Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 641, 14 Pepeluali 1893 — Page 2

 

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

KA LEO O KA LAHUI

JOSEPH NAWAHI,

Lunahooponopono a me Puuku.

POALUA, FEBERUARI 14, 1893

 

Hoolaha a ka Lunahooponopono.

            Mai keia la aku, ua lilo holookoa ae nei na nupepa KA LEO O KA LAHUI a me "Ka Oiaio," malalo o kaʻu hooponopono ana,  Noʻaila o na kauoha pepa a pau, na hookaa dala ana no ka pepa, na kakau manao ana mai, a pela aku, e hoouna ia mai ma koʻu inoa ponoi, me na hua V.P. i kauia ma ke kihi hema malalo o ka wa-hi leta.

JOSEPH NAWAHI.

Lunahooponopono a Puuku no na nupepa i oleloia maluna ae.

Honolulu, Feberuari 8th, 1893.

 

            He oluolu maikai no ke ola kino o ka Moiwahine Liliuokalani e noho nei ma Wasinetona, a pela no ka Moiwahine Kapiolani ma ka aekai o Waikiki.

 

            E Hoolohe mai e ka Lahui Hawaii.

            Ua hoike pono ia mai ia makou, aia he mau buke paʻihakahaka ia ma ka lima o na poe luna aupuni o Hilo, o Kohala, o Kauai; e koi ana i na kane, me na wahine e kakau inoa aku, no ka hoohui ana aku ia Hawaii nei me Amerika: me na olelo pahele, ku i ka hana maalea.  O ka makou e hoonaauao aku nei, mai puni e kakau inoa me ko oukou hoomaopopo ole i na hopena o ia mea.

            Aole i kauohaia na luna aupuni e hana ia mea; oiai, o ka mea i kauohaia ia lakou o ka noohiki oihana ana o na poe luna aupuni.  Oia wale no.

 

KA HALEALII.

            I ka Poaono i hala, ua kamailio ae kekahi poe, e hoihoi ia ana ka Moiwahine iluna o ka Nohoalii i ka la inehinei (Poakahi) a pela aku.  O ka mea oiaio, oia keia.  O ka poe e hoomaemae ana i ka Halealii malalo ia o ke kauoha mai ia Peresidena Dole aku, ma keia mua aku, malaila, e malama ia ai na anaina ike pili Aupuni, a me kekahi mau hana nui e ae.  Ma ka Poalima o ka pule i hala, ua hooholo na Luna Hooko maloko o ka lakou halawai, e loaa ona wahi kupono no ka hookipa ana aku i ka poe e hele mai ana e ike i ka Peresidena o ke aupuni kuloko a me na Luna aupuni Kiekie e ae.

            Ua kipa o Adimarala Skerret a me kekahi mau Aliimoku e ae e ike i na Luna Hooko o ke aupuni Kuloko a ua hookipa ia aku lakou ma ka Hale Aupuni no ia manawa, oiai aole he wahi kupono eae e no ka hookipa ana.

            Ua kohoia he mau Komite, na lakou e hoihoi aku ina Waiwai i koe o ka Moiwahine Liliuokalani, ke Kamaalii Kauilani a me ka Moiwahine Kapiolani kekahi mau waiwai e waiho nei ma ka Hale alii, a o ke koena iho no ke Aupuni, oia hoi na pono a ke Aupuni i kuai ai no ka Hale Alii.

 

Ka Hookahuli Aupuni ma Hawaii nei.

            Ma ka hoomaopopo ana iho, ma na hoike he lehulehu o na nupepa o Amerika: ua maopopo loa me ka ponalonalo ole iho; ua hoolala mua ia, a ua hoomakaukau mua ia, keia manao hookahuli aupuni, e ka poe a me na mamo ponoi no a na poe nana i hoolaha mai ka pono Karistiano, a kakou i manao kuhihewa loa ai, he poe Karistiano ia lakou.

