid. Aole o ke soda ka loli maoli ana ae o ke kino paakai minerala, aka o ka acid minerala i hoohuiia a lilo i kino paakai i kepaia; he Calorides.
O keia maoli ke kahui mua e pili ana i na huna paakai, o na moana kai, mamuli o ka hoohui pu ia ana, oia mau mahele elua.
KA LAU UPIKI.
He kupaianaha no he ano a me ka hana a keia lau; e wehe hamama ana no oia me he poholima la o ke kanaka noonoo, e hoohamama ana, aka nae; i ka wa o keia lau e kauia mai ai e kekahi wahi nalo paha, pulelehua paha, a poko paha, a mea e ae paha o ia ano like; me he mea uhane ala, o kona upoi ae la no ia, a paa loa iho la ka nalo, a me na mea e ae iloko o kona aapu lau. Aole no hoi oia o hookuu, a hiki i ka make loa ana o ia mea: Mahope aku, wehe hou oia a hamama ae la. O ka pala ho o na mea i make maloko o ia lau ka mea nana e hooulu ae ia lau a me kona kumu e kau ai.
Pela no na lau upoi, a na poe hana hewa, e hoomohala ae ai, a puni a komo aku la na kanaka a paa iloko o ko lakou mau lima. O ke ino a me ka pelapela o na kino make, e waiho ana iloko o ia mau lau oia ko lakou mea e ulu ai. O ka hewa a me ka lapuwale, oia ka mea e ulu ai ka lau o ka diabolo.
O na hana hewa, a me na hana hookamani, oia maoli no ke kumu e ulu ai ka hana a Satana.
Ka Moku Topido ana Hou Ioa,
Ka pii mau ana o ka Naauao.
Ma ka hoike o na nupepa Aoike o Australia, kela Panalaau o Enelani; ua ike ia ka holomua ana o ka hoomakaukau ana i na mea no ka oihana kaua moana, o Beritania i keia wa.
O Mr. Schichan, ka mea nana i hana mai nei kekahi mau Topido [mea hoopahu] hou loa, no na aumoku kaua o na Aupuni Rusia a me Italia, ua hiki ia mau moku he holo aneane he 271/2 (Knots) mile i ka hora hookahi.
O ka moku Topido Beritania hou i kukulu ia mai nei, he 200 tona ka ikaika hoopahu, oiai nae he 130 tona wale no ka ikaika hoopahu o kona moku Rusia.
Nolaila, ua oi aku ka maikai o ko Beritania mamua o ko ka Rusia ma ka nui o ka ikaika a me ka nui o ke kino.
O ka loihi o ka moku topido 152 kapuai me 6 iniha; o ke akea he 17 kapuai me 5 iniha.
E lawe ana oia he 40 tona lanahui ma kona hoao mua ia ana, he 20 tona lanahu wale no iluna ona.
O ka pu-kuniahi uuku loa iluna ona he 21/2 tona ke kaumaha, o ka palekila topido, he 6 tona; o na lako ai me lako kaua, he 41/2 tona; o ka wai inu he 21/2 tona; o kahi no ka enegine waihona lako waapa, a me kahi waiho kaawale no na mekini 41/2 tona; nolaila, ke huipuia kona piha a pau loa he ano 20 tona: hui hoi me ko ka lanahu loaa 40 tona.
O ka moku a me na mikini he mama loa. O ka pale hao he ¼ iniha wale no ka manoanoa. He elua mau baila o hoohauaia ana i mea hoonui ae i ka mahu a i ka 195 paona, i mahuahua ai ka mahu no ka holo ana.
O ka holo piha maoli he 261/2 (knots) mile ma ke kai akea: oiai nae, ma ka huakai noau mua ana, na ikeia he 271/2 mile ka mama o ka holo ana i ka hora hookahi.
He manaoio ko Schichan, ka mea nana keia moku i hana, e hiki mai ana he wa ana e loaa ai he mea i oi aku i ko keia.
NO HOU KULOKO.
He Konohi Lo!
Ua paa o Kahikina Kelekona o ka Holomua uo kekahi manao i hoopukaia ma ka Poalua nei. E akahele mai kakou.
Ua ao ia ke Komite e hoike hou mai i ka Bila Kanawai e hoopau ana i ke Kanawai Opiuma e ku nei i keia manawa, ae hoihoi mai i ke Kanwai opiuma kahiko me kekahi mau hoololi.
HOOPONOPONO
Ua komo hewa ka hoonoho ana o ka makou mau keiki ulele hua metala, a ke hooponopono nei makou elike me keia:
Ma kahi e pili ana i ka moku kaua Beritania Garnet, ua komo hewa ka huaolelo Garret, pololei Garnet.
Pela pu me Acting Adimarala Baraunu, ua komo hewa ka huaolelo Actiry, pololei Acting Adimarala Baraunu.
Pela me ka itamu e pili ana ike Kanawai Opiuma, pololei, ua ao ia ke Komite e hoike hou mai i ka bila.
OLELO HOOLAHA.
E ike auanei na kanaka a pau ma keia, ke papa loa ia aku nei na mea a pau, aole e hele maluna o na aina o Kahikinui a me Auwahi i lilo mai ia mana malalo o ke kuai a me ka hoolimalima a lawe aihue i na manu Pelehu. Pikake a me na ano manu e ae apau loa e hele ala maluna o ua mau aina nei. A ma keia hoolaha ke ae aku nei maua e haawi aku i uku makana he $25 i ka mea a mau mea paha nana e hoike mai ia mana, a hookolokolo a hoopai ia e ke kanawai no ka lawe aihue i kekahi o ua mau ano manu nei, e hoike mai ma ko maua Hale Kuai ma Wailuku. Ua kapu pu ia no hoi na kanaka a pau, aole e hele maluna o ko maua mau aina kula no ka lawe ana i na Bipi. Lio a mau Holoholona e ae, meke noi mua ole mai ia maua a i ko maua Luna paha, oia o Frank Freitas e noho ala maluna o ke aina.
A. ENOS & CO.
Wailuku, Maui, Feb. 9 th . 1893
feb9 3msw.
HOOLAHA AINA.
E ike auanei na kanaka a pau me keia Hoolaha, owau o S.K. Kila Opio, e noho ana ma Honolulu, Mokupuni o Oahu, ke hoike aku nei au ma ke akea owau wale no ka pilikoko pili loa i ua aina o Kila (k) Kepola (w) a me Ku (k) i make e waiho la ma Kahuku Kau, Mokupuni o Hawaii. O ka mea a mau mea i kuai a hoolimalima paha i keia mau aina, aole i mana ia hana aua, ina he mea a mau mea paha e paa nei i ua mau apana aina nei, e hoike koke mai ia’u, a i ole e kipa ku no au ia lakou.
S.K. Kila Opio
Honolulu, Feb 17, 1893.
4 ts-wkly.