Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 566, 17 October 1892 — Page 2
| This text was transcribed by: | Lovey Slater |
| This work is dedicated to: | Anake Nona Devilla |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
MA KE KAUOHA
HOOLAHA I KA POE E PAA ANA I NA LAIKINI I HOOPUKAIA E KE KEENA KALAIAINA
Ke kahea ia aku nei ka lunaikehola o ua mea a pau e paa ana i na Laikini i hoopukaia aiai ka Keena Kaiaiaina mai e hoomaopopo i ka Pauku o ka Mokuna XXVIII o na kanawai o 1890, nona ka heluhelu ana e like ma keia malalo iho:
“Pauku 2. Ina kekahi mea a mau mea paha e paa ana i kekahi Laikini mai ke Keena Kalaiaina e hoopau i kana hana hoololi aku a waiho aku paha i ka hana i haawiia ai ua laikini la iloko o ka manawa i hoopukaia ai na lakou no iloko o kanakalu la, mahope iho oia hoopau ana, hoolilo ana a waiho ana aku paha, e hoke mai no ia mea i ke Kuhina Kalaiaina ma ka palapala a hoihoi ae i ua laikini la i ke Keena Kalaiaina, i mea e hoopauia ai malalo o ka hoopai o $100, ke hoopiiia imua o o kekahi Lunakanawai Hoomalu a Apana paha.”
O na koi ana ma keia Pauku e hoike ia aku ana ina keia mau aku me ka pololei a ewaewa ole.
CHAS. T. KULICK
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Oct. 14, 1892.
3ts dly.
KA LEO O KA LAHUI
JNO. E. BUSH
Lunahooponopono a me Puuku
POKAHI, OKATOBA 17. 1892
La Hanau o ka Hooilina Moi
I nehinei, ia 16 o Okatoba oia ka umi-kumamahiku o ka la hanau o ke Kamailiiwahine Kaiulanai, ka Hooilina o ka noho Moi o Hawaii. Ma na leta a pau e hiki mai nei, e hoike mai ana ua oluolu ke lii opio, a ke pii mau nei kona naauao a me kona wahine ui. He nui ka manaolana o ka poe hoopono, i ka wa o ke Akua e hoonoho ae ai iaia ma a noho Moi, e malama ana oia i ka pono o ka lahui e like me ka malama ana o ka Moiwahine Vitoria. Enelani, kahi ana i hele aku la a e ao ia la i ka ike a e hoonaauao ia ia ma na mea ana e ike ai a me na launa ana me ko ke ao. E hoomau ia ka lokomaikai o ke Akua me ia a hiki i kona wa e launa hou ai me kona lahui, me kona Makuahine Alii hookahi i koe, kona makuakane a me kona olena.
Na Hoololi Kumukanawai
E ka nana aku i ka helehelena o ka Hale Ahaolelo e pili ana i na hoololi kamukanawai, me he la, hookahi no hoololi i akaka ka holo, a oia hoi ka pauku e pili ana i ka uku o na lunamakaainana. Ma ka hoomaopopo aku i ka manao o nahoa o ka Hale, ua oluolu lakou e hoomahuahua ae i ka uku o na lunamakaainana o keia imua aku He oiaio he uuku io no ka uku o na Lunamakaainana a he kupono io paha a hoopii ia ae, aka me kekahi aoao o ka ninau, he hana pono a he hoopololei anei ka hana a na hoa no ka pono a me ka pomaikai o ka lahui a lakou e hele nei iloko o ka Hale Ahaolelo. Me he la he kakaikahi ka poe e imi ana a e hooko anai ka mea pono a i ka pololei, a o ka hapanui eia ke naku nei i ke kio wai lepo o na hana imi loaa no lakou iho, me ka nana ole i ke kuleana o ka poe nana lakou i koho a i hoolilo i poe hana kanawai. He nui na pai a keia poe ma ka lehelehe no ko lakou aloha i ka aina, i ka pilikia a me ka ilihune o ka lahui, aka, aole makou i ike he mau nana nui kekahi i hana ia e lakou, e hiki ai ke kuhikuhi ia he pomaikai ko ka lahui ma ia hana, ako iloko o keia nele a me keia pilikia ke hoopapau nei na hoa o ka holo o keia hooloii e hoonui ana i ko lakou uku, a ua makaukau no hoi e piepiele i ko lakou koho ana, ma na mea e aku, i kumu e holo ai keia hoololi Kumukanawai.
