Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 453, 13 May 1892 — Page 2
| This text was transcribed by: | Ada Sonoda |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
MA KE KAUOHA.
NA KOHO I MAKEMAKEIA.
E lawe ia no na koho ana ma ke Keena o ka Loio Kuhina, a hiki i ka hora 12 awakea o ka Poaha, la @@ o Mei, 1892, no ka hoolawa ana @ ka Hale Paahao Oahu @ (Kawa) no @ono mahina, e hoomaka ana mai ka Poakolu, la mua o Iune, 1892, @@ na lako i hoakaka ia i kulike @@ na manawa a elike ka nui me @ mea i makemakeia.
Na ka Ilamuku, a na keka@i lu@a aupuni e ae paha. Ana e hoomaopopo ai, e kauoha aku, a ua ku i @@@ mana e nana a me ka apono @@.
O ka helu i kakania ma ka aoao @ kekahi mau i@amu iloko o ka Pa@@ Helu, oia iho la ka ane huina a@@ i makemakeia no na eono mahina, aka o na mea a pau i makemakeia e hoolawa ia aku @@ ia eli@@ me ke kauoha a kaillamuku.
E lawe ia no na koho ana no na @@@ a pau, a i ole no kekahi mahe@@ paha. O na mea i heluia.
E waiho mai ka mea e koho ana @ na bona kupono no ka hooko po@@ei ana i na mea a pau ma kona aoao o ka aelike.
E hoailo@a moakakaia na koho @@@ a pau me “Na Koho no Lako, @@@@paahao Oahu,” a e aila ia hoi @ @aa.
PAPA HELU
@@@ n@@ ka paona @@ a en@i mai i ka 10,000
@@ Heu, ma ka paona
Barena (Medima) ma ka paona no ka mahina, mawaena o 4,000 a 5,000
@@@ao@ omoomo Hou ma ka omoomo
@@mano (ula) ma ka 6 a 7 paona o ka mahina
@ ma ka paona no 600 paona
Kop@ ma ka paona kope o Kona no 390 paona
@@p@@a ma ka paona keokeo a i ole he @anla
@@@@a Tahiti ma ka paona
@l@akai ma ka paona
@@iki Helu 1 avari@a o 6 @ke no ka ma@@@
@@@a Sopa alaula ma ka paona
K@ H@lu? Ma ka paona
@@@@ ma ke @uata
@@ Papale Laiki liili@ ma ke kak@@ no @@@na o ka mahina
@@@k@n@ Bolu ma ka ia
@@akini Haulaula ma ka ia
@ @@a Helu 1 ma ka ia
Na Huluhulu moe liilii ma ka paa
Na Pakeke Hae no ke kakini 13 a @@
Na Pukuni P@@ia no ke kakini palua a @@ pakahi
@@ @@@@mi pa @@a ke kakini
@@@@ i @a ka paona no 1 a 2 paona o ka mahina
@@@ Pohaku ma ka paono, no 1 a 2 pa @@ o ka mahina
@@ Kamaa Manoanoa Brogan ma ka 3 kakini paa liilii no ka mahina
@@@@ Kalepoui ma ke tona
@@ Na Kilani ma ke tona
@@ Poli Wawae
W. Austin Whiting.
Loio Kuhina.
Keena Loio Kuhina. Mei 9, 1892, may@@@ tsd.
@OLOLI I MANAOIA NO KE KUMUKANAWAI.
Kanawai e hoololi ai i na Pauku 48, 56, 59, 62 a me 63 o ke Kumukanawai, a e pakui mai i pauku hou i ke Kumukanawai @ ka@aia Pauku 83. E hooholoia e ka Moi a me ka Aha@@@ @ ke Aupuni Hawaii.
Pauku 1. Ma keia ke hoololiia @@ ka Pauku 48 o ke Kumukanawai, a panei e heluhelu ia ai ua @@k@@a:
“Pauku 48. O na Bila Kanawai a pau i hooholoia e ka Ahaolelo @@mua o ka lilo ana i kanawai, e waiho ia @@ua o ka Moi. Ina e apono oia, e kakauinoa oia, a ma ia mea e lilo ai ia i kanawai; aka, ina aole oia i kakauinoa, e hoihoi hou ae oia me na kumu pu o kona hoole ana i ka Ahaolelo. A na ka Ahaolelo e kaku i na kumu o kona ‘aeole ana maloko o ko lakou buke moolelo, a e hapai hou lakou i ka noonoo ana no ia mea. Ina mahope o ia noonoo hou ana a ua hoaponoia ua Bila Kanawai nei e ka elua-hapakolu o na hoa a pau i kohoia o ka Ahaolelo, e hoihoi hou ia aku i ka Moi no ke kakauinoa ana, a ina e hoole hou ia mai ke kakauinoa ana. Alaila, e lilo no ia i kanawai. Ma ia mau hana ana a pau, e hoomaopopoia ke koho ana ma ke kahea ana i na ae a me na noole, a e kakau ia ma ka buke moolelo o ka Ahaolelo, na inoa o na poe a pau i koho ma ka ae a me ka hoole i ka Bila Kanawai. Ina e noihoi ole ia mai kekahi Bila Kanawai e ka Moi iloko o na la he 10 (koe ka la Sabati) mahope o ka waihoia ana aku imua ona alaila. E lilo no ia i kanawai, me he la he kanawai i kakauinoaia e ia, ke ole nae e hiki ole ka hoihoi ana mai mamuli o ka hookuu e ia ana o ka Ahaolelo. A ina pela, aole no ia e lilo i kanawai.”
Pauku 2. Ma keia hoololi ia nei ka Pauku 56 o ke Kumukanawai. A penei e heluhelu ia ai ua pauku la:
“Pauku 56. O ke Alii o ka Ahaolelo, he kane kupa oia no ke Aupuni i hiki aku oia i na makahiki he iwakalua-kumamalima, a i noho ma ke Aupuni no na makahiki ekolu, a ho waiwai kona i loko o keia Aupuni i kupono i ka auhau i hiki aku i ka ekolu tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole ia, he @oaa makahiki kona aole i emi malalo o eono haneri dala.”
Pauku 3. Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 59 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:
“apuku 59. O keia a me keia kane k@na o ko Hawaii Paeaina na he Hawaii, Amerika. A he Eu@@@@ paha ma ka hanau ana, a ina u hiki aku kona mau makahiki i ka iwakalua, a ua hookaa oia i kona mau auhau, a ina ua hookomo oia i kona inoa ma ka papa inoa o na poe koho o kona apana no ke koho ana i na ‘Lii o ka Ahaolelo, alaila, ua kupono oia i ke koho i na ‘Lii, a ua loaa iaia ke kuleana e koho i na ‘Lii o ka Ahaolelo i kela a me keia koho ana, ina nae:”
A e hoololi ia no hoi ka mahele elua o ua pauku la, a penei e heluhelu ia ai:
“Alua – He waiwai ponoi kona ma keia Paeaina i kupono i ka auhauia i emi ole ihe ka waiwai io malalo o hookahi tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole pela, ua loaa maoli iaia kekahi loaa makahiki i emi ole malalo o eono haneri dala i ka makahiki mamua ponoi iho o kona hookomo ana i kona inoa iloko o na inoa o ka poe kupono i ke koho.”
Pauku 4. Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 63 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:
“Pauku 63. Aole e noho kekahi i Alii a i Lunamakaainana ma ka Ahaolelo. Ina aole i kohoia malalo a kulike hoi me na hoakaka ana a keia Kumukanawai.”
Pauku 5. Ma keia @oololi ia nei ka Pauku 62 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:
“Pauku 62. O kela a me keia kane kupa o ko Hawaii Paeaina. Ina he Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana, ina ua hoohiki oia e kokua mamuli o ke Kumukanawai a me na Kanawai e like me ka mea i hoakakaia no na poe nana e koho i na ‘Lii, a ua hiki aku oia i na makahiki he iwakalua, a i noho ma keia Aupuni no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho ana, a i ike i ka heluhelu a me ke kakaulima ma ka olelo Hawaii. Enelani a Europa paka (ina i hanauia mahope mai o ka makahiki 1840,) a ina ua hookomo i kona inoa ma ka papa inoa o na poe koho o kona apana e like me ka mea i hoakakaia ma ke kanawai, alaila. Ua loaa iaia ke kuleana e hookomo i hookahi balota no na Lunamakaainana a mau Lunamakaainana paha o ia apana; aka nae, o na olelo no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho ana a me ka ike heluhelu a kakaulima ma ka olelo Hawaii, Enelani a Europa paha. Aole ia e pili i na poe e noho ana ma keia Aupuni i ka manawa i kukalaia ai keia Kumukanawai, ina e hoopaa lakou i ko lakou inoa a koho balota lakou ma ke koho mua ana malalo o keia Kumukanawai.”
Pauku 6. Ma keia ke @akui ia nei i ke Kumukanawai he pauku hou ma ke ano he hoololi i na Kumukanawai la, a e kapaia. Pauku 83, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:
“Pauku 83. Ua hiki i ka Ahaolelo i kela a me keia manawa e hena i na Kanawai ana i manao ai ua kupono no ka hooponopono ana a me ka hoomalu ana me ka hoomaopopo ana i na kanaka a pau. A lahui paha i lawe ia mai iloko o ke Aupuni no ka hana ana i na hana oihana mahiai. A ua hiki no hoi ma ia Kanawai e hoohaiki @ kaupalena i ka manawa e noho ai maloko o ke Aupuni o ia poe i mahana oi@ak@ mahiai a me na oihana a hana paha a lakou e lawelawe ai.”
Ke hooia nei au ua hooholoia ka Bila mamua ae ma ka Heluhelu Ekolu ia ana iloko o ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii ma ka la 10 of Novemaba, M. H. 1890.
CHARLES WILCOX.
Kakauolelo.
Feb 19 tf-d
HOOLAHA AHA KIEKIE
AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO Hawaii Paeaina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o JAMES HARRIS o Honolulu, Oahu, i make kauoha ole.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai o ka palapala noi a Ono Iuka, he makuakane no ka mea i make, e olelo ana @@ make kauoha ole o James Harris i oleloia ma Honolulu, i ka la 16 o Aperila, 1892, a he waiwai kona i kupono ke hooponopono ia, a e noi ana e hoopuka ia ka palapala lunahooponopono waiwai ia C. W. Ashford o Honolulu, nolaila
Ua kanohaia o ka POALUA, ka la @@ o Mai, 1892, hora 10 o kakahiaka, ma Aliiolani Hale, oia ka wa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, maloko o ke keena hookolokolo o keia Aha ma Honolulu, a me ia wa a ma ia wahi e hele mai ai na poe kuleana a e hoike mai ina @@ha he kumu kekahi e hoole ia ai na noi la.
Kakae a ma Honolulu, Mei 11, 1892.
Na ka Aha:
HENRY SMITH, Kakauolelo.
May 13, 3tsd.
KA LEO O KA LAHUI.
JNO. E. BUSH.
Lunahooponopono a me Puuka.
POALIMA, MEI 13, 1892.
KE AUPUNI MAIKAI.
E like me ka pii ana o ka naauao o na lahui kanaka pela iho la no @ ulu ai na ake ana o kanaka e loaa ia lakou ponoi kekahi leo iloko o ke @aana ana ma na mea a pau e pili ana i kona mau pono pili paa. Ua hanau ia mai kela a me keia kanaka o ke ao nei me kona mau pono ponoi iho, a he hookahi wale no mea i mana ae maluna ona, o ke Akua, ka mea nana oia i hana. Ma na ano a pau ua hoohua like ia kanaka, a mamuli o kona ae ana e hoohui aku i kona mau pono me kona mau hoa kanaka. I hoohui ia ai lakou a lilo he lahui, a he aupuni. Ua haawi aku kela a me keia kanaka i kekahi o kona pono hanau a ua ae aku e noho malalo o ka rula, a kanawai paha, a ka hapanui e hooholo ai he mea kupono e hoomalu ai i na mea a pau.
I kumu e mau ai ka leo a me ke kuleana o na kanaka, ke kumu mai i hookumu ia ai ke aupuni ua noonoo nui ia ma kekahi kanawai, na kanawai kumu e kukuluia ai ka pono o na mea a pau, a o keia kanawai he kupono no e noonooia a e hooholoia e ka poe a ka lahui e koho ai, a mahope @@@ @@ lakou maoli no e apono ma kekahi koho akea ana o ka lahui holookoa. Aole pela i hana ia ai ko kakou kumukanawai e noho nei, a no ia ke kumu o ka onene mau o ka lahui Hawaii e noho nei a @il@@i keia la, a e mau aku a a hiki i ka lo@ ana o ke Kumukanawai a lakou i hana ole ai, a i onou ia mai hoi maluna o lakou e kekahi poe kakaikahi loa, ne poe malihini a noho kuleana paa ole ma@ iwaena o kakaou.
Nolaila, ma ke ano mao@ i kukuluia ai keia mea he aupuni, he hui o na l@@aka a pau e ae like ana mal@lo o kaka@i berita e hoolilo ia lakou iho he hui nui, i kapaia he lahui. I mea e pono ai keia hui nui ana o na kanaka, he mea maopopo ina na noonoo maikai a pau, he kupono e hana ia i @ala no ko lakou noho ana, oia hoi ke Kumukanawai, a aia malalo oia palapaia a kela mea keia mea i kuleana iloko o keia hui – lahui – i hoopaa ia ai na mea a pau e hoolohe a e hooko e like me kona kuhikuhi. Maloko no hoi oia kanawai i hoakaka ia ai ke ano a ka hui. He theocracy paha, he democracy paha, he autocracy paha. Oia hoi 1 he aupuni mana malalo o ke Akua ponoi, (2) malalo o ka leo o ka lahui, (3) malalo o ka mea hookahi.
Ina keia mau hana ana ia o ke aupuni ua hana io ia me ka ae ana o ka hapanui io alaila ua mana a ua maikai ke kulana oia aupuni i ku@uiuia. A me ke kanawai, ke kahua e hoakaka ana i ko lakou rula e noho aku ai, a e hooponopono ia mai ai ko lakou noho ana.
Ma keia kakou e ike ai o ke kanaka na ke Akua no ia i hana, a mai ke kanaka mai i kukuluia ai na lahui, a i pono ai ka @@@@ ana @ na lahui, i kukuluia he aupuni, a i paa ai ke aupuni; ua haawi aku kela kanaka keia kanaka i kona mana a ua lilo he Kumukanawai.
Ma keia e maopopo ai no hoi mai ka lahui kanaka mai ka mana o keia nono ana, ina kakou e kaena mai a kakou ae. Alaila, he mea akaka loa i kulike ai, me ka manao mua o ka poe mai ka mana, hookahi wale no alanui e hoomauia ai ia mana, oia hoi ma ke koho ana. Ina no ka hana ana i ke kanawai, e koho e like ma ka kakou e noho nei. Ina no ka hook@ ana, e kohoia no na luna nana e hooko ke kanawai. Ina no ka hookolokolo ana, he kupono no e kohoia ka mana nana e hookolokolo.
O ke kohoia o keia mau lala a pau o ke aupuni e ka lahui, no ka manawa, oia hookahi wale no ka mea e hoomau ia ai o ke kumu paa a kuleana io o kela a me keia kanaka, a e lilo ole ai i mea lauwili a hoopaewaewa ia e na kauwa a ka lahui e koho ai. Ina e kohoia i hookahi manawa, a aia a pau ke ola, a i ole e hooili mau ia ana keia mau mana. Alaila, e lilo ana ka mana kumu o ka lahui i mea ole, i mea hoowahawaha a hoonaikola ia e like me ia e ikea nei ma na aina a pau o ka honua kahi i kinai ia o ka mana kohe mau o ka lahui, a i hookahuli ia me na hana maalea a mana nui, a hooliloia i mana kauoha a hookohu e like me ka makemake o kela a me keia luna o keia mau mahele i oleloia ae la.
NU HOU KULOKO.
O ko maua la helu papalua keia i ka lio hookahi.
He Malulani ko heia la no Maui a me Hawaii.
No Lahaina, Maui, ka huakai a ka mokuahi Kaaia o ke ahiahi nei.
He Kinau ko ke kakahiaka o ka la apopo, mai Hawaii a me Maui mai.
Aone manu iiwi o ka po nei, o ke kahuli wale no a ka Moiwahine maloko o Hale’lii.
Mawaena o ka Honolulu a me ke Crescent ka paani kinipoao o ka la apopo.
He pauahi ko ke alanui Beritania i ka auina la onehinei, aole no he mahuahua loa.
E nana ae i ka makou olelo hoolaha o na leta koena e waiho nei, ma ko kakou hale leta no ka mahina o Aperila i hala.
Ua malamaia i ka po nei maloko o ka Halepaikau Kahiko ma ke alanui Moiwahine, ka halawai maa mau a ka aoao Lahui Liberala.
Paa pono keia mau pule iho nei i ka poe lapaau i na palapu o ke kahua heihei o Kapiolani Paka, a ke pii mau nei ka holomua i na manawa a pau o na lawelawe ana. He liuliu e keia i ola honua mamua o ka hoaa ana mai o ka la kulaia o ka Na’i Aupuni.