Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 471, 6 June 1892 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

KA LEO O KA LAHUI.

JNO. E. BUSH.

Lunahooponopono a me Pu@.

POAKAHI, IUNE 6, 1892.

 

I NA HOA HELUHELU.

   Mamu@i o ka an@i nei a me ka makemake paulehia o ko makou mau makamaka heluhelu e lawe nei i KA LEO o KA LAHUI, e hoopuka mau ia ko lakou mau inoa hookaa mahina iloko o ka nupepa, ka inoa @ ka luna, a me ka la i hookomoia ai iloko o ka nupepa.  No ka pomaikai o na makamaka, a i kumu hoi e hoopilikia mau ole ia ai ko makou mau makamaka e na luna hana apiki, ke lawe nei makou i ke koikoi o keia hana maluna o ko makou hokua, a oiai hoi, o ko makou kahua ia, o ka hooko i ka leo o ka lehulehu, o ko ke Akua leo ia, a pela makou e hooko nei, a e lilo n@ hoi keia hoolaha i bila hookaa no ka wa e okiia ai kekahi luna hana apiki e loaa ana ia lakou ka pepa ma ke Keena i na wa a pau i makemakeia.  Nolaila, e awihi ae e ka poe hookaa mua o keia mahina.

 

NA MONOPOLE.

   I ka pule i kaa hope aku ua lawe ia mai na bila kanawai he nui a he lehulehu e na hoa o ka Hale Ahaolelo.  O kekahi mau wahi bila he maikai, o ka nui aku he ano ole, a o kekahi mau bila he ku no i ke ano kolohe i ka pono akea o ka lahui.  Ma ka papa hope o na kanawai, i laweia mai iloko o ka Hale ua waiho mai o Hon. Kauhi i kekahi bila kanawai e haawi ana ia Kikila Baraunu, kona mau hope a mau hoa hoohui aku i ka mana MONOPOLE e hoohana aku i ka uwila no ke kukui a me na hana e ae i hiki i ka uwila ke boohanaia, no umikumamalima makahiki; a e kauoha ana e kuai aku ke aupuni i koaa pono a me na mea hana a pau e hoohana ia nei ka uwila ma Nuuanu, a haawi wale ia aku hoi ka pono wai i mea hoohana na keia monopole.  Ma keia, e kauoha ia ana ke aupuni e haawi aku i keia hana e ikea aku la e loaa ana he waiwai i ka Wai@ona o ka Lahui e like me ka Oihana Wai i keia wa.  He mau hana maalea keia, a he mau hana no hoi e hoopilikia ai i ka lehulehu ma keia hope aku, oiai he hiki ia Kikila Baraunu ke kuai hou aku i keia pono i kekahi hui mahope o ka loaa ana o ka monopole no umikumamalima makahiki, elike me ka monopole o ke alanui hao o ke kulanakauhale nei i lilo ai i kekahi mau loio a kuai hou au no iwakalua tausani dala.  Pela iho la e ike ia nei ka ino@ o na loio e komo ana ma na kanawai o kela ano; kuai aku i ka poe mea dala, no kekahi kumukuai nui; a malalo no hoi oia mau ano @ loaa @i he mau haneri a tausani dala i ka mea nana e hooikaika i kekahi bila oia ano iloko o ke Hale Ahaolelo.