Me he la o ka nui iho o na hoololi kumukanawai e haule ana, oiai aia a he kanakolu-kumamalima poe e koho ana alaila holo. O kekahi kumu i uuku ai o ka poo koho mamuli no ia o ka mahae o ka lahui ma ka lakou koho ana. Nolaila ina io e haule ana, he nani no ia, mai ka lahui ae no ke kumu o ka haule ana.
Ka Ahaelelo a me ka Moi o Suedena.
Ma keia mua aku nei ua hookui aku ia ka Moi o Suedena a me Norewai, me ka Ahaolelo ma kekahi kumunana, a ua kue aku kue mai: O ka olelo i ula ae a lilo i mea hoopaapaa mawaena o ke lii a me ka Hale Ahaolelo, oia ka hookoha ia o na Kanikela pakahi no Suedena a no Norewai, aole hoi ma ke ano hoohui. Ua kue aku ka Aha Kuhina ma o ke Kuhina Nui, aka na haule oia ma keia ninau i ka hilinai ole o ka Ahaolelo i kana kumuhana. No ia mea, ua kohoia ke alakai o ka aoao kue i ka Aha Kuhina, oia e Mr. Steen, a nana i koho kona mau hoa, a i kona lawelawe ana i ka hana o ke aupuni e ao aku la oia i ka Moi e hookoia ka makemake o ka Ahaolelo, aka ua hoopaakiki ke @. No ia kumu, ua waiho mai ka Aha Kuhina o Mr. Steen i ko lakou mau hookohu. Kahea hou aku la ka Moi ia Mr. Stang e hoi hou mai, a ma keia hoi e hoike ana i kona ae ole i ka makemake o ko Norewai oe, a i ae ia hoi e ka Ahaolelo, he kue ana i ka leo o ka lahui. Aka, ua ike koke oia i kulia hewa mahope mai, a no ka hiki le o na hana o ke aupuni ke hookola, ua hookohu hou ia e Mr. Steen, me kona niau hoa, a ua hookoia ka makemake o ka lahui, e like me ke noi i hoonoioia ai e ka Ahaolelo. He alanui keia i hana mau ia oia na aupuni Moi, a o ke poo aupuni e hoopaakiki ana mahope o kona me komake wale no, a mamuli o ke alakai hewa ia, he maopono e hookomo ana ia ia iloko o na pohihihi maopopo ole o ka palena a me ka hopena e haihai ana ia mau hana kue i ka leo o ka lahui ke kumu o k aupuni.
KE KANAWAI HOOPAA INOA
I keia mau la aku nei ua holo ke’a kanawai. Ua hana ia keia kanawai e ka Loio Kuhina i hiki ai ke hooko ia ka makemake o ka lahui e hoopaa ia ka poe kapa limahana mai na aina e ma @a ka la kou hana i hele mai ai, a i mea hoi e ike ia ai ka poe palaualelo e noho huikau nei me ka maopopo ole o ka hana ma ko lakou lima o ola ai ka noho ana. He elua kanawai kahiko e kokua ia e keia kanawai hou, ke kanawai e hoopaa ai i ka noho aea haukae a me ke komo nui ana mai o na Pake a hookamaaina iho ma Hawaii nei, a komo mai e kue a anai i na lahui kamaaina a me ka lahui Hawaii, e like me ia e ike ia nei. Aka, e like me ke kuhikuhi o ua lilo keia bila mamua o kona holo loa ana, he mea kue ino ioa ia e lakou, a ua aneane aku o Bipikane, Kanealii a me Nawahi e Kokmi i ka Loio Kuhina Numana. Ua kuhihewa pu no na Pake kuonoono o ke kulanakauhale nei, i ka hoopihapihaia e kani kaaka o ka malu ulu, a ua olelo ia, na uwi ia ka waihona a na hui Pake o Hawaii nei i mea e pakele ai lakou, mai na poino i hakuia aku e ka poe maalea e @lihia ana maluna o lakou. Aloha no o Kina, i ka puiwa a hikilele wale me ke kumu ole.
