Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 501, 18 July 1892 — Page 2
This text was transcribed by: | Jane Ka'ala Pang |
This work is dedicated to: | Mary Ann Kauluwehi Aki Kalama `Ainahau O Kaleponi HCC Founder & Haunani Bernardino, kumu `Olelo |
MA KE KAUOHA.
OLELO HOOKO MORAKI.
I kulike ai me ko kahi mana kuai i koike ia maloko a kekahipalapala moraki i hana ia mawaina o Chas. B. Wilson a me Evaline M. Wilson, kana wahine @@@, o ka aoao mua a me James F. Morgan, et at, o ka aoao elua, ma ka la 16 o Maraki, 1888, i kakao hope ia ma ka buke 109, aoao 361, a i hooliloia @ Henry Smith Mea Malama Wai wai @ na mea moraki, ma kekahi palapala i hanai i ka la 180 Ape@@ 1889, a i kakau kope @@ ma ka Buke 111, aoao 414 a me 115. Nolaila ke hoolahi ia aku nei e ka @@@ n aka aoao @@ o na moraki @@ hookeana oia ia @@@ a juai no ka hehaki ia o na olelo p@nei@ uku @@ ana i ka ulu @@@ a me @@kuu paa.
A ke hoolaha hou ia aku nei, aia mahope aku o na pule ekolu mai keia ia aku alaila, e noolana ia aku na aina i koike ia na ia norahi no ke kadala ana, ma ke keena kudaia o Jas. F. Morgan ma Honolulu, ma ka Poaono la 6 o Augate 1892, hora 12 o ia la.
Aia ma kahi o C. W. Ashford, loio no ka hope oka mea moraki mai, na olelo hoakaka no keia mea
Hana ia i keia la S8 o Julai, 1892,
HENRY SMITH
Mea Malama Waiwai.
O ka waiwai i paa malalo o ua moraki la, oia no ka pahale o na mea moraki aku, e waiho ia ma ke kihi Hikina o Alanui Piikoi a me Young, Kulaokahua, Honolulu, Oahu, i hoakaka poni ia ne keia iho. E hhomaka ana ma ke kihi aoao mauka o Alanui Young a me Piikoi, e e holi hikina ana ma Alanui Young 219.8 kapuai, alaila aku e holoakau ana he 150 kapuai, olelo aku e holo komohana ana ke Alanui Piikoi he 210,9 kapuai, a melaila aku e holo hema ana ma Alanui Piikoi 150,3 kapuai, a kahi i hoomaka ai, non ka iliaina he 831-100 a ka eka. June 2 ldly tf
KA LEO O KA LAHUI.
Jno, e. bush
Lunahooponopono a me Puaka.
POAKAHI IULAI 18, 1892.
KA AHA KUIHNA
Oka Poakola nei kekahi o ka la nakuwakunia o ka Hale Ahaolelo No ka mea, ma ia a i waiho ae ai o Lunamakaainawe L.W. Wilikoki i kekahi mae ana e kaupaona ia ai ka Aha Kuhina e ku nei i keia wai aka mamuli o ka makaukau ole o ka Hale ia namawa no ka hapai koke ana i ka noonoo ana ia mea, nolaila ua hoopanee ia ua olelo hooholo la a ka Poaha o keia pula ae. Aole o keia wale kea o naulu i ike ia aia ia la, aka ua hapai pu ia ae he olelo nooholo e hoopau ana i ka Hamuku o ke Aupuni, a ua waihoia maka papa. He mau hiohiona keia o ka oili mai o ke kino maoli, oia hoi ka makemake o ka lahui.
He Hooko Ana.