            I keia manawa; ua pua maoli ae no lakou, mailoko ae o na lua a lakou i pee ai, a i hoohalua ai no keia lahui a me keia Aupuni iloko o na manawa loihi i hala aku la.

            Aole loa e hiki ke hoole ia ka oiaio maoli o keia mau mea.

            He mea ku i ke aloha menemene loa; eia ka, i ko kakou wa e noho maluhia ana; e noho ana me na manao paulele, he poe hoaloha oiaio keia poe no kakou; eia ka, oia ko kakou wa e hoohalua ia nei, a lele mai la e ka make loa ia kakou.

            Ke olelo nei makou no ka ike ana i na mea i hana ia, a i hookoia iho nei maluna o kakou iloko o na la i hala ae nei.  Alaila he mea hoike a he kia hoomanao poina ole keia mau hana, no keia lahui Hawaii, no ka manawa e hiki mai ana.

            He mea oiaio, o na kanaka e make ana lakou, a nalo aku me na hanauna he lehulehu, aka, aole loa e pau keia inoa o Hawaii a hiki i ka pau ana o keia Ao.

 

KE KUHIHEWA O NA HAIPULE.

(Kakauia no Ka Leo o ka Lahui.)

            He nui ke kuhihewa o na poe e ao nei, a e hoolaha nei i ke ao ana o Karisto a me ka Baibala:

            Ke kuhikuhi nei kekahi poe i manao nui ia lakou iho, o lakou wale no na poe haipule oiaio, e hana ana i ko ke Akua makemake ma ka honua nei! eia nae; ma ka hoomaopopo  maoli ana i ka lakou mau hana o keia mau la iho nei; eia ka, he poe powa, a he mau ilio hihiu hae lakou; ke holo nei lakou iloko o na pu-a hipa o ka lahui Hawaii e nahu ana, a e umi ana a ka make loa ia lakou.

            Ua wehewehe aku ua poe Parisaio nei, me ka olelo ana aku i na Hawaii: Ua pono ole ko oukou pule hoomau ana, e noi ana i ke Akua e aloha mai i ko oukou Moiwahine.

            Kupanaha no ua mau keiki nei a na Makua Mikanele, e pololo la ka waha!  Nui ka hookamani!  Lapuwale ka hookohukohu Karistiano ana!

            O ko makou hoomaopopo ana i ke ano o ia mea, he hoomana kii, he pili no ia i ka poe puni waiwai, puni hanohano, ka poe alunu, ka poe i piha i na kuko o keia ao, e ake ana, e lilo ia lakou ka mana aupuni he poe hoomanakii lakou a pau loa.

            O ke ake nui i ka noho hanohano, a o ke ake i nui ka puu o ke dala; a o ke ake i ua hanohano o keia ao; he mea ia e hoopoina loa aku ai, i ka noonoo ana i ke Akua; a no ka poina o ke Akua oiaio maoli; ua lilo ae la na noonoo ana i keia mau mea lapuwale; a o ka hoomana uku la no ia.  O ke dala ke ao ka po; o ka nohona aupuni ke kuko o ka la a me ka po.  O ka waiwai ke kuko o na wa a pau loa alaila piha loa ka naau i keia mau kuko ino lapuwale; a nele loa i ka manao ana ae he Akua.

            He mea maikai ke dala, aka, o ka puni dala oia ka mole o (ka ino) ka hewa.  No ke aha?  No ka mea ua lilo loa ka manao i ke dala, a oia kona akua e hoomana ai i ka po a me ke ao.

            O ka mea nana wale aku i ka wahine, me ka hoawihi a hoohaʻi no ka manao e hoolale i na ai a ka ui; he moekolohe no ia wahi a ke Kahuhipa Maikai:

            Pela no keia; o na manao kuko, me ka manao nui no na pomaikai o keia ola ana, e hoopoina ai i ke Akua; he hoomanakii holookoa ia mai ke poo a hiki i na wawae.

