Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 570, 24 ʻOkakopa 1892 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

MA KE KAUOHA

HOOLAHA I KA POE E PAA

ANA INA LAIKINI HOOPUKAIA E KE KEENA KALAIAINA.

            Ke kahea ia aku nei ka lunaikehala o na mea a pau e paa ana i na Laikini i hoopukaia  mai ke Keena Kalaiaina mai e hoomaopopo i ka Pauku o ka Mokuna XXVIII o na kanawai o 1890, nona ka heluhelu ana e like me keia malalo iho:

            "Pauku 2. Ina kekahi mea a mau mea paha e paa ana i kekahi Laikini mai ke Keena Kalaiaina e hoopau i kana hana, hoololi aku a waiho aku paha i ka hana i haawiia ai ua laikini la iloko o ka manawa i hoopukaia ai, na lakou no iloko o kanakolu ia, mahope iho oia hoopau ana, hoolilo ana a waiho ana aku paha, e hoike mai no ia mea i ke Kuhina Kalaiaina ma ka palapala a hoihoi ae i ua laikini la i ke Keena Kalaiaina, i me e hoopauia ai, malalo o ka hoopai o $100, ke hoopiiia imua o kekahi Lunakanawai Hoomalu a Apana paha."

            O na koi ana ma keia Pauku e hoike ia aku ana ma keia mua aku me ka pololei a ewaewa ole.

CHAS T. KULICK.

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Oct. 17 1892.

3ts dly.

 

KA LEO O KA LAHUI.

JNO. E. BUSH.

Lunahooponopono a me Puuku.

POAKAHI, OKATOBA 24, 1892.

 

ANEANE E PIO LOA.

            Ua aneane e pio loa na bila ka nawai piliwaiwai a me na hana lapuwale a na hoa luna makaainana Hawaii i lawe mai i keia kau o ka Ahaolelo.  Pomaikai ka lahui i ka nui o ka poe hoopono iloko o ka Hale, i hiki ai ke kinai ia keia mau hana.  Ka aoao hoomaemae a me na alakai o ka aoao liberala ka poe e pale nei i ka ino.

He Hoemi Luo ka Pono.

Oia ka makou i koi ai, oi a ka makou e paio nei, e hooemi ia malalo o na kumu, aole mamuli o ke koho makani wale no, a penei e maopopo ai:  Ma ka hoike hapaha o ka ka Waihona, Lahui e pau ana Sepatemaba 30, 1892, i hoohalike ia ma ko ia manawa o ka 1891, penei na mea helu.

Loaa aupuni 1891       $388,322  39

   "        "       1892            277, 567 18

                                    _____________

Ka emi mai                  $110,755  21

            Ma keia e ikea ai ke kumu o ka Hon. J. E. Buki e kue nei i na hoonuililo aupuni.  He mea maopopo ina e emi mai ka loaa he kupono e hoemi mai na lilo, aka, aole pela ka manao o hookele i Puna laua o hookele i Hilo, a me hookele i Kalalau o Maui.  Ina e hooi ia na hoolilo, alaila, e pii ana ka auhau maluna o ka lahui, ma na mea a kakou e ai a e aahu ai, oia ka hopena i hiki ai ke hoolawa i na hoolilo.

Ke Aupuni Kue ia Dan Logan.

            He hoopii keia i ulu ae mamuli o kekahi olelo i hoopuka ia ma kekahi manao pepa o ka nupepa pili aupuni Buletin, e pakiko ana i ke Kuhina America Stevens a me ko Kahikela Severana.  O na olelo kupono ole i hoopuka ia, i lilo ai he mea hoohaahaa i ka manao o na luna aupuni o Amerida, oia kana mau olelo e pili ana i ka ohana o keia mau luna aupuni ma ka manao pepa i haku ia e pili ana i ka hoouna koke ole ia o ka moku manuwa "Bosetona" e ku nei ma ko kakou awa nei, e imi i ke kokoolua o ka waapa o ka moku poino "Campbell," i poino i ka moana, a nona hoi kekahi waapa i pae olulo ae ma Puna, Hawaii.  Maluna o ua waapa la ke koena o na kanaka o ua moku la, a iwaena hoi o lakou ke Kapena a me kana wahine.  He ano like penei ua olelo la - ina ka wahine ma ka waapa i ka moana na kekahi o na luna aupuni o Amerika, ua emoole loa ka hoouna ia o ka mokukaua Amerika "Bosetona" e imi i ka poe i pilikia.

            Mahope o ka puka ana o keia, ua hoohalahala aku ke Kuhina a me ke Kanikela Amerika i ka Mowahine ponoi, wahi a ko makou lohe, oiai laua ma ke kanawai, malalo o ka hoomalu a me ka malama ana a ke aupuni Hawaii, a ua kapu loa hoi ko laua kino a me ko laua ohana, a me ko laua poe.  Ua hookoia ke noi e mihi aku no keia olelo ma kekahi manao pepa mahope mai aka iloko oia mihi ua komo hou iho he mau olelo pale, e hooi akua ana i ka lauwili, a no ia kumu ua hooki ia mai na kamailio hou ana me keia aupuni, a ua waiho loa aku la ke Kuhina i ka laua hoohalahala i ko laua aupuni ponoi.

            Me he la, no keia ano, i awiwi ae nei ka hoopili ia  o Dan Logan, luna hooponopono o ka "Bueltin", a ma ia wahi haua e loaa ai he kumu pale no ke aupuni Hawaii e mahalo ai na manao ma ka aoao mai o ke Aupuni Amerika, - ke manalo hoi.

HE ULUAHEWA PAHA.

            Ma ka "Hawaii Holomua," o Okatoba 20, '92, ua ike ia na manao pane o ka Hon. J. Nawahi, i ka mea kakau o ka nupepa o KA LEO O KA LAHUI, no kekahi manao i hoike ia e ua kiai hopo ole ala o ka Lahui Hawaii oiaio, nona ke poo i hoike ia, "He Koho Maopopo Ole."  A ma ia poo ke kue mai nei ka Hon. J. Nawahi, a ke olelo mai nei, he manaoio ino no ka mea kakau o ka KA LEO. Ke pane nei ka mea kakau, aole ia mea iloko o kona puuwai, he ole, a he ole loa no.  Nolaila, i mea e maopopo ai i ka lehulehu ke ano o kai nei koho ana J. Nawahi, ma ka olelo hooholo hilinai ole i ka Aha Kuhina.

            Eia ke kaona, hora 10:15, p.m. Oct. 17, '92, ua hoomaka ka Hale ma keia mau ninau ekolu: 1 - Hoopanee loa i ka Olelo Hooholo.  2- E kapae aku i ke kumu elua o ka Olelo Hooholo hilinai ole.  3. - Hooholo i ka Olelo Hooholo.

            Ma ke kumu 1, ua koho ia ma ke kakau ana i na ae a me na hoole, a ua ike ia he 15 ma ka hoopanee loa, a he 31 ma ke kaohi ana i ka olelo hooholo, a o ka Hon. J. Nawahi ke kahi i koho.

            Kumu 2 - Ua koho ia ma ke kau lima, a ua ike ia aole i kue iki ka Hon. J. Nawahi.

            Kumu 3 - Hooholo loa ana i ka Olelo Hooholo - ua ike ia ke koho ana o na hoa mamua iho o ka inoa o Hon. J. Nawahi he 21, a i ka hiki ana mai iaia ma o ke kahea ana a ke kakauolelo ia wa i ku ae oia iluna a pane maila, me na huaolelo moakaka, penei.  Ae no wau e koho i na nae e kapaeia aku ke kumu elua; aole i kapai ia, a koho iho la ua mea hanohano nei o ilalo ma ka aoao e hooholo loa ana i ka Olelo Hooholo - a nona ka helu 22.

            Ma keia hoakaka ana a ka mea kakau o "KA LEO" e ike mai ai ka lehulehu, mai o a o o ka aina i kona ano.

            Nolaila, na keia hoike ana a "Ka Leo" i ke kulana o ka mea hanohano o Hilo Hema, e ike i ai e ka lehulehu, i kona kulana keonimana, a me kana koho ana.

            Aole ehiki iaia ke hoole mai, oiai, o ka oiaio loa keia, aole keia he mea haku epa, a ole no hoi he manao ino, aka, he oiaio maoli no.

            Nolaila, e ka makamaka a hoa'loha oiaio o ka mea kakau o KA LEO pehea la e manao anei oe, ua pololei kau e hakukole nei, oiai, o kau koho ana iho la no ia.  A ma ia kumu aole loa i hewa iki KA LEO eia oia ma ke kulana oiaio a hoopono, a ole oia ma ke kulana hoi hope, a koho mapoopo ole hoi.