   O keia kanawai a me na bila opiuma e lawe ia mai ana, ua like a like.  He mau hana keia e alai ai i ke komo ana mai o kela a me keia mea e hana i ka uwila, a me ka hoohana ana o keia poe no na ku@u hoopii elike me ko lakou makemake.  Pela no ka Oihana Wai i ake ia ai e hoolilo ia ia Claus Spreckels, a ina i lilo io, eia kakou ke kaki ia nei no ka wai elike me ka waiu, ma ke ana, elike me ka monopole wai, a uwila ma Amerika.  O keia ka mea nana e hoilihune i ka lehulehu, a e hoo@lu nei i ka waiwai ma ka lima e na hui, nona na hoa i hiki ke helu ia ma ka manamanalima, aka, nona nae ka mana nana e anai i ka lehulehu a pilikia maoli no.  Noioila, e ka ia hui, e nana pono oukou i na hoa e hana ana i na hana o keia ano e hoopilikia ai ia oukou a me ka hanauna ma keia mua aku.  He poe uhane ole lakou elike me keia poe e nihi mai la e lilo wale ka mana no na @akahiki loihi, e alai ai i kekahi mea hou ae e komo mai ma ia hana, a ma ia ano e kaki mai ai ia kakou, i ke ahi i ka wai, a me na mea e ola ai ka noho ana elike me ko lakou makemake.  Puni wale Hawaii, a kokua kolohe maoli no ke ae i keia a me na monopole e ae.  O keia ke kumu e pilikia nei o na lahui e ae, nolaila, he kupono i keia lahui e ala a e kue i keia mau hana apuka a hoopilikia e lawe ia mai la iloko o ka Hale Kau Kanawai e kekahi o na hoa i kamaaina i ke ano a me ka ho@era oia mea he monopole.  He aihamu ke ano o keia mau hana.

 

Eia iho ke Satana.

   Ua oleloia aia i na la mahope e ulupuni ai ka huhu o Satana a imi ana oia ma o a maanei i kana mea e hoopoino ai.  He mea oiaio loa keia, a o makou kai ike pono i kona imi hala e kulai a e pepehi ia makou.  I kela Lakapule aku nei ua hele mai la kekahi haole me ka ona, a ua @oke mai oia i ka hailiili i na olelo ine a pau, a hiki i ka pau ana o ko makou aho, a lalau okoa ia ia a kipaku mai o makou aku.  I kekahi Lakapule mamua iho ua hookui ia mai la makou e Babulona Nui, ma ke ala hele @ noke mai la e kulai ia makou, keia la ehiku (Sabati) ihe nei, ua komo iho la ua Satana nei iloko o K@inohopono a me na Nahora Hipa, a he ia ke kumu o ka hoolalau ana ae, a lalau lima keia mau Di@kona o ka hoomana, kahi i kekahi, a na uwao i hoopakele i kekahi kaua kuloko nui ma Kawalahao Luakini; ia ahiahi iho no iloko hou ae la ua Satana nei ia loan@ a me Lahilahi, a ku hoopaapaa faita o keia mau hoahanau.  Nolaila e ua hoa e maakaula ae i keia.

   Piha pono na kaa ahi o ka Poaono nei me na ohua makaikai.  Oloolo kai ala.

 

NA KOLOA LUUWAI @ EWA.

   Ua malamaia ka hookuku luuwei mawaena o ka Amerika a me ka Hawaii i ka Poaono i hala.  Mahope iho o ka pau ana o na hana hooikeike maa mau a Kapena Beach; oia hoi ka inu iloko o ka wai, ka ai maia, ke kakau a me ke puhi paka, ua hoomaka oia e aho loa, me ka maiamaia ana o ka manawa e na komite ekolu i koho ia mai e Bila Uwano ka lunakanawai o ka la.  O ka loihi o ka manawa a ua Kapena Beach nei i aho-loa ai he 1 minute me 49 sekena wale no, he manawa hoi na ke General o Kakaako i leo nui ae ai, "he hiki wale no i kuu moop@a ke uhai a loaa kela manawa, a oi aku no."

