Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 443, 29 April 1892 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

MA KE KAUOHA.

 

NA KOHO I HOOPAAIA.

            E loaa no i na poe koho apau ma ke Keena o ka Loio Kuhina, a hiki i ka Poalua la 3 o Mei ma ka hora 3 o ka auina la, no ke pai ana i ka Hoihe o ka Oihana ma ka Olelo Hawaii a me Beritania no na makahiki elua e pau ana i ka la 30 o Maraki M. H. 1892.

            E loaa no ke ano like no ke pai ana, a me na hooakaaka piha apau, e pili ana, ke ninau ae ma ke keena o ka Loio Kuhina.

            Aole i hoopaa ka Loio Kuhina iaia iho e ae aku i ka mea koho haahaa loa, a ano koho e ae paha

 

(Sg.)

W. A. WHITING

Loio Kuhina

Keena Loio Kuhina Apr. 28, 1892.

Apr. 29

d—3ts.

 

HOOLOLI I MANAOIA NO KE KUMUKANAWAI.

——:o:——

            He Kanawai e hoololi ai i na Pauku 48, 56, 59, 62 a me 63 o ke Kumukanawai, a e pakui mai i pauku hou i ke Kumukanawai e kapaia Pauku 83.

            E hooholoia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii:

            Pauku 1.  Ma keia ke hoololiia nei ka Pauku 48 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua Pauku la:

            “Pauku 48.  O na Bila Kanawai a pau i hooholoia e ka Ahaolelo mamua o ka lilo ana i kanawai, e waiho ia imua o ka Moi.  Ina e apono oia, e kakauinoa oia, a ma ia mea e lilo ai ia i kanawai; aka, ina aole oia i kakauinoa, e hoihoi hou ae oia me na kumu pu o kona hoole ana i ka Ahaolelo, a na ka Ahaolelo e kakau i na kumu o kona @ole ana maloko o ko lakou buke moolelo, a e hapai hou lakou i ka noonoo ana no ia mea.  Ina mahope o ia noonoo hou ana a ua hoaponoia ua Bila Kanawai e ka elua-hapakolu o na hoa a pau i kohoia o ka Ahaolelo, e hoihoi hou ia aku i ka Moi no ke kakauinoa ana, a ma e hoole hou ia mai ke kakauinoa ana, alaila, e lilo no ia i kanawai.  Ma ia mau hana ana a pau, e hoomaopopoia ke koho ana ma ke kahea ana i na ae a me na hoole, a e kakau ia ma ka buke moolelo o ka Ahaolelo, na inoa o na poe a pau i koho mai ka ae a me ka hoole i ka Bila Kanawai.  Ina e hoihoi ole ia mai kekahi Bila Kanawai e ka Moi iloko o na la he 10 (koe ka la Sabati) mahope o ka waihoia ana aku imua ona, alaila, @ lilo no ia i kanawai, me he la he kanawai i kakauinoaia e ia, ke ole nae e hiki ole ka hoihoi ana mai mamuli o ka hookuu e ia ana o ka Ahaolelo, a ina pela, aole ao @a e lilo i kanawai.”

            Pauku 2.  Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 56 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            “Pauku 56.  O ke Alii o ka Ahaolelo, he kane kupa oia no ke Aupuni i hiki aku oia i na makahiki he iwakalua-kumamalima, a i noho ma ke Aupuni no na makahiki ekolu, a he waiwai kona iloko o keia Aupuni i kupono i ka auhau i hiki aku i ka ekolu tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole ia, he loaa makahiki kona aole i emi malalo o eono haneri dala.”

