Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 535, 2 Kepakemapa 1892 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

MA KE KAUOHA

 

HE $20 MAKANA

            E haawiia no ka uku makana i ka mea a mau mea paha e hele ae ana e hoike imua o ka Papa Alanui i ka mea a mau mea paha nana i lawe ka ipu-kukui i kau ia ma kahi i hanaia o ke alanui Moi kokoke i ke alanui Alapai i ka po o ka Poalua nei, Augate 16.  E hoomauia aku no ia uku makana pela, i na hana kolohe a pau oia ano e ulu mai ana ma keia mua aku, na nawahi a pau o ke alanui e hana ia ana.

Ma Kauoha.

Honolulu Augate 17, 1892

aug18 2wksd.

 

KA LEO O KA LAHUI.

JNO. E. BUSH.

Lunahooponopono a me Puuku.

POALIMA, SEPATEMABA 2, '92

 

KA LA HANAU

            I keia la e piha ai ke kanalimakumamaha o na makahiki o ko kakou Moiwahine Liliuokalani.  I keia la e paa ai na oihana a pau o ke aupuni, a me ka poe Kalepa a me na oihana hana e ae, a ka poe makee alii.  He nui na paina e malama ia ana ma ia la, a he mau hana lealea no hoi kekahi.  Ma ka Palii Iolani e malama ia ana kekahi ahaaina nui, a e like me ke ano mau, e piha ana no i na maka ala o ka aina.

            Ma Ewa hoi kekahi hana lealea heihei waapa e malama ia ai, a aole  ne e nele ka piha oia wahi i ka poe hauoli i na hana lealea o ke ao nei.

            He iki alii ka mea maa mau e malana ia ana i ke kakahiaka.

            E hoomaka ia ana ka ike ana, ma ka ike ana o na luna aupuni o na aina e ma ke Alo Alii o Hawaii Nei, a pela aku a hiki i ka ike ana a na makaainana.

            Pela no paha keia noho ana Moi aka ua hiki ola nae ia makou ke hoola ae oiai aole he papa kukikuhi i loaa ia makou e pili ana.

 

Nui na Hoonohonoho

            Mai ka pau ana o ka Aha Kuhina a hiki i keia wa, ua nui na hoonohonoho ana a ko waho nei aku.  Aka e like me ka makou i olelo ai i nahinei, aole o na olelo mawaho ka oi, aole nalia, ua kuko, a me na manaolana o ke kanaka, o na puulu kanaka, a pela aku, ka maa mana a kupono e hana ia iloko o keia wa haiki o ke kulana o ka aina, aka, maluna o na mea a pau, o ka pono ke hana ia, ke kanawai, oia no ka leo mana o ka lahu, i kalaunu ia iho e ka hemolele o keano hoopono, ko ke Akua makemake.  Aia a hahai ia keia mau ana elua, hookoia ka pono, a aia a hookoia ka pono, ke kaulike, alaila ola ka aina, ola ka lahui, ola ka Moi, ke poo o ka lahui.  Pela kakou e pono ai, aole he alanui hou aku, a ina e paewa ae na hana a ka Mana Hooko a me ka Mana Kaukanawai, mai keia rula, ke puana ae nei makou e hanau mai ana no ka puka'na oia hana hewa ana i ka hopena o ka HEWAEWA!  E nana aku kakou.

 

O Hawaii ka Laina a ka Make.

            Mamuli o ka ike ia ana mai o ka popo, ke ino, a me ka nawaliwali o na hana o ke aupuni Hawaii, a me ka Mana Hooko o ka Aina mamuli o ka hana law-kipe a hui hana hewa o na luna aupuni malalo oia lala o ke aupuni, ke komo mai nei na ino a pau iloko o keia aina, a aneane o Hawaii e lilo he wahi hooheina no na hana ino a pau o ke ao nei.  Elike me ke kipaku ia o na hana ino i ae ole ia ma na aina e, pela lakou e muimuia mai nei i Hawaii nei, elike me ka poai ana a ka nalo ai pilau i kekahi mea make.  Ua komo mai ka opiuma, a ua kamaaina, he kahiko aku ka inu iama, ka aihue, pepehi kanaka, ka piliwaiwai, ke che-fa, pak-pio, a o ka paninahope ka lotere, e hoohoihoi ia nei, a i apo ia aku e na hoa hanohoan(?) e hoolilo i Mana hoomake i kahi koena hoopono ikoe o ka lahui, ma keia hana lapuwale o na lapuwale, a e lilo hoi ke aupuni Hawaii, a me keia lahui, he kauwa no na piheetero kanaka ai ekaeka o ke ao nei.  E Hawaii i kaulana iwaena o na lahui o ke kai, ooe kai huii i ka malamalama mamuli o ka ewe hoopono iloko ou, e ae ana nei oe, e kulai ia kou hoopono, e hehi ia, a e hoopouli ia ka malamalama o ka LOGOU a lilo i mea hehi ka na na uhane daimonio i makaukau me keia mau hana hoowalewale e alo poo ia oe iloko o ka Mana o ke deragona nui ulaula poohiku me na huelo awahua?