   Mahope iho o ka lu ia ana mai o na hoomaikai ma o a maanei o ke kanaka-i'a, aia noi pii mai la o Pelehu kona hoa paonioni, me ka pono auau o ka Hawaii, i ukaliia mai e kana keiki.  He kanaka o Pelehu i hiki aku na makahiki i ke 70 a keu, a ke ano pau aku la hoi ka ikaika o ka wa ui, a he hiki hoi i ka poe lohe pepeiao ke i ae, na ka ui ka lanakila o laua.  I kona komo ana iloko o ke tabu wai i hoomakaukau ia, ua nookakelekele ae la oia, mao o ka luu ana ilalo e oni ai i o a ianei, me he mea la aia no oia iloko o kona wa ui; i ka pau ana o kana hoao ana, ua haawiia mai la iaia kekahi apana kepau nui i hoopaaia me ke kaula, ia wa oia i iho iho ai ilalo o ka papaku o ke tabu me ke kukuli ana me kona lima hema e koo ana imua, oiai hoi kekahi lima e paa ana i ke kepau me ka hoopili ana i kona umauma.  I ka hala ana o ka minute a oi, hoomaka aku la oia e moe ilalo me ka nape malie ana o kona houpo, na oloolo wawae me ka lima me he i'a ala, i ka piha ana o ka 2 minute me 56 sekona ua ea ae la oia, mamuli o ka huki e ia ana o ke kepau mai iaia aku me ka nau ole o kona makemake.  O Pelehu no ka best, aohe i lihi launa mai ka ilikea, pela i pili pono ai ka moto o ka iliula:  "O Hawaii no ka oi."

 

KAU AHAOLELO O 1892.

LA HANA 4.   

   Aole hoike a na Komite Wae.

   William@, he pane no na ninau e pili ana i ka Luna Dute, a ma ke noi ua waihoia ma ka papa.

   Kamika, he olelo hoohole e hoolakoia na hoa me na kope o na Kanawai Kivila me Karaima i Huiia, o 1888-90, a me aa hope o ke Kumukanawai.  Apopoia.

   Masedena, he hoolaha kanawai e pili ana i ka Hui Kukui Uwila Hawaii.

   Kamauoha, heluhelu ia ma ke poe no ka manawa mue, he kila e hoopau ana i ke kanawai hoohui lepera o 1888.  Haawiia i ke Komite Ota.

   Paka, hoolaha mai oia he kanawai o pili ana ina pahi ohe, na kipu, na hae a pela aku.

   Nawahi, he olelo hoohelo, e hoiike mai ke Kuhina Waiwai no na dala he $1,000,000 o hela Aupuni Hooholola.

   William, he hoolaha kanawai e pili ana i ke date ana i ka pu'@ pepa hahau.   Ma ke k@paeia anao na rula, heluheluia ka bila no ka lua o ka manawa, a haawiia i ke Kuhina Pa'i.

   Akipoka, he olelo hooholo e haluheluia na bila a pau ma ke p@ wale no me ka haawi pu ia mahope i ke Komite Pa'i mahope oia heluheluia ana Aponoia.

   Bush, he hoolaha kanawai e hoe pau ana i ka Bara@o Hale Leta.

   Konowela, he hoolaha kanawai e hoololi ana, e hoololi ana i ka Pauku 190 o ke Kanawai Kivila.

   Paue o William i ka olele hooholo a Nawahi.  Kanealii, na ka manawa mua:  1. E hooponopono ana i ka manawa hana o na paahana.  2. E hoololi ka noho ana o ka aha ma Wailuku i Lahaina.  Kauohaia e pa'i.

   Haawiia ka hoike a ke Kuhina Waiwai i ke Komite Waiwai.  Balauwina, he olelo hooholo e ae ia ka hele ana e nana i na Buke Helu o ke Aupuni.  Aponoia.

   Kamauoha, no ka manawa mua he bila e pili ana i ke kauawai o-lima.

   Waipuilani:  1. He bila e hoololi aua i ka Pauku 1 o ka Mokuna XIX o ka 1890.  2. E hoopiiia ke dute o ka waiubata.  3. He hanawai e hoomana ana i na Notari no ka Lehulehu no na palapala hoohiki keiki.

   Iosepa, no na wa mua, he bila e hoonohoia i Lunakanawai Hoomalu no Hana Maui.

   Kaunamano, he hoolaha kanawai e hoomana ana i ke Kuhina Kalaiaina e hoopuka i na laikina kuai opiuma.

   Kapahu, he hoolaha kanawai e pili ana i na Buro Hoopae Limahana, me ka hooponopono ana i ka lao wai o Kau.

   Akina, he kanawai e ae ana i Lunakanawai Hoomalu no Waimea, Kauai.

   Wai@a:  1. E laikiniia ka opiuma.  2. E hoololiia ka pauku 188 o ke Kanawai Kiviia.  3. E laikiniia ka Pakapio me ke Chee-fa.

   D. Pua he hoolaha kanawai e pili ana i ka uku makahiki o ka:  Moiwahine.

   Kamauoha, he kauawai e pani ana i ka hoopaahao ia ana ona limahana.

   Akina, he kanawai e hookumu ana i Banato Lahui.

   Kipahu, he mua hoolaha kanawai:  1. E hooponopono ia kahi o ke Kanawai Kivila e pili ana i na laikini pahupahu.

   Kaluna, he oielo hoohele.  E hoolakeia na @ea o ka Hale me na nupepa puka la.  Mahope o ka hoopaapaa iki ana aponoia me ka hooleli a Kauhi.

 

Na Hana o ka La.

   Heluhelu elua ana i ka Bila Helu@ Ma ke nei, waihoia no ka heluhelu k@.

   Nei @ Konowela, o heluhelu ekolu ia ma ka la apopo. Aponoia.

   Hoopanee ka Hale.

@

@

   Akoakoa hou ka Hale @ hora 10 a.m., e @ me ka @.  Peresidena W@ ma ka noho.  Mahope o ka pule a ke kahui@, heluhelu mai ke kakauolele i ka moolelo o ka la i hala, na aponoia.

   Kamauoha, he hoopii e h@ ka uku makakahiki o na Hana@ aupuni.  Haawiia i ke komite hookolokolo.

   Waipuilani, he mau pelapela hoopii eha mai Kona mai haawiia i ke komite o na hoopii huikau.

   Kamauoha, he hoopii e hoopania ke kanawai e pili ana i na lim@hana.  Haawiia i ke komite hookolokolo.

   Walabarigi,i ka hoike a ke Komite Papa Inoa, e pili @ana i ka bila helu i.

   Wiliama, i ka hoike a ke homite pai no na bila hetu 2, 3 a me ka 4.

   Haawi pakahi ia i na hoa.

   Waipuilani, hoolaha mai he ekolu kanawai.

   Kamauoha, he hoolaha kanawai e pili ana i ka malama ana i Kuu Kaapuni Pakui ma K@hala.

   Waipuilani, he hoololi i kekahi pauku o ka Mokuna 9 o na kanawai o 1890.

   Kap@hu, he hoolaha kanawai e hoololi ana i ka pauku 2 o ka mekuna 14 o 1882; a he olelo @lo kekahi e pili ana i uwape no Punaluu.  Aponoia.

   Aki, he hoolana kanawai e pili ana e pili ana i na wahine hele i ka po a me na kalaiwa kaa pi'@ hoomoemoe.

   Kamauoha, he mau pakui kanawai hou.

   Kale, he hoolaha kanawai e pili ana i na holoholona ma i.

   I@, he hoolaha kanawai no na kanawai o 1890.

   Waipuilani, he olelo hooholo i puu dala no ke kokua ana i ka hui telepona e moe ana mai Wai@ a Kailua.  Waihoia no ka @ ana me ka bila.

   Akina, ma ke poo, he kanawai @ pili ana i ka Luna@ @ Hoomaia @ Waimea, Kauai.

   Aki, he mau hoopau kanawai, wain@ia ma ka papa no ka @ ana me ka bila.

   Kale, ma ke poo, he kanawai e pili ana i ka oihana ma@.

   Heluhelu @ kaka@ i ka bila helu i, a ma he nei @ aponoia.

   Hoolaha mai @ Dalauwina no ka halawai a ke komite waiwai.

   Hoopanee ka Hale.

 

   Ua makemakeia ke Kalia poe alawa ae i ka makou olelo hoolaha hookapu e puka aku nei ma ka pepa o keia kakahiaka.

   Nui na @ mahalo @ na poe i ike maka i na ka@ i ma@ ma ka po Peaha o ka pule i hala, ke hele la a @ lo@ @ @ o Wa@lani.