            Pauku 3.  Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 59 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            “Pauku 59.  O kela a me keia kane kupa o ko Hawaii Paeaina na he Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana, a ina u hiki aku kona mau makahiki i ka iwakalua, a ua hookaa oia i kona mau auhau, a ina ua hookomo oia i kona inoa ma ka papa inoa o na poe koho o kona apana no ke koho ana i na ‘Lii o ka Ahaolelo, alaila, ua kupono oia i ke koho i na ‘Lii, a ua loaa iaia ke kuleana e koho i na ‘Lii o ka Ahaolelo i kela a me keia koho ana, ina nae:”

            A e hoololi ia no hoi ka mahele elua o ua pauku la, a penei e heluhelu ia ai:

            “Alua—He waiwai ponoi kona ma keia Paeaina i kupono i ka auhauia i emi ola iho ka waiwai io malalo o hookahi tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole pela, ua loaa maoli iaia kekahi loaa makahiki i emi ole malalo o eono haneri dala i ka makahiki mamua ponoi iho o kona hookomo ana i kona inoa iloko o na inoa o ka poe kupono i ke koho.”

            Pauku 4.  Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 63 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            “Pauku 63.  Aole e noho kekahi i Alii a i Lunamakaainana ma ka Ahaolelo, ina aole i kohoia malalo a kulike hoi me na hoakaka ana a keia Kumukanawai.”

            Pauku 5.  Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 62 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            “Pauku 62.  O kela a me keia kane kupa o k@ Hawaii Paeaina, ina he Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana, ina ua hoohiki oia e kokua mamuli o ke Kumukanawai a me na Kanawai e like me ka mea i hoakakaia no na poe nana e koho i na ‘Lii, a ua hookaa i kona mau auhau, a ua hookaa i kona mau auhau, a ua hiki aku oia i na makahiki he iwakalua, a i noho ma keia Aupuni no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho ana, a i ike i ka heluhelu a me ke kakaulima ma ka olelo Hawaii, Enelani a Europa paha (ina i hanauia mahope mai o ka makahiki 1840) a ina ua hookomo i kona inoa ma ka papa inoa o na poe koho o kona apana e like me ka mea i hoakakaia ma ke kanawai, alaila, ua loaa iaia ke kuleana e hookomo i hookahi balota no na Lunamakaainana a mau Lunamakaainana paha o ia apana: aka nae, o na olelo no ka makahiki hookahi mamua @ iho o ke koho ana a me ka ike heluhelu a kakaulima ma ka olelo Hawaii, Enelani a Europa paha, aole ia e pili i na poe e noho ana ma keia Aupuni i ka manawa i kukalaia ai keia Kumukanawai, ina e hoopaa lakou i ko lakou inoa a koho balota lakou ma ke koho mua ana malalo o keia Kumukanawai.”

            Pauku 6.  Ma keia ke pakui ia nei i ke Kumukanawai he pauku hou ma ke ano he hoololi i ua Kumukanawai la, a e kapaia, Pauku 83, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            “Pauku 83.  Ua hiki i ka Ahaolelo i kela a me keia manawa e hana i na Kanawai ana i manao ai ua kupono no ka hooponopono ana a me ka hoomalu ana me ka hoomaopopo ana i na kanaka a pau, a i ole ia, o kekahi papa hookahi a lahui paha i lawe ia mai iloko o ke Aupuni no ka hana ana i na hana oihana mahiai, a ua hiki no hoi ma ia Kanawai e hoohaiki a kaupalena i ka manawa e noho ai maloko o ke Aupuni o ia poe limahana oihaka mahiai a me na oihana a hana paha a lakou e lawelawe ai.”

            Ke hooia nei au ua hooholoia ka Bila mamua ae ma ka Heluhelu Ekolu ia ana iloko o ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii, ma ka la 10 o Novemaba, M. H. 1890.

 

CHARLES WILCOX.

Kakauolelo.

feb 19 tf-d

 

KA LEO O KA LAHUI.

 

JNO. E. BUSH.

Lunahooponopono a me Pauku.

 

POALIMA, APERILA 29, 1892

 

ADMIRALA BARAUNU.

            Ua oluolu ko makou lohe ana eia ke pii mau nei ka maikai o ka Adimarala Baraunu, mai kona mau ehaeha i loohia ai iaia i keia mau la aku nei i hala.  He nui kona mau makamaka, a me kona mau hoaloha e hele aku nei e ike iaia, oiai oia ua kalapu ia me na apana papa i mea e hoomalo ai i kona mau lala, a hiki i ka hookui ana o na iwi i hakihaki.