            O ka makou mea i hoowahawaha loa, iloko o keia mau la aku nei; oia no ko makou ike pono ana aku, me ko makou mau maka ponoi, i na keiki a na Mikanele, na moopuna, me na kualua a lakou, e paa ana i na pu raifela!  He nui na aoao hoomana, e ae iloko o keia aupuni, aole nae makou i ike ia poe kumnaʻo, e paa ana i na pu.

            Ua manao ka lahui Hawaii, ua lilo loa keia poe i ke ake hanohano, a ake waiwai, nolaila, ua nele maoli ka oihana haiola, i mea noonoo ole ia.

            Auhea na Kahunapule haole o na poe keiki Mikanele i keia wa?  He kakaikahi loa.

            Ua pau ka nui, na haneri a me na tausani o na Mano i ka imi waiwai a poina loa ae la ke Akua o ko lakou mau kupuna.

            Piha o Hawaii i ka hoohamani me ka puniwaiwai.

 

KA HOOKAHULI AUPUNI A NA POE OIHANA LAWELAWE.

(Mai ka nupepa Chronicle mai.)

            Mamuli o ka hiki ana mai o na lono hookahuli aupuni o na Pae Aina o Hawaii, ua puka a maka ae ka ka manao lokohi like o na poe oihana lawelawe kalepa ia hana! a o ka hoena; oia ka

            Hookahuli Aupuni Hamabaga

            Ua hoopuka manao ae o L. G. Steele penei - He hana hamabaga maoli keia hookahuli aupuni; he apuka e he kiki o na hana lapuwale.  He hana keia a kekahi poe kakaikahi, e onou aku ai i lilo loa keia mau pae moku ia Amerika no kahi pomaikai o ka pono kopaa.

            He manao lili keia o kekahi poe kakaikahi, i moeuhane palaualelo; ina e pau keia poe Luna Aupuni, alaila, e komo aku ana lakou a loaa kekahi mau pomaikai mamua o ko lakou banakarupa ana.

            O ke Aupuni Kuloko e ku nei, no ka manawa wale no ia, a hiki i ka wa e hookahuli ia aku ai.

            O ka poe Hawaii maoli o ka aina, aole o lakou makemake i ka hoohuiaina, aia ma Honolulu kahi hookahi i noho nuiia e na malihini (haole) mamua o na wahi e ae, a oia ka mea nana i hookikina e e hooko i keia hana.

            I na i mau no ko Mr. Blaine noho Kuhina ana, ina ua hiki e hookoia kekahi hoolala ana no ke Aupuni kakoo aku; aka i keia manawa, oiai ko Mr. Harrisona kulana hooponopono aupuni e pau koke aku ana, a e komo hou mai ana he mana okoa iloko o Amerika Huipuia, alaila, o ia mau mea a pau loa, e lilo ana ia i mea hoao iloko o ka iputi.

 

LIULIU NA AUMOKU KAUA O BERITANIA.

UA HOOPUKAIA NA KAUOHA.

Ua haalele aku la ia Bitoria ma na alanui moana no na kauoha.

            Vitoria (B. C.) Ianuari 28:-

            No ka loaa ole mai o na kauoha mai Enelani mai e pili ana i kela hookahuli aupuni ma Honolulu, ua pau aku la ke aumoku kaua Beritania i ka holo no na wahi penei:- O ka moku kaua hao Warspite; aia oia ma ke ala hoi i ka home o Enelani, o ka Melpomene a me Daphne aia ma Panama; o Garnet ua hoea mai oia mai ka hema mai; o ka Nymphe, ua hala aku no Kina; o ka Pheasant a me ke Champion, aia laua ma ka moana Hema; a o ka Hyccinthe aia no ma Exquimalt.

 

KA HIOHIONA O NA PERESIDENA O AMERIKA.