Me ka minamina makou e puana ae nei ke hele aku ia e hookeia ka makou i olelo ai, mma na haiolelo, i ke kau holo baleta iko nei, ma Koolaupeke a ma Honolulu nei, aole i kaawale aku ka pilikia maluna o o ko makou hoa pale holo balota o Waimanalo, ka Hon. J.A. Cammins. I keia mau la iho nei, o ke kauwa haole niu kekaolelo ana na hele aku la, mai ka nohoina hoopepe a ua kauoha aku me ka leo hookikina e uku koke mai oia i kekahi koina dala no kekahi aie a ina ole, alaila, e kakau mai oia kona inoa e hoolilo i kona waiwai a pau ia ia a me kona kuleana a pau i ka hoolimalima o Waimanalo a me kona waiwai a pau. E ole o Uilama Irwin, o ka Hui o Spreckels, kanahi iho la, aka, he noho na mauliawa no nae k eke `lii e noho kauhale nei. O ka hana no keia a ua poe Indaio la i hana ai ia Makeki o Heeia, a lilo holooloa ai ia Wili a noho ilihune ia kanaka e noho nei. Aloha no kakou i ke ale ia e na keiki a Mamena.
KAHILINAI OLE
Ma ka nana aku, a ma na hana no hoi i ike ia, i loko o keia au o elua makahiki i ppau iho nei i ka la hope o Maraki, 1892, ua lava na kumu e hilinai ole ai i keia Aha Kuhina, ma ko lakou ano he Aha piha. Iloko o keia eha Kuhina a makou i hilinai ai, oia hoi o Mr. Samuel Parker. He oiaio he opio a he malihini oia i ka hana o ke aupuni, i kona kome ana aku o la weiawe i ka hana, aka, mawaho ae o kona haawi pio ana ma kekahi mau mea i hana ia mamuli o ke alakai a ka kappa nui o ka Aha Kuhina na manao no makou ua aho no ka aoao o ka Moiwahine iaia a a he loaa no kei kani ka@ aeno o ka lahui ma ona la, he ai loa aku ina e @@ia ana he mau hea e hiki @ke ana ma na noohoo ana a ma @@ koohana ana.
He wa kupilikii keia o ka mau a ke pupono loa e loaa na loea kalai aupuni i ei ae ka ike manua o ko makou nei a i hope ole hei i ka lakou ana i na ninau nui a hoohana aka i mea e pono ai kakou a e kolemau ai ka aina.
Ke panui ia na hemahema hookeie hana me na hemahema kalai aupuni ua lava a ua piha ke kiaka o ko lakou hewa e kupono hi e hoopau ia ai lokou mai ka oihana aku
Nolaila, he mea hewa ole no i ka Moiwahine e noonoo e i kana mea e hana ai. Us law aka ike kalaiaupuni na hoa kuakiaki, na alakai ma o na hana i hana ia ma na aupuni naauao i kiekie a kelakela no ka malama i na kanawai kumu a me na rula e pili ana i ka wae ana o ka Aha Kuhina, mai loko o ka lehulehu, i kupono, a i kuleana, ma o ka lahui a ma o ka aoao o ka poe waiwai o ka aina.
Ka Waihona Moolelo o ke Aupuni.
Me he la i leia pule ae e hiki aku ai ka noonoo ana o na hoa hanohano o ka Hale Ahaolelo i kekahi etamu hou i waiheia mai e ke Kuhina o ke na Aina E, e pili ana i ka hooponopono a me ka malama ana i ka waihona buke a me ka palapala moolelo o Hawaii nei. Eia keia waiwai nui o ke aupuni ke waiho nei me ka mokaki ke malowale nei kekahi mau palapala ke pau nei i ka popo koea a me ka ai ia e ka aole.
Eia ka moolelo o ka aina ke waiho hemahema nei mai ke au i kukulu ia ai ke aupuni hou mai a Kamehameha ka Nui mai, Liholiho a pela aku a hiki i o kakou nei; ke make aku nei ka poe kahiko i ike a i hoopaa i ka moolelo o ko Hawaii ano, a me kona aupuni, hona lahui a me ko ano o ko lakou noho`na a he nalowale keia mau palapaia aiaila ua nalo pu aku hoi kekahi o na kkumu hoomanao e hiki ai i ko keia mau aku ke hoomaopopo i keia mea a pau e pili ana i ko kakou aina a me ko kakou mau kupuna a me ko lakou noho ana.