 

KA HANA ALANUI.

            Ua lohe mai makou, a pau na A anui ae e hana ia nei i keia mau la, alaila, e hana hou ia aku ana ke Alanui Papu, makai, ma kahi o na hana nui.

            Ua lohe ia mai no hoi, eia ke haohao ia nei, ka nele o ka moopuke helu a ka luna alanni kahiko, e akaka ai kahi i hooiilo ia ai o $150,000.  Me he la, ua hele auana keia puu dala, a pela aku ana no paha kekahi puu dala o ke aupuni e hoolilo ia no ka eli awa.

 

NA AINA.

            Mai ke Akua mai ke kanaka, he kane a he wahine, a mai a laua aku i ku ai ka lahuikanaka, a mahope mai ua hoopuehu ia kanaka mamuli o ko lakou hoao ana o hookiekie aku i ka Mea nana lakou i hana, ia wa i laha aku ai ke kumu o na lahuikanaka, mai ke kukulu ana o ke towera o Babela.  Mai ia wa no hoi i laha ai, me ia hookaawale liilii ia ana o kanaka, na nui olelo o ke ao.  Aka, iloko o keia mau loli ana a pau o ko ke kanaka noho ana, hookahi no mea mau, ma ka Lani, he Akua, ma ka honua, na kanaka a kona lima i hana ai.  Hookahi wale no mana maoli i kuleana maluna o kanaka, oia ka Mea nana oia i hana, a o ka Mea hoi i hiki ke hooko i kona makemake, i na wa a pau, elike me kona makemake.  Ua ike kakou ma ka moolelo o keia poepoe honua, i hoike ia ma ka waha mai o na Kaula, a i hooia ia hoi ma ka hookeia ana ma o ko ke ao nei noho ana o na kanaka mai mua mai a hiki i keia wa, he oiaio ka Olelo, he hookahi no Akua o Iehova, a he hookahi no kanaka mua, a oia hoi kana kauwa, o Adamu, a o kakou kana mau hooilina he poe kauwa no ia Haku hookahi.  Oia maoli ka pololei, a ina aole e komo ia e kekahi mea, e hoao ma kona mana e lawe i ko ke Akua wahi maluna o kakou, aole la e loli ko kakou noho ana, a ke mau nei no la ko ke ao noho ana he hookahi lahui a he hookahi Haku,—o ke Akua nana i hana.  Aka, ua loli kakou, a ua haki ka pono a me ka pomaikai o ka noho hookahi ana malalo o hookahi Haku.  Ua hookaawale mai ke kanaka iaia mai kona kulana hemolele, ke kulana mua, a mai ia wa mai kakou i mahaehae ai, i lehulehu ai na lahui, i nui ai na ano mana nana e hoomalu ia kakou.

            I ko kakou haule ana a kaawale mai ka malu mai o ko ke Akua malama hoomalu aloha ana ia kakou, mahope o ia wa, ua komo mai na alakai a ka ike hakina o ke kanaka, me ka awili pu ia e na alakai hoopono a ka hewa i hoouluia iloko o ko kakou naau, eia kakou ke haunaku nei iloko o ka pouli o ko kakou ike, me ka manao he pono ka kakou mau hookele ana i ko kakou noho ana, a malalo o ko kakou mau mana aupuni iho, mawaho o ko ke Akua hoomalu ana, a mawaho no hoi o kona kanawai hemolele ke kanawai hookahi e maluhia ai a e noho lokahi a aloha ai na kanaka a me na lahui kanaka o keia ao akea.

            Ua kapaia ke ano o ke aupuni i hookeleia malalo ponoi o ko ke Akua mana, he theocracy; malalo hoi o ka mana o kekahi poe kakaikahi he oligarchy; malalo hoi o ka lehulehu, he democracy; malalo o ka Emepera, he imperialism; malalo o ke alii he monarchy.  O keia iho la ke ano nui o na kulana mana aupuni e hookele ia nei kela a me keia lahui kanaka.