            He nui na olelo o na nupepa o Amerika e pili ana no ka manao o na Peresidena elua o Amerika; oia hoi o Harrisona e pau ana, a me Clevland e komo mai ana:-

            Ua olelo ia no, ua hoopuka o Harrisona i kona manao ae i ka hoohui aina, a ua apoao no oia ia mea: a oia paha ke kumu o ka hana a Blaine, i ikeia ma o Stevens la i keia mau la.

            O ko Cleveland hoi, aole ia i puka maopopo lea mai, oiai, aole kela i komo aku iloko o ka oihana i keia wa, aka; ua oleloia ma kekahi mau nupepa, ua hoole oia i ka pane ana mai i kona wa i ninau ia aku ai.  O kekahi lono hoi, ua ae oia; aka, aole nae e hiki ke hooiaio ia ia mea.

 

KA MANAO O KEKAHI KANAKA AMERIKA.

            Ua hoike ae o Outhwaite, ka Lunahoomalu o ke Komite o ka Oihana Koa penei: "Ke manao nei au ua hana hewa nui ko kakou Aupuni i ke Aupuni o Hawaii.  Aole i hoike ia mai kekahi mea no ka hoopoino ia o kekahi o na kupa Amerika, a ina no ua kupilikii na kupa o Amerika, he mea kanalua ka pono o ka hoolele ia ana o na koa Amerika iuka o ka aina.

            "Aole poe e paa ana ia manawa i ka mana koho malalo o ke aupuni ia manawa he poe kupa Amerika; ua pau ko lakou kupa ana no Amerika ma ka mea hiki ia lakou mamuli o ko lakou lawe ana i ka hoohiki kupa malalo o kekahi aupuni.

            "E like me ka lono i loaa mai iaʻu he helehelena pakaha nui ko keia hana e ka poe i komo iloko o ka oihana mahiko, a i ole ma kekahi ano e ae.  He mea maopopo he wahi ano hana keia no ka hao ana ae a lilo ka Paeaina Hawaii malalo o ka uhi koloka o ka hoohui aina, a e okomo aku i ke Aupuni o Amerika iloko o kekahi kulana maikai ole.  He mea maikai loa no paha ka loaa ana i ka oihana mahiko ka elua keneta makana no ka paona kopaa i hana ia mailaila mai a Amerika aku.

            "Ke makemake nei au e Olelo aku, o ka hoolele ia ana mai o kela mau koa mai ka Bosetona aku, he hana kaua ia.  Pehea la ka loihi a kakou e ae wale aku ai i ka hoolele ia o na koa o kekahi aupuni okoa iloko o kekahi kulanakauhale o kakou?  Aka, he wahi aupuni uuku wale iho no o Hawaii, malalo iho o $100,000 ka heluna lahui, a aole e hiki iaia ke kue mai."

 

KO ADIMARALA BARAUNU MANAO.

Aohe ona mananao he mea kupono ka Hoohui aina.

            Ua hoike ae o Aotiry Rear Adimarala Baraunu i kona manaoio ole no ka hoohuiia o na poe moku o Hawaii me Amerika Huipuia.  Ua olelo ae oia, aia he aneane 40,000, ka nui o na poe limahana paiapala aelike, a he mea kue ia i ke Kumukanawai o keia Aina (Amerika.)  Aole no hoi ona manao he hiki ke waihoia ke aupuni Hawaii malaio o na Hoomalu Aupuni Kuokoa ana, malalo o keia aupuni, aka e ku kaokoa ana no oia.  A wahi ana, ua kamaaina no oia me ke Poo o ke Aupuni hou i keia wa; he mau poonoonoo akahele ko lakou, a aole ke mau ulia poino no na oihana lawelawe o ka aina.

 

            He nui na haina i looaa mai ia makou, e pili ana nona Nanehai a no ka hoike ole mai i ka inoa pololei, nolaila, ua kaʻulua makou a hiki i ka loaa ana mai o na inoa.  Oiaio, Alaila hoolaha aku.