Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 532, 30 ʻAukake 1892 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

MA KE KAUOHA

 

HE $20 MAKANA

            E haawiia no ka uku makana i ka mea a mau mea paha e hele ae ana e hoike imua o ka Papa Alanui i ka mea a mau mea paha nana i lawe ka ipu-kukui i kau ia ma ka h@ i hanaia o ke alanui Moi kokoke i ke alanui Alapai i ka po o ka Poalua nei, Augate 16.  E hoomauia aku no ia uku makana pela, i na hana kolohe a pau oia ano e ulu mai ana ma keia mua aku, na nawahi a pau o ke alanui e hana ia ana.

Ma Kauoha.

Honolulu Augate 17, 1892

aug18 2wksd.

 

KA LEO O KA LAHUI.

JNO. E. BUSH.

Lunahooponopono a me Puuku.

POALUA, AUGATE 30, 1892

 

Paina La Hanau

            Ua haawi ae ke Alii John Ena he papaaina i luhuipono i na mea ai ono o kela a me keia ano, ma kona home aekai ma Waikiki.  O ka piha ana ia o na makahiki eono o kekahi o kana mau kamalei opio kane.  Ua hiki ae kekahi mau hoahanohano o ka Ahaolelo, a me na hoaloha he nui o ka mea nana ka papaaina.  Ua ai a ua lawa, ua inu a ua kena.  Ke kalokalo ae nei KA LEO e haawi hou ia mai ona la hanau a nui i ke kama opio.

 

Ke Kulana Kupilikii

            He mea maopopo loa ua ano kupilikii ka waihona o ke aupuni, a no ia kumu, ua lawe mai ke Kuhina Waiwai ma ka aoao o ke aupuni i kekahi Bila Kanawai e haawi ana i ka mana e aie liilii i hiki ai ke alo ae i na pilikia o ka hoole maoli ana aku i ka poe i aie ai aole ho dala e hookaa ai i konoa mau aio.

 

            @@ko no o keia ku@@@@ o ke aupuni, ko ho@ a mai nei no na noi e haawi aku ka wailiana o ka lehulehu i kekahi puu dala nui no ka hele ana o ka Hooilina Moi e kaahele honua, a me na noi e ae no ka hoolilo ana i na paa dala i kupono ole i keia mau la haiki o ka noho ana o ka lahui.

 

            EIA iho ko kukou pilikia ka aie e ulu nei, na ukupanee mawaho ae o na lilo mau.  I ka la 31 o Maraki, 1892, ua hiki aku ko kakou Aie i hoopaaia ma kahi $2,314,000 e uku ana i ka 6 pa-keneta o ka makahiki, a hoe aku he 29,100 ma ka 5 pa-keneta.  O ka nui o ka aio Baneko Hale Leta, he 903, 161.13 a ke hoohui ia ua hiki aku ka huina aie i ka $3,213,161.13.  O ka ukupanee o ka makahiki, ua hiki aku i ka $180,000.  He nui keia i keia mau la makapehu o ka aina.

            O ke koi aie a ka poe i waiho i ka lakou dala ma ka Beneko Hale Leta, ua oi aku i ka hookahi haneri tausani dala, ke ole makou i lohe hewa, a o keia dala he hookaa koke, aka, ua rula ia aku nei he manawa alaila hookaa.  Mawaho ae o na loaa aupuni aole he dala e kaa ai a he hoaie wale aku no i na bona, a i ole ma ka aie hou ana o ke aupuni, ke ae mai hoi ka poe mea dala e aie, e hiki ai ke aloalo i ka bauekarupa o ka aina i keia wa Aloha no.

            HE NUI no na wahi e loaa hou ai o ka waiwai o ke aupuni.  Eia na Aina Leialii; o keia kekahi kumu loaa nui o ka waihona, ke hoihoia me ke aupuni, a i puu dala ko ka noho'na moi.  He $72,800 ka huina o ka lilo o na noho moi ana ka makahiki.  Ke hui ia ka lilo o $25,000 no ka makahiki no no koa, a me $60,000 loaa makahiki o ka Lei Alii, ua hiki ke hoomaopopo ia, he wahi no kekahi iloko o keia mau hoolilo nui no ka noho moi, i kupono e hoemi ia i keia wa pilikia.  Aka, aole hoi e hihi, ua hei makou i ka makau a ka lawaia, a ua paa ka ihu i ka uwea!

 

Hoike a ke Komite Wae.

E PILI ANA

I Na Mai Lepera ma Molokai.

NA HOOPII O KELA A E KEIA ANO.

            Ua manao makou he noi kupono no ka hoopii e kaukuluia ka Oihana Kikoo Dala Hale Leta ma ka Hale leta nia Kalaupapa, a e hooko koke ia aku ia mea.