 

(Aole i pau.)

 

Ke Kalaiwa Kaa Hooponopono Ole.

            Ma ka Poakahi iho nei, oiai ke Kaa Hapau@ o ke hora 5 e holo ana no Waikiki, ua hookani ae ia kekahi wahine Hawaii i ka hele no ku ana o ke kaa, oiai ua makemake oia e iele me kana mau keiki ekolu.  Aka nae, mamua ae o ka pau pono ana o kana mau keiki i ka lele ilalo, ua huli koke ae la ke kalaiwa o ua kaa la a hili aku la i ka lio, mamuli o ka hopohopo o haule hope loa ka manawa e hui ai ia kaa me kekahi kaa aku, a ma hana ana, mai poino ka ekolu o na keiki a ua wahine la nona paha na makahiki he 5 a i ole 6 mai ke kuwala poo ana.  E akahele ka hana elike me keia.

 

Ka Moku @

            Ua hiki mai nei he wahi @ hoihoi hou maluna o ka moku @, a e lilo aku ana paha nana e rula na wai o Kakuihewa nei mawaena o na moku h@.  Aia no ua wahi moku nei ilalo o ka lua o ka moku i hoike ia ae nei me ka pau ole o ka hemahema i ka hanaia a paa, aka me ia kulana no ona, ua hoike mai i ka noeau o na lima hana i lohia.  Ke ku mai o Mr. T. May i keia kakahiaka, e hue ia ae ana ua wahi moku la i kakahiaka, me ka hana nui no hoi e kau ai i ka aina nei, aka me na ona wale no ia.  He aahu keleawe ma kena iwikaele, a he paewa ae kona iho i k@ kona mau hoa e ae.  He wahi hiona ano like kona me ko Galoriana ka mea i kapaia ka “Mahimahi o ka Atelanika.”  Aka na ka la 11 o Iune, a i ole na ka la 4 paha o Iulai e hoike mai nona iho.

 

NU HOU KULOKO.

            Oiai, ua waiho mai o D. M. Punini Jr., i kona noho lawelawe ana no keia nupepa ma na ano a pau, nolaila, ke kauohaia aku nei na poe a pau he koena aie, e hookaa pololei mai ma keia Keena, a o na hookaa ana mawaho ae, aole ia me makou.

 

Ma ke Kauoha.

Mar. 28, 1892.

 

Lehau makou, pehea oe e kaina?

 

            Mai hoohala i ka hoonaue i ke kinipopo o ka la apopo.

 

            Ekolu a makou moolelo, he mau olali wale no.

 

            E nana ae i ka hoolaha a ka Loio Kuhina ma ke Kauoha.

 

            Mai hoohala i ka hoonaue ae i ke kinipopo o ka la apopo.

 

            Ua ku mai ma ke kakahiaka o nehinei ka mokuahi Maki mai Kauai mai.

 

            O Iwalani a me Lehua na moku i holo aku ma ka la inehinei no ko laua mau awa maa mau.

 

            I keia la o kapaluiu mai ai ka Malulani mai kana huakai lou-panini aku nei no na Kona.

 

            Ua lohe ia mai, na James Lemon ana e nou ka popo ma ko ka Hui Honolulu aoao ma ka paani o ka la apopo.

 

            Ma keia kulanakauhale, ma ka la 27 iho nei o keia mahina, ua hanau mai na Mrs. D. P. Lawrence he keikikane mohala i ka lai.

 

            E helu hou ia ana i keia ahiahi na balota o ka mea akamai loa i ke kinipopo maloko o ke keena o ka nupepa Avalakaika, nolaila e makaala ae.

 

            He h@h@ kaa hehi wawae ko ka la apopo ma ke alanui Moi, e hoomaka ana mai ke kihi mai o Pawaa, e like me ka makou mea i hoolaha mua, aku ai; nolaila e makaala ae, i ike maka i ka mea nana e a@ ae i ka lanakila o ka la.