            Nolaila, i mea e pau ai kuhi hewa, eia mai ka oiaio.

He ui he Ninau Heaha ka

mea o ka hoopii ana?

            Ua hoolaha ae ka Nupepa "Hawaii Helemua" o Okatoba 21 - ua Hoopiia ka Luna Hooponopono o ka Nupepa Bulatina, no ka hewa Laibila, i ka inoa maikai o ke Kuhina Noho o America, i ke alo alo o Hawaii nei; a ma muli o ka bona ia ana e ke kahi alii o ka Aha olelo C. O. Berger i hewa ai, no na dala he $500.

            Nolaila, ke ninau nei "Ka Leo o ka Lahui" "Heaha ka mea o ka hoopii ana ?"  O keia hoopii, na ka Loio Kuhina, a nana no i hopu.

            Nolaila, mamuli o keia hoopii ana o ka Loio Kuhina, i ka Luna Hooponopono o ka Nupepa Bulatina e maopopo ai, ua pololei ke kumu elua o ka Olelo Hooholo, a ka mea hanohano J. H. Waipuilana i lawe mai ai i loko o ka na olelo Hooholo, Hilinai ole i ka Aha Kuhina o E. C. Makapolena; oia keia, a e heluhelu ia penei:

Olelo Hooholo Hilnai Ole

kumu elua.

            "A oiai, o ka Aha Kuhina e noho nei aole oia i hoike mai i ke kahi kumu hana oia ano, a o ke poe o ka Aha Kuhina i keia wa, ua hoike ae oia i na kue maopopo, i ka luna Nui oia aina ma keia Aupuni e noho ana a o ke ano o na hana o na alakai aupuni, e ku nei ma keia, hope iho nei, a pela no i keia manawa, he kue ia.  Amerika Huipuia a no ia mea, ua lilo i mea akakaole e hiki ana ke hoololi ia kokakou launa kuikuhi ana, ma ke ano e hoopomaikai ai ai Haawii."

            O keia mahele o ka Olelo Hooholo, oia ke kahi mahele i kue ikaika ia e na Honabala, J. Nawahi, W. White, L. W. P. Kanealii ke Kuhina Waiwai, Kuhina o ko Aina E, a me ka Loio Kuhina ka mea nana i hopu iho la i ka L. H. o ka Nupepa Bulatina.  O keia kumuhana oia kekahi o na kumuhana a ka aoao alona aina aloha Lahui, a aloha alii i ho aka ka nui, oiai, i ka wa akeia nupepa i hoolaha ai, i ke kahi mea o hoohaahaa ai i ke kula

na o keia keonimana, ke Kuhina Nui o ke Aupuni o Amerika i ke alo alii o Hawaii nei.

            Aka, o na hoakaka naauao ana a ka aoao aloha aina, he hewa loa ia i ka poe e ake ana e huna iho ia hewa, a oi a kumu, ka ka mea hanohano o Hilo Hema i makaewaewa loa - a pela i loaa ai kaua koho maopopo ole ana.

            Nolaila, aia la ma hea ka oiaio o na mea a na kakoo Kuhina i hoakaka ai, a me na Kuhina pu, e olelo ana, he oluolu ka launa ana, ma waena o ke Aupuni o Hawaii nei, a me Amerika Huipuia a he holopono hoi ma na Kukahi Kalepa ana, a pela aku.

            Aka, o ka mea ha'oha'o, oia no ka hoopii ana o ka Loio Kuhina i ka Luna Hooponopono o ka Bulatina, no ka newa "Laipila" - a he hoike oiaio keia, ua hewa maoli no ka hana a keia Nupepa a lakou i kokua mua ai, a ua kokua nana maka ke aupuni i keia hewa.

            Nolaila, e ka Lahui Hawaii oiaio, eia ka hopena poino maopopo ou e Hawaii la, ua puka a maka ao nei.

            O keia ka na alakai, o ka Lahui i kue ai, me ko laua ikaika a pau, oia o Buki, a me Wilikoki, a ka poe noonoo papau i olelo ai, he hololua he pelu kua, he holopoe, he kue i ka Lahui, aka, eia ka hua o ka laua hooikaika ana mai pa-pa-pau kakou, he a-a ko Hale.

            Nolaila ke hoike aku nei ke kiai ou e ka Lahui Hawaii, kekoa wiwo ole.  KA LEO O KA LAHUI, eia oia, a me na alakai hopo ole ou e Hawaii, mahope ou e ka Lahui Hawaii oiaio, e paio ana no kou pono, ka pono o ka Lahui, a me ka pomaikai o ka noho alii.