            E pili ana i ka hoohalahala no ka wahine.  I ka nana iho me he la ke kumu kekahi no keia hoopii ma keia mea.  Ua hookikina ia kekahi o na mai i hiki kupono ole kehele i kuahiwi e hele i wahie na lakou, oiai ina aoie lakou e hele e no le ana.  He kupono e hooponopono hou ia ia mea ano, a aole hoi kekahi o ka poe palupalu a aoo e manao ia e hana ia hana oolea.

            A ma keia ano hookahi, ke hoomaopopo aku nei makou i ka mea oiaio, ke kaki nei ka Papa i ka mea hana palaoa a me malama hale kuai kope-inu he $16 o  ka paila wahie oolea, a he $6 i ka poe mai.

            O ka hale hana palaoa, 2 kukulu ia e kekahi Geremania, he kanaka mai, he pono nui ia no na mea a pau ma ia wahi.  Ua hoolako ia mai keia nale aku kekahi palaoa- moa o ke ano maikai loa i like me ko Honolulu ka emi o ke kumukuai.

            Ua maopopo oie ke kumu o keia pii o ke kuai ana o ka wahie, ua lehulehu na kaa hana a me na bipi hana a ka Papa; aka ua olelo ia mai makou he uuku loa ka wa hoohana ia o keia mau lako hana; a o ka hoohana kupono ia ana o lakou he mea no ia e pomaikai ai na mai.  ke manao nei makou he mea pono no e hoao akahele a me ka hoopololei loa ia, e ka Papa e hooulu i na laau ma na wahi kupono a pau maluna a e kokoke ana i Kahua Halemai.  Ua manao makou he hiki no ke hooulu ia na wahie ma kahi kupono e hiki ai ke hoolawa ia na makemake a pau o ke Kahua mai.

            E pili ana i ka waiho ana aku i na palapala hoopii a me na olelo hooholo i ka Papa Ola, no ka noonoo a hana ana; ua manao makou e hoike aku, aole makou i manao he mea ia na ka Ahaolelo e kuemi hope ai, aka, he mau lawelawe hooko ana no kekahi i pono e waiho ia i ka Papa.

KA HOME BIHOPA NO NO KAIKAMAHINE A ME NA KEIKIKANE.

            Ua makemake nui makou e hoike ae i ka mahalo nui i keia mau wahi waiwai nui, a me ka hana kumu kuai ole a na Hoahanau Wahine Farancisca a me Mr. Joseph Dutton e hana nei.

            Ua kono ia mai ka hoomanao ana aie kaa ole o ka Lahui ia Makuhine Marianne a me Hoahanau Wahine Leopodina a me Eliikapeka, ma ka Home Bihopa o na Kaikamahine, a me Hoahanau Wahine Cresentia, Vincent a me Irene me Mr. Joseph Dutton ma ka Home o na Keikikane, no ko lakou malama i na Homakema o na opio i waiho ia malalo o ko lakou lima me ka hoomanawanui naauao a me ka uhane i piha i ke aloha.

            Ina he oi aku ka nui o na wahi e like ae la me keia i kukuluia, a pela hou aku a oi ka nui o ka poe haipule e loaa ana i kupono i ka n@ia ma ana ia mau @@ he mea ia e loaa ai na pomaikai palona ole i ke Kahua Mai.

            E kamaiho pu ae no hoi makeu i na hana pauaho ole a ka Makua Wendelin, ke Kahunapule Katolika noho paa malaila.

            Mawaho ae o keia poe aia no hoi ke lawelawe pu la na hoa o ka hoomana kulawina e like me ka hiki ia lakou.

            O na olelo e pili ana i na ano hoomana ana a e na aoao hoomana, ua lilo he mea hoehaeha i ka hoolohe aku.  Oiai kakou e hoomana ana i ke Akua hookahi, a e nana aku ana mamua i ka Lani hookahi kahi o ka maha a me ke kaawale mai na haumia a pau; e noi ana i ka lokomaikai o ke Akua no kealoha ia a me ka hoola ia, me he la he wahi kupono ole keia i ka lohe ana aku i kekahi manao awahua e ulu ana no ia mea he hoomana ana.

NA HANA WAI.

            ua hele aku kekahi hapa o ke Komite, i ukali ia e ka Peresidena o ka Papa Ola, e makaikai i ka pono wai mai ke Kanua Mai, me ka manao e hoomaopopo i na hana e hana ai i pale ia ai ka hoonele ia ana o na kanaka i ka wai mamali o kekahi uliai na paipu-wai, a e noonoo pu hoi e pili ana i ka hooi hou ana aku i ka laha aha o ka wai e loaa ana ma na pakui paipu wai liilii hou aku.