            E na hope o Kaahumanu, o Kapiolani, a me na 'lii nana i hookipa a hanai, a i kauoha e mau ka pono i alakai a i hoailona no ke alanui hele o keia lahui, e noho nana aku ana anei oukou, i keia mau ino e komoa a e uhi mai i ka aina, me he kapa eleele la, a hoolilo aku ia oukou i mohai ma ke kuahu o ko ke Akua inaina i anoano e hanini pahiku mai maluna o ko ke ao, a lilo ma ka hoailona ai alii e ou @@ nei i keia la a lilo nei i ka lua make ola ma Kalaupapa?  E o kanaka kakou, o like anei me ka mokupuni o Tangi ma ka Puemoku Pilipine i anai koe ole ia kona mau kanaka a pau, he 12,000 laa nui, me ka loaa ole o ka mihi, i like me Rokoma anai iana.  E na 'lii, a o na kanaka e noo nei iluna o ka aina oluolu, a kalokomaikai a ke Akua i haawi o ia kakou, e hoouluulu anei kalu ia IEHOVA ahonui, e oi pahu aea kakou, aole, ina he "elima" poenoopeno, iloko o ka aina? Eia KA LEO he hookahi, a ua lana kona@anao, aole pio ka manaoio o ka hapule, a hoopoina hoi, aole i pokole io ke Akua lima i ke kokua, a i anoanoa kona pepeiao e lohe ole a i KA LEO Kanaenae e ola Hawai, ae hoopakele ia mai na hana a na na alakai ana a na kaula hoopunipuni e lohea nei ma ka Hale o ka Lahui, ma ka paia o Halealii, @ ao a e alakai ana e kinai ia ka pon@ ma ka laikini ana i na hewa a pau o ke ao nei.

 

He Mahalo i Ka Leo.

JNO E. BUSH

            LUNAHOOPONOPONO O KA LEO.

            Ke hoike aku nei au i ko'u mahalo no kou ku ana me ka maka'u ole a pale uku i ka hookomo ia ana mai o ka lotere e hoapu mai i kana mau hana hoilikole mawaena o na kanaka ma o ka hoilihune ana i ka hapanui no ka hoowaiwai a hoopomaikai ana aku i kekahi poe kakaikahi wale no.

            Ua minamina wau i ka ike ana he nui wale ka poe mawaena o na haole a me na kanaka i kaili ia aku ko lakou mau noonoo maikai a hoopouli ia hoi ka ike o ko lakou mau maka e ka hinuhinu a me ka hulali o ka puu dala nui a me na hooia ana mai no ka hoolilo ia o ia nau dala no na hana hou e hoopomaikai ai i ke aupuni.  Aka, ina e loaa io mai ana ia mau loaa aupuni o ka pono a me ka noho maikai a maemae ana o na kanaka ke kumukuai no ia mau dala - a o ka inoa maikai kekahi o keia aina, a me ka hookele ia ana o na hana aupuni me ke kuoka, ke kaualako pu ia aku ana ma ia ala hookahi, a o ka hopena o ia no kona hoohaahaa loa ia ana.

            E ku paa oe ma ke kukala ana aku imua o na kanaka i ka nui o na poino a keia kupueu hou e hoali iho nei me kana mau eke dala nunui.  E pale aku ia lakou ma ke ao ana aku e paa i ko lakou mau pulima aole e kakau i ko lakou mau inoa ma kekahi o na palapala noi no ka haawi ana aku i laikini no keia kupueu e hoohana ai i kana mau hana lapuwale ma keia mau kapa kai.

            A pela no hoi e Mr. Lunahooponoponoi oiai oe ma kou ano he Lunamakaainana no keia Kau, e kukala aku oe me ka leo nui no ke kue ana aku i ku hookomoia ana mai o keia Moo  Pepeekue ma kona mau poo lehulehu e hana mau nei i kana mau hana lapuwale, a lapuwale wale no, ma keia a me keia keia aina ona i no ia aku ai e hookahua iaia iho.  Ke ku nei oia me ka makaukau e waele aku i kona ala ma ke kipa ana.  ina ia e komo mai ana ma na kaiaulu maluhia o Hawaii nei, alaila, e kaa ana ko kakou Ahaolelo, na hana o ke Aupuni, a me ka hooponopono ana o na Kanawai malalo o kana mau alakai ana; alaila, heaha aku ka mea i koe?  Nawai e keakea aku i kona kaili ana ae i ka Nohoalii o Hawaii nei no ka wa mau loa?

            Kou me ka mahalo,

                        THOS. G. THRUM (KALAMU)

Honolulu, Sept. 1, 1892

 

KAU AHAOLELO O 1892

LA HANA 76.

Poaono, Augate 27.

            Halawai ka Hale e like me ka mau

            Nawahie i ka hoike a ka hapa uuku o ko Komite o na Loaa me na Lilo no ka olelo hooholo Loaa me na Lilo no ka olelo hooholo e pili ana i kekahi haawika i manaoia no ke Kama'liiwahine Kaiulani.  Papa me ka hoike a ka hapa nui no ka noonoo ana me ka Bila Haawina.