Ma keia kanawai, aole kekahi mea e poino a aole he kumu e hopo ai o ka poe hewa a me ka poe kolohe, ka aea wale me ka lima lewalewa hoopilikia i ka poe hana o lakou ke pa i keia kanawai. Nolaila mai hopo wale, a mai puni wale i na kaula wahahee.
HOIKE
A KE KOMITE WAIWAI
I KA
HALE AHAOLELO O 1892
KEENA WAIWAI
O na dala maoli maloko o ka waihona dala laulaha a me ka waihona kuikawa i paa ai ka hakahaka o ua dala pepa, ua heluia a ua ikeia ke kulike me na huina i hoike ia ma ka buke o ao keena.
Ua hooiaioia na ko na o na buke Legera inu i kala a ua pololei na koena i hoikeia. Aole i hoailona kahaia keia oi iu helu @ o na palapala hookaa ia i waihok@ mai, oiai e nui ana ka manawa e lilo ma keia hana.
O na papa hoike a pa@ na koena a me na huahelu i hoi keia maloko o ka Hoike a ke Kuhina Waiwai. ua kaha hoailona ia a koe nae hookahi, a ua ike @ makou ua kulike ia me na itamu i hookomoia maloko o na buke.
O ka olelo hoakaka maloko o ka Hoike Waiwai no na loaa mai na Hoailona Pa’i mai, aole ia i kulike me ka huina i hoopaaia ma ka aoao loaa mai maloko o na buke, aole hoi me ka waiwai io o na hoailona pa’i i kuai ia aku. Ke hoike mai nei ka Hoike Waiwai i ka huina o $34,059.50: ua hoike mai na buke i na loaa he $32,913.75, a o ka waiwai io maoli hoi ma ke alo o na hoailona pa’i i kuai ia, he $32,922.75.
O ka like ole mawaena o na Buke a me ka hoike, ua komohewa maloko o ka hoike na loaa oloko o ka malama o Aperila o keia elua makahiki e hele nei, a pela pu hoi me ko na malama he 24 o ka elua makahiki i hala ae nei. O kekahi ku hihewa e ae oia ka pokole ana o ke dala ma ka waihona, nona ka hui na o $9., a ua paniia aku no hoi.
Ua hiki kie mahalo kiekie ia na buke a me na moe helu waiwai no ke kulana makaukau o ka malama ia ana, aole he mau hewa e ae i loaa koe wale no na mea i hoikeia ae la.
KAU AHAOLELO O 1892
LA HANA 107
Poakolu, Oct. 12
Halawai ka hale e like me ka maa mau.
Na Olelo Hoohoio
Kuhina Waiwai pane i na ninau a Kapahu.
Kohoia o S. K. Pua i hoa no ke komite waiona ma kahi o ke Kuhina Kalaiaina.
Wilikoki, noi e hapai ka noonoo ana o na bila i pau ole a haawi aku i na komite, aponoia.
Bila helu 185, e pili ana i ka lulu Lusiana, hoi o Marsden e hoopanee loa, 17 ae a he 22 hoole haawi ia i ke komite wae o 9 lala.
Bila helu 182, e pili ana i ka auhau o na ululaau; komie o na aina Aupuni.
Bila helu 184, e pili ana i ke ola o ka lehulehu; komite malama ola.