            Ma ka maikaikai ana i ka lalani paipu-wai mai ke Kauhale mai a ke poo o ka wai, ua ike ia no kekahi kamoe ana o hookahi hapawalu o ka mile i hoomoe ia ai o na paipu-wai nunui, me ka hiki ole ma kahi e ae, ma ke kumu o kekahi lae pali kuhoho, kahi e naha ai o na paipu ke kaa ia iho e ka pohaku helelei i kekahi manawa a e hoopoino ai paha i keia moe ana o na paipu e lilo ai ke hoohui hou ia na paipu.  Mahope koke iho o ka hoomoe ia ana o ka lalani paipu-wai, ua ike ai kekahi haawina o keia ano, aka no ka noho koke mai o na paahana a me na lako e paa ai ua hikiwawe ka hana hou ia ana.

            Mawaho o ka popilikia mai na pohaku kaa mai mai ka pali iho, eia hou iho no ia mea hooweli e poino ai ka lalani paipu-wai ma keia wahi.  Aia i ka wa o ke kai koo e hele pololei ana ka ale poi a hahau, pono aku i ka aekai, oia ka manawa e hiki loa ai o ke kai a uhi pu a nalowale ka lalani paipu a e ka ia ana hoi ka laau pae a me ka pohaku me ka ikaika loa i ke kumu o ka lae pali i oi ae mamua o ke kiekie o ka moe ana o na paipu.  A hiki i keia wa aole na poino @@ilihia iho i ua mau paipu la, aka aole no he mea paakiki i ka hoomaopopo aku, aole he mea hiki ole ia mea i keia a me kaia manawa, a e nahaha ai o ke paipu-wai ma keia wahi mamuli o na mea koikoi e kilai ia ana mahina iho, e laa hoi ka laau @@@ a me na papa@@ e ka ikaika o ke kui.

                                                                        Aole i pau.

 

KAU AHA OLELO O 1892

@A HANA 74.

Poaha Au. 25

            Halawai ka Hale e like me ka mau.

Komite Wae.

            Komite o ka Papa Kuauhau alii o Hawaii nei, R. W. Wilikoki ka lunahoomalu, Kauhi, Hoapili, Kauuamano me Samuel Parker.

            Kuhina Kalaiaina, na@@@@@.

            Moiwahine o apono ia @ bila kanawai.

Komite Mau.

            Numana, Iunahoomalu o ke komite hookolokolo, e hoihoi ana i ke kau Kiure o Lahaina ma Wailuku .  Moe ma ka papa a noonoo pu me ka bila.

            Hona, komite wae o na loaa a me na lilo, ke hoike nei, o ka olelo hooholo e noi ana i $12000 no nalilo o ka Hooilina Kalaunu Kaiulani e hele kaapuni ai ia Europa, ke manao nei e hoomoe ma ka uluna.

            Kapahu, lunahoomalu o ke komite no ke kokua i na mokuahi holo pili aina, e hoomoe ma ka papa Apono ia.

Na Hana o ka La.

            Bila kanawai helu 179 e pili ana i ka hooponopono ana o na Ahahookolokolo o ke aupuni.

Auina La

            Akoakoa hou na hoa i ka hora 1:30.

            Noonoo ana i ka bila helu 176, hooholoia he 7 pauku o ka mahele 1 i hoololi ia ma kekahi mau wahi.

            Ka haawi ana o ke kanawai i na Ahahookolokolo Apana ka mana e hoomalu i na waiwai, a e hooi i ke kulana ma na ano a pau.  he 20 pauku i hooholoia.

            E pili ana i na Aha Kaapuni, ua maheleia i 5 apana hookolokolo kaapuni, penei: Apana 1, Oahu; Apana 2, Maui a me kona mau mokupuni; Apana 3 oia o Kohala, Kona a me Kau; Apana 4, Hamakua, Hilo a me Puna; Apana 5, Kauai a me Niihau; aponoia.

            Hoopanee ka Hale.

 

NU HOU KULOKO

            Ua hoolaha ia maloko o ka Hale Ahaolelo ma ka la inehinei o Paul Numana ka Loio Kuhina o ke Aupuni.

 

            Ua makemakeia na hoa o na Hui a pau loa a ka Moiwahine, e akoakoa ae ma ka Halealii Iolani, ma ka Poaha, Sepatemaba 1, hor 9 A. M. oia hoi Hui Naauao, Hui Hololio, Hui Kuonoono Ka Walu o na Lani.  Ma@@ kauoha.

           

            Ma Kilauea Kauai, ua ku nui aku ka ia uwiuwi, a na piha pono na eke a ko laila kiai, I kekahi ia mai no ua ka nui aku la no hoi ke Akule ma Hanamauhi, a ua hoolawa ia no hoi ka maka pehu ia o ko laila poe.  Heaha ke ano o keia ia ku?

 

OLELO HOOLAHA

            Ke kauoha aku nei ka mea nona ka inoa maloko nei i ka poe a pau i ale ia ia e oluolu e hookaa mai i ko lakou aie, iloko o hookahi mahina mai keia manawa aku.  E pono na hoaloha e hoolohe i keia loe, i lilo ai i mea pono no na aoao elua.

                                                                        S. AH FAT.

Waikapu, August 31, 1892.

aug31 1md sept 2 1mw