Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 465, 27 Mei 1892 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

MA KE KAUOHA.

_____

HOLOLI I MANAOIA NO KE KUMUKANAWAI o

 

            He Kanawai e hooloii ai i na Pauku 48, 56, 59, 62 ame 63 o ke Kumukanawai, a e pakui mai i pauku hou i ke Kumukanawai e kapaia Pauku 83.

 

E hooholoia e ka Moi a me ka Ahalelo o ke Aupuni Hawaii:

 

            Pauku 1.  Ma keia ke hoololiia nei ka Pauku 48 o ke Kumukana@ penei e heluhelu ia ai ua @

            "Pauku 48.  O na Bila Kanawai a pau i hooholoia e ka Ahaolelo mamua o ka lilo ana i kanawai, e waiho ia mua o ka Moi.  Ina e apono oia, e kakauinoa oia, a ma ia mea e lilo ai ia i kanawai; aka, ina aole oia i kakauinoa, e hoihoi hou ae oia me na kumu pu o kona hoole ina i ka Ahaolelo, a na ka Ahaolelo e kakau i na kumu o kona hoole ana maloko o ko lakou buke moolelo, a e hapai hou lakou i ka noonoo ana no ia mea.  Ina mahope o ia noonoo hou ana a ua hoaponoia ua Bila Kanawai nei e ka elua-hapakolu o na hoa a pau i kohoia o ka Ahaolelo, e hoihoi hou ia aku i ka Moi no ke kakauinoa ana, a ina e hoole hou ia mai ke kakauinoa ana, alaila, e lilo no ia i kanawai.  Ma ia mau hana ana a pau, e hoomaopopoia ke koho ana ma ke kahea ana i na ae a me na hoole, a e kakau ia ma ka buke moolelo o ka Ahaolelo, na inoa o na poe a pau i koho ma ka ae a me ka hoole i ka Bila Kanawai.  Ina e hoihoi ole ia mai kekahi Bila Kanawai e ka Moi iloko o na la he 10 (koe ka la Sabati) mahope o ka waihoia ana aku imua ona, alaila, e lilo no ia i kanawai, me he la he kanawai i kakauinoaia e ia, ke ole nae e hiki ole ka hoihoi ana mai mamuli o ka hookuu e ia ana o ka Ahaolelo, a ina pela, aole no ia e lilo i kanawai."

 

            Pauku 2.  Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 56 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            "Pauku 56.  O ke Alii o ka Ahaolelo, he kane kupa oia no ke Aupuni i hiki aku oia i na makahiki he iwakalua-kumamalima, a i noho ma ke Aupuni no na makahiki ekolu, a he waiwai kona iloko o keia Aupuni i kupono i ka auhau i hiki aku i ka ekolu tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole ia, he loaa makahiki kona aole i emi malalo o eono haneri dala."

            Pauku 3.  Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 59 o ke Kumukanawai, a penei e heluehelu ia ai ua pauku la:

            "Pauku 59.  O kela a me keia kane kupa o ko Hawaii Paeaina na he Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanau a@ a ina ua hiki aku kona mau makahiki i ka iwakalua, a ua hookaa oia i kona mau auhau, a ina ua hookomo oia i kona moa ma ka papa inoa o na poe koho o @ @ 'Lii, a ua loaa @ kuleana e koho i na 'Lii o ka Ahaolelo i kela a me keia koho ana, ina @

            A e hoololi ia no hoi ka mahele @ o ua pauku la, a penei e heluehelu ia ai:

            "Alua -He waiwai ponoi @ keia Paeaina i kupono i ka @ ole iho @ waiwai io @ o hookahi tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole pela, ua loaa maoli iaia kekahi loaa makahiki i emi ole malalo o eono haneri dala i ka makahiki mamua ponoi iho o kona hookomo ana i kona inoa iloko o na inoa o ka poe kupono i ke koho."

            Pauku 4.  Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 63 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            'Pauku 63.  Aole e noho kekahi i Alii a i Lunamakaainana ma ka Ahaolelo ina aole i kohoia malalo a kulike hoi me na hoakaka ana a keia Kumukanawai."