Bila helu 186, e pili ana i ke kakau hou ia o na hao kuni, komite kalepa.
Bila helu 188, e hoololi ai i ka Pauku 398 o ke Kanawai Kivila e pili ana no ka Oihana Halihali Leta, kalepa.
Bila helu 1@, o pili ana i ka uku o na Pailata: hooholo loa ia.
Na Hana o ka La.
Hoololi Kumukanawai Pauku 55 ma ke kapae ana i ka huaolelo 250, a e hookomo ino @ kakuma na ae a me na hoole noi o Baiauwina e hoopunee a Poakuhi.
Ma ke noi a Maseulona e hoopaunee ka hale, aponoia.
Hora 11:20 hoomaha ka hale.
Auina La
Hapaiia ka noonoo ana o ku hoololi a Balauwina e hoopanee i ka hoololi kumukanawai a Poakahi.
Na Hana o ka La
Noonoo ana i ka bila haawina imua o ke Hale heluhelu ia ka haike a ke komite aina aupuni, noi o Kamita e aponoia ka hoike a ke komite.
Noi o Koahou e hookomoia ma ka bila haawina i $1,440 no ka uku o ka Hope Makai Nui o Hilo-waena ma ka ninau ia ana hooleia.
Noi ke Kuhina Waiwai e haawi ia ka Pauku 1 o ka bila haawina e pai nou ia, oiai ua nui loa na hoololi hou; ma ka ninau ia ana ua aponoia. 2. e hoopanee ia ka noonoo ana, noi oia e haawi ia ka Pauku 2 iaia, ma ka ninau ia ana, ua aponoia.
NU HOU KULOKO.
Ahaolelo ko keia la, hora 10
Ma ka Poaha o keia pule e noonoo ia ai ka hihia o Mr. Hau.
Mai hoopoina i ka hoonaue ae ma ka Ema Kuea i keia ahiahi.
Mai hoomaloka i na moku holo piliaina o kakou e puehu aku ana i keia la.
Ma keia Poaono iho e malamala ai ka hoikeike kii hoolele aka a Mr. Crowley maloko o ka lai o ka Hale Mele Hou. Oia ka nani.
Ua kapalulu mai ka mahimahi o na Kona no kona uwapo ma ka Poalima o ka pule i hala, a e haalele mai ana oia i keia awa ma ka la apopo. Holo ka hana.
Ma Keauhou, Kona, Hawaii, ma kekahi o na la o ka pule i hala, ua pepehiia iho la kekahi kaikamahine Geremania, nona ka inoa o Sophia, e ke kane a kona kaikuaana a make loa. Eia ka pepehi kanaka ke paa nei ma ka li@ o ke kanawai.
Ma ka wa @aao o ka Poaoao i kaia, aia hoi ua hamu ae ia ke @lelo ana ole o ke ahi i ka home noho o Mr. Robert Halstead ma Waialua. Ua ai aku ke ahi i na pono hoonani a pau o loko o ka hale a pakele aku ka ona hale, ka wahine a me na keiki me kahi kapa e pua ana i ka ili. Mainoino na hana a ke ahi.
HOOLAHA PA AUPUNI
E ike ananei na kanaka apau oia ma ka Pa Aupuni o Makiki nei kekahi mau lio hele hewa, lio wahi@ahina keokeoaole ike ia ka hao kuni. Lio k kea hauliuli, 1 wawae keokeo hope honia, hao K kuui aoao hema o ka ai. Lio k eleele 8 wawae keokeo ke@ ka lae me ka inu, hao kuni anoe. Lio w ulhula @ wawaa keokeo hope, keokeo ka lae mne ka ihu, hao kuai @ ma ka akau hope. O ka mea a mau mea paha nona keia mau lio, e pono e kii koko mai @ hala na la he 15. e kuai kukala akoa ia aku ka hiki aku i ka la 22 o keia mahina.
D. Kaoao
Luna Pa Aupuni
Makiki Honolulu Oct. 11 tf-dly.