Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 463, 25 May 1892 — Page 2
| This text was transcribed by: | Diana King |
| This work is dedicated to: | In memory of Jane and John Brown |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
MA KE KAUOHA.
________________
HOLOLI I MANAOIA NO KE KUMUKANAWAI.
_______
Ke Kanawai e hoololi ai i na Pauku 48,56,59,62 a me 63, o ke Kumukanawai a e pakui mai i pauku hou i ke Kumukanawai a kapaia Pauku 83.
E hooholoia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii:
Pauku 1. Ma keia ke hoololiia nei ka Pauku 48 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua Pauka la:
"Pauku 48. O na Bila Kanawai a pau i hooholoia e ka Ahaolelo mamua o ka liio ana i kanawai, e waiho ia @aua o ka Moi. Ina @apono oia, e kekaainoa eia, a ma ia mea e lilo ai ia i kanawai : aka. ina aole oia i ka@moa. e hoihoi hou ae oia me na kumu pu o kona hoole ina i ka Ahaolelo. a na ka Ahaolelo e kakau i na kumu o kona heole ana maloke o ko iakou buke moolelo a e hapai ho@ lakou i ka noonoo ana no ia mea. Ina mahope o ia noenoe hou ana a ua hoaponoia ua Bila Kanawai new e ka elua-ha-pakolu o na hoa a pau i kohoia o ka Ahaolelo, e hoihoi hou ia aku i ka Moi no ke kakauinoa ana. a in a e hoole hou ia mai ke kakauinoa ana. alaila, e lilo no ia i kanawai. Ma ia mau hana ana a pau, e hoomaopopoia ke koho ana ma ke kahea ana i na ae a me pa hoole. a e kakau ia ma ka buke moolelo o ka Ahaolelo, na inea o na poe a p@ koho ma ka ae a me ka hoole i ka Bila Kanawai. Ina e hoioi ole ia mai kekai Bila Kanawai e ka Meiiloko o na la he 10 (koe ka la Sabati) mahope o ka waihoia ana aku imua on a. alaila. e lilo no ia i kanawai, me he la he kanawai i kakauinoaia e ia, ke ole nae e hiki ole ka hoihoi ana mai mamuli o ka hookuu e ia ana o ka Ahaolelo.a in a pela, aole no ia e lilo i kanawai."
Pauku 2. Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 56 o ke Kumukanawai. a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:
"Pauku 56. O ke Alii o ka Ahaolelo, he kane kupa oia no ke Aupuni i hiki aku oia i na makahiki he iwakalua-kumamalima, a i noho me ke Aupuni no na makahiki ekolu, a he waiwai kona iloko o keia Aupuni i kupono i ka auhau i hiki aku i ka ekolu tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole ia, he loaa makahiki kona aole i emi malalo o eono haneri dala."
Pauku 3. Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 59 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:
"Pauku 59. O kela a me keia kane kupa o ko Hawaii Paeaina na he Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana, a in a u hiki aku kona mau makanihi i ka iwakalua, a ua hookaa oia i kona mau auhau, a in a ua hookomo oia i kona inoa ma ka papa inoa o ma poe koho o kona apana no ke koho ana i na 'Lii o ka Ahaolelo, alaila, ua kupono oia i ke koho i na 'Lii. a ua l@ iaia ke kuleana e koho i na 'Lii o ka Ahaolelo i keia a me keia koho ana, in a nae:"
A o hoololi ia no hoi ka mahele elua o ua pauku la, a pnoi e heluhelu ia ai:
"Alua--He waiwai ponoi kona ma keia Paeaina i kupono i ka [Column 2] auhauia i emi ola iho ka waiwai io malalo o hookahi tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a iole pela, na loaa maoli iaia kekahi loaa makahiki i emi ole malalo o eono haneri dala i ka makahiki mamua ponoi iho o kona hookomo ana i konoinoa iloko o na inoa o ka poe kupono i ke koho."
Pauku 4. Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 63 o ke Kumukanawai, a penei a heluhelu ia ai ua pauku la:
"Pauku 63. Aole e noho kekahi i Alii a i Lunamakaainana ma ka Ahaolelo. ina aole i kohoia malalo a kulike hoi me na hoakaka ana a keia Kumukanawai."
Pauku 5. Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 62 o ke Kumukanawai a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:
"Pauku 62. O kela a me keia kane kona o ko Hawaii Paeaina. ma ke Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana. ina ua hoohiki oia e kokua mamuli o ke Kumukanawai a me na Kanawai e iike me ka mea i hoakakaia no na poe nana e koho i na 'Lii, a ua hookaa i kona mau auhau, a ua hiki aku oia i na makahiki, he iwakalua, a i noho ma keia Aupuni no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho ana. a i ike i ka heluhelu a me ke kakaulima ma ka olelo Hawaii, Enelani a Europa paha (ina i hanauia mahope mai o ka makahiki 1840. @ a ioa ua hookomo i kona inoa ma ka papa inoa o na poe koho o kona apana e like me ka mea i hoakakaia ma ke kanawai. alalla. ua loaa iaia ke kuleana e hookomo i hookahi balota no na Lunamakaainana a mau Luna makaainana paha o ia apana: aka nee. o na olelo no ka makahiki hookahi mamua pono ho o ke koho ana a me ka ike heluhelu a kakaulima ma ka olelo Hawaii. Enelani a Europa paha. aole ia e pili i na poe e noho ana ma keia Aupuni i ka manawai i kukulaia ai keia Kumukanawai, ina he hoopaa lakou i ko iakou inoa a koho balota lakou ma ke koho mua ana malalo o keia Kumukanawai."
Pauku 6. Ma keia ke pakui ia nei i ke Kumukanawai he pauku hou ma ke ano he hoololi i ua Kumukanawai la, a e kapaia, Pauku 83. a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:
"Pauku 83. Ua hiki i ka Ahahelo i keia a me keia manawa e hana i na Kanawai ana i manao ai ua kupono no ka hooponopono ana a me ka hoomalu ana me ka hoomaopopo ana i na kanaka a pau, a i ole ia, o kekahi papa hookahi a lahui paha i lawe ia mai iloko o ke Aupuni no ka hana ana i na hana oihana mahiai, a ua hiki no hoi ma ia Kanawai e hoohaiki a kaupalena i ka manawa e noho ai ma@loko o ke Aupuni o ia poe limahana oihana mahiai a me na oihana a hana paha a lakou e lawelawe ai."
Ke hooia nei au ua hooholoia ka Bila mamua ae ma ka Heluhellu Ekolu ia ana iloko o ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii, ma ka la 10 o Novemaha. M. H. 1890.
CHARLES WILCOX
Kakauolelo.
feb 19 tfd
HOOLAHA AHA KIEKIE.
AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO Hawaii Paeaina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ke hana o ka waiwai o JAMES HARRIS o Honolulu, Oahu, ia make kauoha ole.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai o ka palapala noi a Ono Iuko, he makuakane no ka mea i make, e olelo ana ua make kauhoa ole o James Harris i oleloia ma Honolulu, i ka la 16 o Aperila, 1892, a he waiwai kona i kupono ke hooponopono ia, a e noi ana e hoopuka ia ka palapala lunahooponopono waiwai ia C. W. Ashford o Honolulu, nolaila,
Ua kauohaia o ka POALUA, ka la 31 o Mei, 1892, hora 10 o kakahiaka, ma Aliiolani Hale, oia ka wa i kohoia no ka hoolohi ana i ua noi la, maloko o ke keena hookolokolo o keia Aha ma Honolulu, a ma la wa a ma ia wahi e hele mai ai na poe kuleana a e hoike ma@ in a paha he kumu kekahi e hoole ia ai ua noi la.
Kakauia ma Honolulu, Mei 11, 1892.
Na ka Aha:
HENRY SMITH, Kakauolelo.
may 13 3tsd.
______________________________
KA LEO O KA LAHUI.
_____
JNO. E. BUSH.
Lunahooponopono a me Puuku.
________________________________
________________________________
POAKOLU, MEI 25, 1892
_______________________________
HALAWAI.
_____
Halawai a na 'Lii a me na lunamakaainana o ka Hui Aoao Lahui Hawaii Liberala ke malamaia ana ma kahi o ka Hon. J.E. Bush i ka hora 9 a.m. o ka Poalima, Mei 27. Ke puleai ia aha nei ua moho a pau e ku ana ma ka pono o ka lahui e hele mai.
________
UA MANAOLANAPA. ma ka aoao o na poe i hoohuoi ia no ke kipi, e ka hapanui o na poe noonoo maikai o keia kulanakauhale. e hookuu laelae ia ana ka poe a pau i hoopaaia ma ka Halewai me ka lanakila, a e hoomanaoia. o ka pule ikaika a na kanaka pono, o ka haawaina laahia e loaa mai ana he LANAKILA. Nolaila, e pelu na kuli, a e haliu aku na maka i ka oluolu o na lani. e kokua mai i ka poe i hoopilikia wale ia, a e kupaa me ka wiwo ole, e loaa ana no he lanakila kamahao, mai puni i na hoomalimali, mai ae i na mali leo, a mai hopohopo i na hoomaka'uka'uia, o nanahu auanei ke kanawai maluna o ka poe puni wale.
________
HE HANA maikai ole na ke aupuni ma o kona Ilamuku la, ka hopu ana ia Mr. Mitchel. he kanaka no Amerika ma ka hanau ana, me ke kumu ole a me ka palapala hopu @e no hoi. A he mea maopopo loa. ua hoopaaia oia mamuli o ke kauoha a ka Ilamuku. He mea pnon i ka liamuku ke akahele ma kana mau lawelawe ana. no ka mea. ke ole makou e kuhihewa, he elua a he ekolu paha manawa mamua aku nei i ao ia mai ai oia e kona awiwi me ka noonoo mua ole. Ina paha e lohe ana ke Kamikela Amerika maanei i ke ano o ka mea i hanaia maluna o kekahi o na kanaka o kona aupuni, aole auanei e nele kona ala mai, no ka mea o kana hana ia; alaila, e lilo ana keia hanai lawelaweia me ka pupu@hulu i pakui no na mea mua.
UA LAWA OLE KE AUPUNI.
___________
Ua kamailio aku makou ma ka la inehinei, no na mea e pili ana i ka poe i hopu ia no ka hoohuoi no ke kipi a me ka ehumu kipi, ka hihia hoi a ka aoao Aupuni i kaena ai, ua paa o luna a me lalo i ka umii ia no ka pono hookolokolo eia aoao imua o ka Aha Hookolokolo ma ka Peakahi nei, ka mea hei a ka iehulehu i hilinai aku ai, nohe iole e pakele aku mailoko aku o kona kulana o ka make.
Aka, i ka wai noonoo ia ka hihia imua o ka Aha, no keia poe i hopuhopu ia, ke poe hoi i eleloia, ua lawelawe, ua hana, a e hooko aku ana i ko lakou mau kuko hewa maluna o ka Noho Moi o Hawaii, a me kona mau luna aupuni kiekie.
Aia ka!--Ua hemahema iho la ke aupuni, aohe i lawa na hoike e hiki ai ke kakoo i ka hihia a pau ka poe lawehala i ka hoopai ia. A wahi hoi a ka Ilamuku, ma o ka mea kakau la o ka Avalataisa. aohe e kala i makaukau kahiko ai ke aupuni mai ka malama mai o Okatoba, o ka M.H. 1891, a hiki i ka la 28 o ka mahina i hala, a o ka hope loa iho la ka la 19 o keia mahina, ka la hope loa hoi ma ko ke aupuni aoao ne@ ka hooko ana i ka pono o ka lehulehu maloko o ko lakou maulima(@).
Aka, ke kahaha nei makou, i ka pu-a ana ae o na huaolelo imua o ka Aha, a hoike ae la aole i makaukau. No ke aha mai ka makaukau ole@ No ka powehiwehi anei o na huapalapala i kakauia ma ka moolelo o na halawai malu i loaa aku i ka Ilamuku, oia ka mea e ake ia nei e hoomohala ae. i paa ai ka hihiai hoopukaia ai na palapala hopu no ka poe i hoohuoi ia ai no ke kipi a me ka ohumu kipi@ A i ole, no ka hopu hou ana paha i kekahi poe mawaho ae o ka poe mua i hopu ia ai, i wahi e hoomahuahua ia ai ka pilikia ma ko ke aupuni aoao.
No makou iho, ke ku nei makou a kamaili, in a pela iho la ke ano o ka ke aupuni mau hooko kauoha ana, ke hiki mai ka la hookolokolo, a o ka olelo pale a ka Loio Kuhina, kona Hope, a me na loio e ae i hoolimalimaia ma ko ke Aupuni aoao, o ka lakou mau hua mele ia e puana ai imua o ka Aha, i ke kakahiaka o ka la apopo. "aole i makaukau:" alaila, ke koi nei makou ma ko ka lahui aoao. no ka pono o na mea a pau i hanauia maluna o ka lepo aloha o Hawaii. e hookuuia na poe i hoohuoi ia me ka lanakila, o ala mai auanei na hulu makamaka o ka poe a ke aupuni i hoopaahao kuhihewa ai. he aumaka ua ka lahui e auamo ai. mamuli o ka hana hemahema ana o na poe alakai o ke aupuni, e hookomo ana ia kakou iloko o ke aupuni Hauhili ka ma-na, a e hoea mai auanei na koi poho kiekie ana a na loio o keia poe i hoopaa wale ia a ku iluna me he mauna la. a i ka wa e apono ia ai kela mau koi, alaila o kaa anoi keia mau koi poho maluna o ka Aha Kuhina hemahema me ka Ilamuku hawawa@
KE KUE KANAWAI
_____
Ua Mopuia ke Kimo o ke Kanaka me ka Palapala [@]
Ua hoike ae o Gus Cordis, ha mea nana e kalaiwa nei ke [kaewai@] pipi alanui, ua hopu ia oia ma ke kakahiaka o ka Poalima i hala eiai oia e iho ana ma ke alanui Papu mamua iho o ka hale kaa Panetiena. I kena mea nana oia i hopu i kena palapala hopu, ua haole ia mai. Alaila, heaha kou makemake e hopu nei ia'u me ka palapala hopu ole@ wahi ana i ninau mai ai.
Ua hoike aku ia ka makai me ka hoolalau ana, a mamuli o ka oluolu o Cordis, ua hele pu aku la oia i ka Halewai me ka makai. Ma ka Cordis olelo, ua hoopaaia oia mai kela la mai a hiki i ke kakahiaka o ka Poakahi nei. akahi ne eia a hookuu ia mai, me ke [@auoha@] a ka Ilamuku, e hoi i ike i kona ohana, na kupuna a pela aku, me ka hoi hou ana mai i ke ahiahi.
Ua hoi ka mea i hopuia i ka hale a hoi hou mai no ka Halewai i ke ahiahi e like me ke kauoha, aka nae hoike ia mai ia iaia. aole oia i makemake ia.
Aole o keia Cordis wale no ka i hoouia me ka palapala hopu ole, aka he mea e ao no kekahi ma ka inoa o Mitchell, ua hopuia no oia me ka palapala hopu ole. Mawaho ae o keia mau hana kue kanawai, o ka imi ia ana kekahi o ka hale o Wilikoki iwaho o Kaluahole i ka Poaono i hala aole he palapala huli i heluhelu ia, aka ma na puka aniani i komoia ai, me he aihue la. E nana ae kakou e ka lehulehu i ke ano o na lawelawe ana o ke aupuni iloko o keia mau la.
____________
HOOPAAHAOIA O KALIPOLI.
________
Ma ke kauoha mai ke Aupuni mai, ua huliia kahi noho o Hon. R. W. Wilikoki mawahe[@] o Kaluahole i ke ahiahi Poaono nei, no ke a ke ana e loaa kekahi mau mea e hoomaloeloe ana i ka hihia kipi ma ko ke aupuni aoao; aka nae i ka huli ana a ka poe huli, oia hoi he eha haole a ke hookahi kanaka, polua a pakolu ke kuekaa ana i na wahi a pau, a kee aku he poho waiho o na mea kahiko, aole he mau mea kaua i [loaa@] aku, a he oki loa aku hei kakahi mau palapala pili kipi, koe wale no he wahi pupanapana iloko o ka uma, aole mae i lawe ia mai e ka poe huli
O kekahi wahi ihe [uuku elele@] a Wilikoki, ma ka inoa o Kalipoli, i ko ka poe huli ike ana. ua kau ka weli ia lakou e like me ke lakou maka'u i kona haku. pela no ke lakou maka'u nona, a i mea e helepono ai ka lakou huakai [@] pono, ua hoopaahao aku la lakou i ua Kallipoli nei maloko o kekahi [@mi] me ke pani ana i ka puka mahope ona.