            Pauku 5.  Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 62 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            "Pauku 62.  O kela a me keia kane kupa o ko Hawaii Paeaina, ina he Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana, ina ua hoohiki oia e kokua mamuli o ke Kumukanawai a me na Kanawai e like me ka mea i hoakakaia no na poe nana e koho i na 'Lii, a uahookaa i kona mau auhau, a ua hiki aku oia i na makahiki; he iwakalua, a i noho ma keia Aupuni no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho ana a i ike i ka heluhelu a me ke kakaulima ma ka olelo Hawaii, Enelani a Europa paha (ina i ham@ mahope mai o ka makahiki 1840,) a ina ua hookomo i kona inoa ma ka papa inoa o na poe koho o kona apana e like me ka mea i hokakaia ma ke kanawai, alaila, ua loaa iaia ke kuleana e hookomo i hookahi balota no na Lunamakaainana a mau Lunamakaainana paha o ia apana aka nae, o na olelo no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho ana a me ka ike heluhelu a kakaulima ma ka olelo Hawaii, Enelani a Europa paha, aole ia e pili i na poe en oho ana ma keia Aupuni i ka manawa i kukalaia ai keia Kumukanawai, ina e hoopaa lakou i ko lakou inoa a koho balota lakou make koho mua ana malalo o keia Kumukanawai."

            Pauku 6.  Ma keia ke pakui ia nei i ke Kumukanawai he pauku hou ma ke ano he hoololi i ua Kumukanawai la, a e kapaia.  Pauku 83, a penei heluhelu ia ai ua pauku la:

            "Pauku 83.  Ua hiki i ka Ahaolelo i kela a me keia manawa e hana i Kanawai ana i manao ai ua kupono no ka hooponopono ana a me ka hoomalu ana me ka hoomaopopo ana i na kanaka a pau, a i ole ia o kekahi papa hookahi a lahui paha i lawe ia mai iloko o ke Aupuni no ka hana ana i na hana oihana mahiai, a ua hiki no hoi ma ia Kanawai e hoohaiki a kaupalena i ka manawa e noho ai maloko o ke Aupuni o ia poe limahana oihana mahiai a me na oihana a hana paha a @ e lawelawe ai."

            Ke hooia nei au ua hoohelo a ka Bila mamua ae ma ka Heluhelu Ekolu ia ana iloko o ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii ma ka la 10 o Novemaba, M.H. 1899.

CHARLES WILCOX.  Kakauolelo.

feb13tfd.

_____

HOOLAHA AHA KIEKIE.

AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO Hawaii Paeaina.  Ma ka hooponopono waiwai.  Ma ka hana o ka waiwai o JAMES HARRIS o Honolulu, Oahu, i make kauoha ole.

            Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai o ka palapala noi a Ono Iuko, he makuakane no ka mea i make, e olelo ana ua make kauoha ole o James Harris i oleloia ma Honolulu, i ka la 16 o Aperila, 1892, a he waiwai kona i kupono he hooponopono ia, a e noi ana e hoopka ia ka palapala lunahooponopono waiwai ia C.W. Ashford o Honolulu, nolaila,

            Ua kauohaia o ka POALUA, ka la 31 o Mei, 1892, hora 10 o kakahiaka, ma Aliiolani Hale, eia ka wa i kohoia no ka hoolohe ana i na noi la, maloko o ke keeha hookolokolo o keia Aha ma Honolulu, a ma ia wa a ma ia wahi e hele mai ai na poe kuleana a e hoike mai ina paha he kumu kekahi e hoole ia ai ua noi la.

            Kakauia ma Honolulu, Mei 11, 1892.

            Na ka Aha:

            HENRY SMITH, Kakauolelo.

may18 3tsd.

_____

KA LEO O KA LAHUI.

 

JNO E. BUSH.

Lunahooponopono a me Puuka.

_____

POALIMA, MEI 27, 1892.

_____

HALAWAI.