            Ina aole e lawelawe ia keia hana, i na ua komo o Hawaii nei iloko o ka poino, a o ka pau no ia o kona kuokoa ana, a ko ka olelo a ke kaula.  Keopulupulu, aka, ua maha iki nae a o ka hopena koa.

 

Make ia Makua Kahiko.

            Maluna mai o ka mokuahi Makee, i lohe ia mai ka make ana o Mrs. Elizabeth Sinclair ma Makaweli Kauai, ma ka Lapule Okatoba, 19, i ke kanaiwa kumamakolu o kona mau makahiki.  Ua haalele iho oia he ohana nui mahope nei, eia i @@ iaona nei kekahi mau keiki a mau moopuna, aia hoi kekahi ma Niihau, a ma Kauai no hoi.

 

NU HOU KULOKO.

            Ahaolelo ko keia la, hora 10.

 

            Kehoomaemae hou ia nei i keia mau la ke alanui Papu, e na lima hana o Kawa.  Oia ka ui.

 

            Ua  haalelo mai i keia awa ma ke kakahiaka o nehinei ka mokuahi Alameda no kona mau awa maa mau.

           

            "E Kaikilanialiiwahineopuna e i aloha ia mai nei oe e ko ipo e Heakekoa".  O keia kekahi i hana ia ma ka po Poaono nei.

 

            Ua hoopanee ia aku ia no ke kau Kiure ka hihia o Hau, ke kanaka i ki hewa ai a make loa, kekahi kanaka ma Palolo ae nei.

 

            Ua huli hoi mai o Colonela Norris, mai Kaleponi mai.  O ka ona keia nona ka Aina hanai holoholona ma, Kahuku, Kau, Hawai'i.

 

            Hakumakuma na ao kaalelewa i keia mau la e nee nei, he kahoaka hoi, wahi a kahi poe, no ka hoea ana mai o ka ino.  Pela 10 paha?

 

            Ua hali ia aku e ka mokuahi Mariposa, ma ka auina la o ka Poaha i hala mai ko kakou Hale Leta aku nei, he 3034 leta a he 2163 opo nupepa.

 

            Ua haalele mai i keia ola ana ma ka la 16 o keia mahina, ma Makaweli, Kauai, o Mrs. Elizabeth Sinclair, nona na makahiki i hiki aku i ke 93.  Nui kela.

 

            I ka auina la o ka la apopo, e halulu mai ai ka mahimahi o na Kona i ka uwapo, a mai poina i ka makai aku i ka oukou mau wahi pahu huaai o na kuaaina mai.

 

            Ua hoomakaukau ia na mea hana no ka wawahi ana i na pahu hao o ke Keena Ohi Auhau, aka ua hiki e mai la ka Luna Ohi Auhau mua, oia o C. A. Brown a wehe aku la i ka pahu, hao.  Ke kali nei kana hoopii@.

 

            Ua awaiaulu ia ae ma ka berita maemae o ka mare, e Rev. Makinikoka, o Mr. Leonard Parish, a me Miss Mary Dowsett.  Ua kau aku na mea i mare ia ma ka mokuahi Kinau ma ia auina la no ko laua home hou ma Ulupalakua Maui.

 

            Ua kuai aku ka Moiwahine Liliuokalani i na kii i pena ia iho nei e Mr. Cogswell, no ke kumukuai malalo o ka eha tausani dala.  ua mahalo ia keia mau kii no ka maiau o na hana ana a ka hulupena a ka mea pena kii, nolaila, kuai aku la ke alii.  He hookahi kii, no kona kaikunane i hala aku i ka make, oia hoi ka Moi Kalakaua, a he hookahi no hoi noua.

 

            Ho ku i ka nani a me ka hiehie ka hoikeike a Mr. D. M. Crowley i malamaia ai ma ka po o ka Poaono i hala; wahi a kahi poe, o na hoikeike mua i malamaia e kekahi poe malaila he hapa mai ka piha, a o keia, me he la o ka elua hapa kolu o ke kulanakauhale nei kai wau ia ae e hooipo pu me Kaala; a o ka kekahi poe hoi, me he moehuhane ala na mea i hanaia mai imua o ko lakou alo.  O ka makou e hoopu a ao nei, o Kaala no me Kaai'lii ka heke.  Hewa iaia? Ao-le.