He mea nui keia ma na aina e aku. He paniehia loa i ka malama ana i ka moolelo o na ano a pau o ko lakou lahui a me ko lakou aina hanau. Aole he aupuni naauao o kea o nei i nele i ka Waihona Moolelo, koe papa o Hawaii nei.
Ma keia ua manao makou o ka haawina a ke Kuhina i noi mai ai ma kana hoike e hookoaio ia ma ka bila haawina, he puu dala makepono no ia e hoolilo ia no keia hana mamua o ka pau loa ana aku o na buke a me na palapala i ka poino a liko he mea hiki ole ke pani ia na keia hope aku.
O KA HOOPONO OLA KE ALUHELE O KA MAHALONA
He hauoli makou ke ike aku e @@@@ ana na Kanaka Hawaii maoli o ka@ina e hawe@@@ i na hana hiki ai ke mah@@@ ka inoa, a e lilo ai ke mau aia a ma @ ae imua o na make o ka @@@ o kona aina makua@@@ @@@ he kanaka oia na ke kula@@mkiea @@@@@ paha. O ke kanaka p@pahi ia me na @@ hana @@@@ a na hele oia i ka malama ana i kei mau hua kumu maluna a uhane ole oia Hoko o ka puuwai o na kanaka oia lahui a mau lahui papa.
Aole makou e poina i ka hoo@@@ ae, i ka moolelo i kekahi Luna Aupuni Kiekie o ke Aupuni, i ke au e nocho moi ana o Kalani Kaulilua, a pene kona wahi moolelo pokele i hawanawana ia mai:
I kekahi la ulu ae nei ka manao uilani iloko ona e hele i ka holi lio, kauoha aku nei oia i kana kauwa e hauhoa ia ka noho maluna o ka hokua o kona lio, e hele ana oia i kokua o kona ilio, e hele ana oia i ka hololio ma kuaaina, me ka eleu ua hooloia ka makemake. A hele aku la laua me kekahi o kana mau kauwa, ia laua ma ke @iahele, kipa ae la laua ma kekahi wahi hale inu wai mamano, i a ka pau ana, ua noi mai la oia i ka uku he 20 keneta no laua elua, aka, ua panai koke ia oia me na hauolele akala ki “I O U”. O kele 20 keneta ana i uku ole ai, na lilo ia he akua lapu nona a hiki i hona hoop@@ ia ana mai ka oihana mai, a ua lilo oia he kanaka puhikole lau @@@@ o ka aina i keia la.
Ua ulu mai ko makou kamailio ana no keia mea no kekahi opioHawaii haahaa loa, e noho ana e lawelawe Puuku Malama Dala no ka Hui Hoahu Dala o Kapuukolo, a paa ia ana iloko o kona lima i ka huina dala o $6,000 a oi no 1 makahiki, a i ukupanee no ia mau dala ma ka 20@ keneta no ke dala hookah no ia Manawa. Nolaila, o ke hoopono ma ka hana, maka`u i ka hapa hewa, oia ke alahele e pii ai i na kulana kiekie iloko o ka aina, aole o ka hoopunipuni a me ka wahahee. E malama i keia oleloao i pii i @@n@ kulana kiekie iloko o ka aina a o ka makou hoi e kono aku nei i na opio Hawaii e hoahu i ka oukou mau dala iloko o keia Hui mamua o ke kiloi ana iloko o na hale inu rama i na ahiahi Poaono.
KAU AHAOLELO O 1892
La Han 39. Poaha Iulai 14.
Halewai ka Hale e like me ka maa mau.
Hoike a na Komite Kamau. Wiliaa, ua pau i ke pa`i ia na bila Helu 32A 117 me 119.
Hoike a na Koite Wae.