 

            Halawai a na 'Lai a me na Lunamakaainana o ka Hui Aoao Lahui Hawaii Liberala ke malamaia ana ma kahi o ka Hon. J. E. Bush i ka hora 9 a.m. o ka Poalima, Mei 27.  Ke paloai ia ahu nei na moho a pau e ku ana ma ka pono o ka lahui e hele mai.

_____

            O KA MIHIA a ke aupuni kue ia Hon. R.W. Wilikoki, Kenela V.V. Akipoka a me kekahi poe e iho he umi a oi, i hopuia no ke kipi a me ka ohumu kipi, kekahi o na hihia ano nui, a lilo no hoi i mea kamailio nui ia maloko o na nupepa o ke kulanakauhale nei iloko o keia mau la e nee nei.  O ke ake nui a me ka moeuhane hookahi a na mea a pau, oia ka hiki aku i ka pahu hopu o keia hihia, ma ka lawelawe ia ana o ka pono io maoli o ke kanawai ma ke ano kaulike a nukee ole, aole hoi mamuli o ka lili pilikino me ka opu-punalua.

            O ka piha ohohia o na kanaka a me ke kaumaha no ko lakou mau alakai i hopuia, he hoike maopopo ana i a no ka wailana like o ko lakou manao maloko o ka auwahe hookahi, a he mea no hoi ia na ka aha e nana mai ai ma ka Poakahi ae nei ma na mahele elua, ka lahui ma o ko lakou mau alakai la, a i ole e kekahi aoao paha, ke hina ke ana o ka pono ma ia aoao, e like me ia e ike ia nei iloko e keia mau la koke iho.

            Me keia mau wahi olelo pokole ke kukuni aku nei makou i keia mau olelo kau ana ma ka papa hoomanao @ ole o ko makou @ he@ ka leo o ka lahui, oia no ka leo e ka Akua; no ka @ ole e pupuk@ no mea apau @ rest of paragraph.

_____

            O KA LA apopo, ka la 28 o keia mahina, he la nui ia a kaulana ma ka moolelo o ko kakou hookele aupuni ia ana, oia hoi ka la e ku ae ai ka Moiwahine Liliuokalani ma ka heiau o Kona Ahaolelo Kau Kanawai o kona aupuni, no ka poao laula o na mea a pau e noho ana malalo o kona malu.  He lohe olelo wale no ko kakou, he Moiwahine ka mea nana e wehe ke Beritania Nui Ahaolelo Lahui, a akahi no kakou a ikemaka ia mea.  he aupuni e Beritania Nui ua maa i ka hookeleia e na Moiwahine, a e rula ana i na kanawai maluna o ko lakou mau Panalaau lehulehu me ka mana a me ka paulele nui ia, a pela makou e manaolana nei, e lawelaweia ana ke keehina mua o ke kau ana o ko kakou Moiwahine i na kanawai maikai a kaulike, a he mea auanei ia e ume ia ai ke aloha pili paa mawaena o ka Moiwahine a me Kona mau makaainana.  Nolaila, e mahu i ka leo nei a kou mau makaainana, a e hoomama hoi ina kaumaha.

_____

HE PEPEHI KANAKA WELIWELI MA KONA.

 

            Ma ke ku ana mai o ke Kinau i ka Poalua iho nei, i loaa mai ai ka lohe e pili ana i ka okiokiia ana o kekahi haole luna o kekahi mahikope ma Kona e like me ka okiokiia ana o ka bipi, e na lima hana Japana.  Me ka pahi i okiokiia ai.  Ua hala aku ka Makai Nui E.G. Hikikoki no Kona, no ka hopu ana i ka poe na lakou i hana kela karaima weliweli.

_____

HE HALELANA KAMHA'O.

 

            Mawaena o na lono i loaa mai ia makou mai Maui mai ma na eke leta hope loa mai nei, ua ike ia kekahi mokukuna kamaha'o e ke Maui poe mawaho pono ae o Haiku.  O kona ike hope loa ia ana, mawaho ae o Hana.  He pena keokeo kona a ua pau hoi kona mau pe'a i ka pu'a ia, a ma ke kulana o ua wahi moku nei i ka nana aku, he kohu nene au kai maoli no ka la makani.  Ke hakilo pono ia nei na onina a pau o ka poe o luna o ua wahi mokukuna 'la e ko Maui mau kiu hanu opiuma.

