Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 437, 21 ʻApelila 1892 — Page 2
| This text was transcribed by: | Danna Lyman |
| This work is dedicated to: | Kamehameha Class of 1962 |
KA LEO O KA LAHUI.
MA KE KAUOHA.
HOOLOLI I MANAOIA NO KE KUMUKANAWAI.
He Kanawai e hoololi ai i na Pauku 48, 56, 59, 62 a me 63 o ke Kumukanawai, a e pak@ mai i pauku hou i ke Kumukanawai, i kapa’a Pauku 83. E hooholoia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii:
Pauku 1. Ma keia ke hooioliia mai ka Pauku 48 o ke Kumukanawai a @ e heluhelu ia ai ua Pauku @.
“Pauku 48. O na Bila Kanawai a pau i hooholoia e ka Ahaolelo mamua o ka lilo ana i kanawai, e waiho ia @ o ka Moi. Ina e apono oia, e kakauinoa oia, a ma ia mea e lilo ai la i kanawai; aka, ina aole oia i kakauinoa, e hoihoi hou ae oia me na kumu pu o kona hoole ana i ka Ahaolelo. A na ka Ahaolelo e kakau i na kumu o kona hoole ana maloko o ko lakou buke moolelo, a e hapai hou lakou i ka noonoo ana no ia mea. Ina mahope o ia noonoo hou ana a ua hoaponoia ua Bila Kanawai nei e ka elua-hapakolu o na hoa a pau i kohoia o ka Ahaolelo, e hoihoi hou ia aku i ka Moi no ke kakauinoa ana, a ina e hoole hou ia mai ke kakauinoa ana. Alaila, e lilo no ia i kanawai. Ma ia mau hana ana a pau, e hoomaopopoia ke koho ana ma ke kahea ana i na ae a me na hoole. A e kakau ia ma ka buke moolelo o ka Ahaolelo, na inoa o na poe a pau i @ ma ka ae a me ka hoole i ka Bila Kanawai. Ina e hoihoi ole ia mai kekahi Bila Kanawai e ka Moi iloko o na la he 10 (koe ka la Sabati) mahope o ka waihoia ana aku imua ona, alaila, e lilo no ia i kanawai, me he la he kanawai i ke kauinoaia e la, ke ole nae e hiki ole ka hoihoi ana mai mamuli o ka hookuu e ia ana o ka Ahaolelo, a na pela, aole no ia e lilo i kanawai.”
Pauku 2. Ma keia ke hooloii ia me ke Pauku 36 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua @:
“Pauku 56. O ke Alii o ka Aha@ @ kupa oia no ke A@ @@ aku oia i na makahiki @[rest of paragraph].”
Pauku 3. Ma keia ke hoololi ia @ ka Pauku 59 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua Pauku @.
“Pauku @. O keia a me keia @@ o ko Hawaii Paeaina @ he Hawaii Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana. A ina ua hiki aku kona mau makahiki i iwakalua, a ua hookaa oia i ko@ mau auhau, a ina ua hookomo @ kona inoa ma ka papa inoa o @ koho o kona apana no ke koho ana i na Alii e ka Ahaolelo, ilaila, ua @oia i ke koho i na @, a ua loaa iaia ke kuleana e @ i na Alii o ka Ahaolelo i kela a me keia koho ana, ma @.”
A he hoololi ia no hoi ka mahele @ o @ pauku la, a penei e heluhelu, ia ai.
Pauku 4. