Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 631, 27 Ianuali 1893 — Page 2
This text was transcribed by: | Wendy Tokumine |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
MA KE KAUOHA.
OLELO HOOLAHA.
O na kanaka a au he hana ka lakou e hana nei ma ka Hale Aupuni, e hana aku no mawaena o na hora 9 A.M. a me 4 P.M., o kela a me keia la, ma ka loaa ana o na palapala ae hookuu ma ke noi ana i ka luna malama o ka la.
JAMES B. CASTLE.
Kakauolelo o ka Aha Hooko a me Kukakuka.
Keena o ka Aha Hooko.
Honolulu, Ian. 20, 1893
jan26 tfd.
KA LEO O KA LAHUI.
JNO. E. BUSH.
Lunahooponopono a me Puuku.
POALIMA, IANUARI 27, 1893.
KA LIBERALA.
I ka Poakolu i puka hou mai ai ka nupepa “Liberala,” o ka aoao olelo haole malalo o ka haku manao ana a Hon. C. W. Ashford, a o ka olelo Hawaii malalo o Hon. R. W. Wilcox. Ua heluhelu makou i ka manao o ka aoao haole, a ua hike ia makou ke olelo ae, he elua ano o ka manao haole. E pai ana he maikai ke aupuni hou ma kekahi kolamu, a e hoinoino ana hoi ma kekahi. He elua uhane iloko o ka mea nana i haku ka manao, he uhane maikai a he uhane maikai ole, a ua haunaele keia mau mea iloko o Mr. Akepoka. Eia ke hakoko nei keia mau ano, a owai la auanei ke lanakila ana. He minamina no hoi makou i ka loohia ana o ko kakou makamaka i keia mai, ka noho ia e na manao poolua, oiai he kulana hike ole kela ke hilinai ia e ka lehulehu. Ina he mea hike, olioli makou ke mahiki ia keia ano o ko kakou makamaka.
BAILA A HU.
Nui na nioi i puka mai, mai ka makakila mai a ka loea kanawai kaulana, ka hoa hanohano o ka Apana Ekolu o Honolulu, maloko o na kolamu o ka “Liberala.” Ma kekahi wahi, e pai awa ia Mr. dole, ia Mr. Jones, a ma kekahi wahi hoi e hole ana i kak pono o ka laua kana. E a’o mai ana hoi, e kakoo aku kakou i ke aupuni kuloko, a ma kekahi e i aku ana, he kipi o Dole, a me kona mau hoa, e like me kana i olelo a ii koha wa e noho Lunakanawai ana. He hoonanea no hoi ke heluhelu iho.
E an ana ka aoao haole o ka “Liberala” he ino na ano aupuni e ae, a o ka hoohui aina ana malalo o ka pono mokuaina wale no ka maikai. Ua pau, wahi a Mr. Akepoka, ke aupuni moi, ua hela mawaho o ka palena hoi hou mai. Nolaila, e huli ka kakou e ae aku i aupuni hoohui aina ko kakou me Amerika. Nui na manao a me na ao. Ike aku oe ma kekahi wahi, iluna a ilalo, a io a ianei, na ano manao. No keia kumu ua pane mai ka Advertiser, i keia ano o ka luna haku manao o ka “Liberala,” he lapa he ulupuni, no ka mea “aole oia iloko” o keia mau hana, ua lilke me ke kanakak i haule iho mai ke ie o kekahi baluna.
Minamina no hoi makou i kek kuu lala o ko kakou makamaka i kona ike a i ka hou io a ia nei, me ke Akaka pono ole o kona kuiana e ku nei.
KE AUPUNI HOU.