_____

PANEE HOU AKU LA.

 

            Ma ka noonooia ana o ka hihia o ka poe i hopuia e ke Aupuni no ke kipi me @ kipi maloko o ka Aha Hookolokolo Kiekie ke kakahiaka onehinei, ua puaa ke keena hookolokolo ae na makaikai, a koe okoa mai no kanui iwaho o ka Hale Aupuni kahi i @ ai, me ke ake ina e ike a e lohe i na @ e pili ana i @ hihia @ mahope iho o ka @ ia ana mai i ka @ nei, @ i ka manawa i @ ai ka pohaka, a na aoao elua me na awalu @ poe ana, a hiki i ke kani aha o ka @ awakea, ua hoopaanee @ aku la a ke @ aka o keia Poakahi iho Ke @ maikai o ko makou poe @ me ka maopopo ole nae e he @ o keia hoopaneenee @ ina e ku mai ana ka ninau maluna oia kahua.  Koe wale iho no ka i ana ae, ua hoopanee hou ia mamuli o ka makaukau o ke ke Aupuni @ me na kumu e pau ai ka hihia; eia ina aole makou e hoopunipuni la mai, eia no ke hopuhopu ia mai nei kekahi poe me ka ninauinau ia ana ina  he poe ia i ike wale ia no @ Hui Liberala.  Aoia hana ana, he imi ana i mau makaukau hou ma ko ke Aupuni aoao.  No ke aha mai keia imi hou ana, no ka lawa anei?

_____

KA PAPA ALANNI O HONOLULU OAHU.

 

            Mamuli o ka make ana o Sam Mahelona, he mea mapopo, ua heohakahakaia kekahi noho o ka Papa Alanui o Honolulu nei, a o ka lapaau ana ia hemahema, aia ia maluna o ka hokua o na lala i koe iho oia Pana, na laua e noonoo kekahi inoa a waiho aku imua o ke Kuhina Kalaiaina, e like me ka lapaau ia ana o ka Papa Alanui o Wailuku i kona manawa i hakahaka ai, mamuli o ka make ana o Keoki Rikikini.  He mana noonoo a wae wale no ka i haawila i hoa elua i koe iho o ka Papa o ka hoole lea ana nae, aia ia kuleana i ke Kuhina Kalaiaina, aia a kuikahi pu lakou ma na mea apau, alaila ua mana aku la ia inoa.  A oiai, ua kaa ka wae ana na na hoa i koe o Papa e ole nei i mea nana e hoopiha ka noho i hoohakahakaia nolaila me ka makea i ko makou makia, ke kau leo aku nei Ka Leo ina hoa i koe, iloko o ko olua noonoo ana mai poiua i ka huli mua ana iloko o Hawaii Lahui o ka olua mea mua ia e hana ai, mahope na mea e ae.

_____

NU HOU KULOKO.

 

            Apopo ka la wehe Ahaolelo o ka Moiwahine.

_____

            Mai noho i ke kinipopo o ka la apopo o lohe pepeiao auanei oe.

_____

            I keia auiua la ke Kinau no Maui me Hawaii.

_____

            Ma ka la apopo e noonoo ia ai ka hihia o kela kalaiwa kaa Pake, nona ka lio i puiwa ai ma ke alanui.

_____

            Ma Kalia, Kauai, ua hanau mai na ka wahine a Mr. Gramberg ma ka la 21 iho nei, he keiki kane nui no'uno'u.

_____

            Iuka nei o ka aina na lakeke holu o ka moku kaua Amerika Kapalakike i kela kakahiaka aku nei kahi kiola wawae ai.

_____

            Pihau ka halawai maa mau a ka Aoao liberala Hawaii ma ka Hale Paikau @ ma ke alanui Moiwahine me na makaikai i ka po nei.

_____

            Ina aole i ka la apopo, alaila i ka la Sabati aku e ku mai ai ka mokuahi Kina mai Kapalakiko mai, ma @ ala @ no Kina me Iapana.