Wiliama i ka hoike e piii ana i ka hoopii Hele Leta Hikoo Dala no Ka waihae Aponoia.
Iosepa, i ka hoike no ka Bila Heia 34. Haawi hou ia ka hoike i ke konite no ka hooponopono hou ana.
Nuwahi, i ka hoike a ka hapa uuku o ke Komite o na loaa me na Lilo e pili ana i ka bila Dala 33 Waiheia me ka hoike a ke hana nui keia P@@ina ae.
Na Olelo Hookele.
Kupahui 1@1 haawina no ke kukulu ana i hale hoo@olelo lo ma Punaluu Kau Hawaii. Waihoia ma ka papa no ka noonoo ana me ka Bila Haawina 2 E hookaawale ia kekahi mau dala no ka uku ana i ke poho aianui i kekahi ma Honokaa, Hamakua, Kona ka moa e Mrs. King. Haawina i ke @@@@@ na Aina Aupina.
Na ia hoa hookah no, he mau ninau i ka Loio Kuhina e pili ana i na luina moku mahuka, a me kaukuia ana o ka poe na @kakou i hopu.
Bipikane, ma ke kapaeia ana o na rula, he mau palapala hoopii mai ka apana mai o Honolulu, ka mau he kanawai e pili ana i ka hoopuka dala ana. Haawiia i ke Komite Waiwai. 2. O na mai aka kuu ike mai e noho la ma Molokai e hoihoi ia mai i Honolulu nei no ka lapaau ia ana n aka Halemai Hoomalu ma Kalihi Haawiia i ke Komite Malama Ola….
Wilikoki he noi e hoihoi hou ia mai kana olelo hooholo e pili ana i ka hoolilo ana ia Puuloa ia Amerika, mamuli o kekahi mau kumu.
Mahope o ke kamailio loihi ana @o na noa ua kakoo ka hapanui o ka Hale i ke noi a ka Luna o Waiama, oia hei e hoihoi hou ia ua olelo hooholo la i ka mea nana i hoopula n@ai.
Na Palaoala Hoopii.
S.K. Pua, he hoopii mai Moanalua mai, e hookaawaleia i haawina no ka hana ana i uwapo ma ke kahawai o Moanalua. Haawiia i ke Komite o na Hana Hou.
NU HOU KULOKO
AHAOLELO KO KEIA LA, HORA 10.
Me ka lana o ka makou manao, e lokahi like mai kakou a pau, e lawe nui i KA LEO i keia makahiki a oi papalua iho ka heluna i ho ka makahiki 1891 i pau aku la.
LIVA DIA
Ua makemake ia na lala o ka Puali kaawai makua helu 4 a akoakoa ae ma ko lakou hele kaa wai i keia ahiahi elike me ka mea maa mau, nolaila e @uleu ae mai hoopanee. Ma ke kauoha.
HE MELE HULA.
Kaua i ka nani o Hilo
Ka ua loloku i Hanakahi
A kahi hoi ko`u manene,
Ka meeu hoi o koi hau.
He uia leo pana n aka iwi,
I kuwa mai la i Haili
Ilihia i ka leo o ka mamo,
E pua mai la i Olaa.
Ua ha ia pua ia nei.
U nani i ka @ manao
E ake aku ana e ike
I na paa @hua i panaewa
E kiko @a ala e ka mano
E ka no hulu melemele
N@e iho e kaua lani pio
Hao mai ka makani a ne Klu?
Hana Ia @ Kolana.
AUWANA A I OLE AMUEIA
He Lio Ulapia me ka Wawae Elele ka Ai a me ka Huelo, me kekahi mau Haiu keokeo kakaikahi ma ka lae, nona na kikeo-lima he @ ke kiekie. F. loaa no ka aku makana o $10----i ka mea nana e hoihoi mai i ua lio la ia E. L. Marshall, @ ke Alanui Pauoa
Pauoa Iulai 18 1892. Diy – 1 wF