Ua hoomaka ke aupuni kuloko e lawelawe in a hana o ka lehulehu. Ke hookaa ne ii na bila aie, ke hana ne ii na hana kuloko o ka aina. He hinuhinu no na hana o keia manawa, a hoaha aku la mahope, aole i maopopo. Ua lohe mai makou, ua hoao ka Aha Kuka e hooholo i kekahi olelo hooholo e hoopau ia na kanaka a pau e noho ne ii ka oihana aupuni, a ua haule ma ka hookah i oi aku ma ke koho ana e hole ana. He wahi hiona ano kahiko no keia iloko o kekahi o na haole, a he manao maikai no hoi ko kekahl poe, i keia wa. Aka, aole kakou i ike i ka manao ke mau keia ano aupuni, oiai he piha ka naau o ke kanaka i kek ino wahi a ka Buke Nui.
Ke kukulu ia nein a puali koa, a he mee hoomakeaka no hoi kea o ana a na koa hou. E huli loa! wahi a ke kahea. Ua huli kekahi hapa, a ua ku malie kekahi hapa. aka o kea no iho la no keia o ke aupuni mai ke au hulihia ae. E noho oia me ka makaala loa, oiai aole i ike ia ka powa; e noho ana me ka hopohopo in a manawa a pau. A ma keia wahi, he hike ia ia kakou ke olelo ae, aohe hana a ka uhikoa, he moe mahe wale no.
Aole he mau hana ano nui o keia mau la. Ke kali ia aku nei ka hopena o ka huakai a ko komisina i hala aku la maluna o Kalaudine. I ka manao o kekahi poe, aole e lohe ia mai kekahi pane mai ke aupuni Amerika mai, a hala he ekolu mahina. Iloko o keia manawa e piha mai ana ko kakou awa in a manuwa Enelani, Farani, a me Geremania paha.
Eia no kakou malalo o ke kanawai koa. O ka mea kupanaha nae o ka hoohana ia no o ke kanawai civila. Ua ike ia ma ka mea maa mau, ina e kukala ia ke kanawai koa, na moe na hana malalo o ke au kanawai maoli. Aka, he mea oiaio aole he kanawai o keia wa e ku nei, koe wale no ka mea a na kanaka he unikumamaha e hana ai.
He nui ka hoohalahala o kekahi poe i heala mua a i ka hana kue i ke aupuni. Ke hoomaka nei lakou e hoohalahala i keia wa. Ke makemake nei kekahi e lilo i Generala, i Colonela hoi kekahi, aka no ka hike ole ke lawa keia poe a pau, nolaila, ke hoomaka mai nei lakou e hoohalahala. Hoomanao ae la makou, i ka olelo a kahiko, o ka poe powa e mokuahana ana he helellei aku ka hopena. Pela iho la paha keia la e olelo ia mai nei. Maopopo ole no keia manao ake nui o kekahi poe, a he hoike ana mai no hoi keia i ka paa ole o ka manao o kanaka ma ka mea kupono. He mea kupanaha ke kanaka.
Haulehia ka manao o kekahi poe i komo aku i ke aupuni hou, mamuli o ke ake ooihana a me ke ake loaa. Pomaikai ka aina, ina e nui na kanaka i like ka manao me ko Mr. s. P. dole. Ua manao makou, ua komo aku keia hoakanaka, mamuli o kona manao e kukulu maoli no i aupuni hana pono a kupaa. Pomaikai kakou i kona lilo ana he poo, oiai ua maopopo he kanaka akahele oia, a ma ona la e loaa mai ai na hoomalu a ao ana i kona mau hoa. Peia no hoi o S. M. Damon, kona kokoolua, ma ke kaulike a me ke akahele. O na hoa e ae, aole i hike ia makou ke hoomaopopo. He poe manao kuokoa no keikahi.
Ua olelo no kekahi poe, aole o lakou manao ino maoli, aka, ua ulu mai ko lakou manao e hana i keia mea i ike ia no ka popo o na mea i ike mau ia, e hoohana ia ana e na luna aupuni mua. Nui ka hookuukuu ia o ka opiuma, na bila lotere, a me na bila e ae, i kupono ole i kak pono. Nolaila, ua kumu like no ka hewa in a aoao elua, a malalo oia nana ana, he kupono no kakou e noho malie a hooholo ia mai ka olelo e mau ai keia aupuni, a e pau loa ai ke aupuni, moi, a e hoonohoia mai ai kekahi aupuni e ae paha. E noho kakou, e kali i ka ke au e hoike mai ai.