NO OLELO HOOHOLO

            Numana, i puu dala no ka uku ana i na lilo o ke Kama'liiwahine Kaiulani e hele ai i ke kaapuni honua.  Waihoia ma ka papa.

            Makapolena, i ka hoike a ke Komite Waiwai e pili ana i ke bila e hooponopono ana i ka uku ana i na uku makahiki ma ka la 30 o Sepatemaba.  Aponoia me ka hoololi.  Kanealii, he noi e lilo ka Pauku 55 o ke Kumukanawai i hana kui kawa no ka Poakahi.  Aponoia.

            Ma ke kapaeia ana o na rula, waiho mai o Waika he hoopii e noi ana i haawina no ka hana ana i uwapo maluna o ke kahawai o Kapaulu, Lahaina, Komite o na Hana Hou.

            Waipuilani, he hoopii mai Kona mai e hoopauia ke Kumukula Muller.  Komite Hoonaauao.

            D. Pua, he hoopii e ae ia o S. Kahi e lapaau i na mai henera no hookahi makahiki.  Komite Malama Ola.

            Hoapili: 1. I kumukanawai hou Komite Kumukanawai.  2.  i dala pepa.  Komite Baneko Hawaii.

            Kapahu, i kuia olelo Beritania no Naalehu, i mau palapala olelo ae like no na limahana, a i halepapaa no Punaluu.  Komite o na Hoopii Huikau.

            D. Pua, he kanawai e hoololi ai i ke kanawai o 1887 e pili ana i ke ola o ka lehulehu.

Na Hana O ka La.

            Heluhelu ekolu ana o keia mau bila malalo iho:

                        Bila     128.     Hoololiia

                          "        177. Holo.

                          "       129.  "

                          "        142   "

            Hoopanee ka Hale.

 

            Mailoko o 13 paahao i manaoia ai e hookuu, he 3 no i hookuu ia e ka Ahakukamalu, he elua Hawaii a he hookahi haoel.  I keia la lakou e hookuu ia mai ai.

 

NU HOU KULOKO

            O ka olalo nui o keia mau la, owai la ka Aha Kuhina hou.

 

            He mau heihei waapa ke malama ia ana ma ka uwaho ae nei i keia kakahiako, mawaena o na Hui wa apa Healani a me Ka'uaui.

 

            O ka manao pepa i puka aku ai maloko o na kolamu o KA LEO i ka Poakolu nei, i kau ia ma ke poo o "Lahaina ka oi," ua unuhi ia mai nei maloko o ka nupepa kakahiaka Awalakaika, a e haawi mai ana i na mahalo he nui i ka Lunahooponopono o KA LEO na kona kokua, a hooikaika e kinai i na bila Iapuwale a ka lunamakaainana "Bila" Waita o Lahaina i onou mai nei imua o ka Hale.  Aia ka makou mau paio ana ma ka pono, a maluna makou oia kahua i na wa a pau.

 

            Ma ka Poakolu nei, ua malama ia iho la kekahi halawai, e na poe kuonoono o ke kulanakauhale nei.  O ke ano nui o keia halawai, oia no ko lakou noonoo ana, no ka mea e hiki ai e pale ia aku kela bila Lotere o Lusiana.  Ua hooholo like lakou a pau e kue ikaika aku i ua bila la.  A oiai hoi, ua puka mua ko makou manao, ma na kolamu o ka pukuniahi wiwo ole o Hawaii nei e hoao no makou e kue aku i keia make o Hawaii, e lawe ia mai nei e "Bila" Waita o Lahaina.  he kue makou i ka hewa, a aole o makou makemake o moekolohe me ka hewa.

 

HE OLELO PAPA.

            He hoolaha ia aku nei i na Agena a pau i kuleana a Haawi Palapala Laikini Ao Mare, a me na Luna Hooko Mare a puni ka, Paeaina, aole e ae aku i Palapala Mare a aole hoi e Hoomare aku ia George Hueu Sandford, o Honolulu, Oahu, me kekahi wahine o kaikamanine o kekahi ano.  He 17 wale no makahiki o keia George Hueu Sandford, aole ana hana kupono o hiki ai ke malama i ka wahine.

            O kekahi o na luna laikini a hooko n@@@i ololoia ae la e kue ana i keia e hoopii ia no e like ma ke kanawai, a o hooko ia no na hana e hoopau wale ai ia mare ana.

D. F. SANDFORD.

Makuakane o G. G. Sandford

Honolulu, Sept. 2, 1892

sept2 3ta.

 

OLELO HOOLAHA

            Ke kauoha aku nei ka mea nona o ka inoa maloko nei i ka poe a pau i ale ia ia o oluolu e hookaa mai i ko lakou aie, iloko o hookahi mahina mai keia manawa aku.  E pono na hoaloha e hoolohe i keia leo i lilo ai i mea pono no na aoao elua.

                                                S. AH FAT

Waikapu, August 31, 1892

aug31 1md sept @ 1mw.