Ko Makou Mau Hoa Luhi.
Ae, he mea nui na hoa luhi, na hoa lawehana iloko o ka houpo o ke kanaka puuwai heahea, a me ka mea i piha i ke aloha, a oia haawina makamae i haawina mai e ke Akua iloko oia kanaka a mau kanaka paha, aole loa e auhulihia ia haawina mai iaia aku, a hike i ka uhi ana o ka lepo maluna o kona kino.
Oia ano kanaka, aole loa e hike ke hoao ia kona mau manao kupaa, e na daimonio hoowalewale o keia ao; e hoopakikakika ana i ka wa-le o ko lakou mau alelo i wahi e punihei ai oia, e hoopakaawili ana in a hana pono i kumu e make ai ka man@olaua.
O keia mau @aolelo e kau kehakeha ae la maluna, ua pili laula no ia ma na ano a pau; oia hoi, ua pili i ko makou mau limahana e hoomanawanui ana iloko o ka hune a me ka nele, e alo ana iloko o ka inea me ka hoomanawanuui me ka hooikaika emi hope ole, a oia ano limahana i auamo i ke kea o ke ahonui, oia ko makou mau hoa luhi, ko makou mau hoaloha iloko o ka puuwai, na elele ia e hike ai ia makou ke hilinai, e pono ana na hana o ka lehulehu maluna o lakou.
Oia anei ko kakou mau hoaluhi, i makemake ia ma keia mau huaolelo maluna?
Ke puana mai nei ka leo o ka hanehane, aole makou ilaila, a aole no hoi iloko o ka pohai o ko makou mau luna lawe pepa, e alo ne ii na pakikakika ukele o ke kulanakauhale nei, aka, eia aku no mamua kahi i kali mai ai, o ka hoea aku o ka hua ninau. Oia hoi.
O ko makou mau hoaluhi i kuwili pu iho ne ii na la i hala, a me na mahina i aui ae nei, oia no na Wahaolelo a ka lahui i hoouna mai a ii mea hana no ko lakou pono, a oia ko makou mau hoaluhi, na hoa hoi i hooikaika no ka pono o ka lahui. Pumehana ko makou mau puuwai i ke aloha no lakou, oiai lakou ua haalele ma ii keia uluaoa ana o ke kulanakauhale.
Ma ka Poalima o ka pule i hala, ua haalele mai la i keia kulanakauhale ka Iki ulu o Lele, oia hoi o Bila Aila a me kona ohana, me ka makou mau leo kalokalo, e hoomanawanui ka manao aloha aina, e uumi ka uilani ana o na noonoo a ka wa a ke Akua e apono mai a ii ka kakou mau leo pule, alaila oia ka wa e oni hou ai ko kakou mau manaolana, ua ike main a lani in a haipule ana a ka poe nawaliwali.
Ma ka Poalua iho nei, i huli hoi aku ai ka Lunamakaaiaana pukuniahi opio Kinney M. Koahou me kona ohana pakahi no Kauakanilehua o Hilo, ke Pukonakona o ka Makani Apaapaa o Kohala, George P. Kamauoha me kona ohana, me ke Kinau o ka auina la.
Na ka Mikahala hoi, ki ahai aku i ka Lunamakaainana o Kawaiulailiahi o Waimea a me kona ohana, ua kipa mai lakou e ike ia makou me na helehelena mohaha o ke aloha oiaio. Aloha no kanou, na hoa hana o ko ka lahui mau pono, e kupaa a hoomanawanui.
KE KULANA O KE AUPUNI KULOKO A ME KANA HOOMALU ANA.
Mai ka la 17 mai o Januaryh nei, ua hoomaka ke Aupuni kuloko e hoomalu i kekahi mau wahi o ke Aupuni, me na koa, ua mau ia kulana hoomalu a hike i ka la 23.
Ma ka la 24 mai nei o January, ua loli ae la, a aia ma na huina alanui e ku nein a kiai i keia wa.
Ua ikaika ke kulana hoomalu o keia Aupuni hou, e hoomalu ne ii ke kulanakauhale ne ii keia mau ia ma na ano a pau, a he kulana hoomalu maikai no ia no ka wa kai pii.
Oia iho la ka olelo kaulana a kahiko o Hawaii nei, aohe malama i pau i ka Iole.
HE IWKALUA LA WALE NO.
Ua haawai mai ke Aupuni Kuloko he Iwakalua la, no na Luna Aupuni e pane ai ma ko lakou aoao, no ka hooia ana aku i @ ua o keia Aupuni hou. He hana maikai no keia, oia ka mea eeke ia ai kea no o ke kanaka.
Oiai hoi, ua haawi mai ke Akua he uhane ike iloko o kela a me keia kanaka pakahi, a nana e koho e like me kana i ike ai he pono, e like me ke alakai ana, a kona luna ike hala iaia iho.
Nolaila, na kela mea heia mea e koho nona iho, iloko o keia mau la he Iwakalua, e kaupaona kela mea keia mea iaia iho, a ma ka aoao kaumaha, elele ai ka paona, malaila e koho ai.
KA HUAKAI MOEWAA A KA MUKU KALEPA KEONI INA.
Ma ka Australia o ka Poakolu nei, ki loaa mai ai ia makou ka lono, no ka pau ana o kela moku kalepa i kea hi, ma ka Moana Atelanika. He hoau ana mai nei keia no na ale hanupanupa e hike mai a ii Hawaii nei, o ka pau e no keia i ke puhi ia i kea hi e ka wahhine hiu i’a o Kepohoni. Nolaila, he huakai moewaa maopopo keia a kela moku kalepa. Poho ka manaolana.
NU HOU KULOKO.
I keia auina la e ku mai ai ka Malulani me na alani momona o Kona, e makaala aku, i ai wahi alani o Kona.
Ma ka Ausgralia o kak Poakolu nei, i hoea mai ai o William Bo Dell, kekahi o na lala o kekahi mau hui alahao o Amerika. He Agena kaahele oia i hoounaia mai nei e makaikai ia Hawaii.
Ua laulaha ae na lono pulelehua mao a maanei o ke kulanakauhale nei, e holo aku ana ka mokuahi Ausgralia no Kapalakiko i ka la apopo, mamuli o na houpuupu olelo a ka poe puni kamailio. I ka huli ia ana aku o ka mea oiaio, eia ka i ka Poakolu ae nei no e holo aku ai.
O keia ka la hanau o ke Alii Aimoku o Geremania, a ke hoike mai nein a kahoaka lani, ua komo pua lakou i ka hoomanao ana no ia Alii imoku o ka honua. Ke welo mai na kilepalepa hae maluna o na pahu hae o na Luna Aupuni o na Aina E, a ke hoowewelo mai nei hoi na moku in a wai hooluu o ka hae o ko lakou mau aupuni pakahi.
Ua wanana ae ka Lunahooponopono o ka “La Kuokoa” i holo heihei aku nei ke Claudine me na pioeoe o ka Moana Pakapika. Ua lono mai makou ma ka hihio hookahi mea onawa’iwa’i loa o luna o ka moku, o ka mea pilalahi, pioeoe a nanakoea, a o ke ano nui o ke kaona o ka hihio, pomaikai ka ka pae palekana aku i ka aina, a pau ka hoe i ke nahu ia e Kuhaimoana. @ pololei io ana anei keia hihio? Pela paha. Oia paha!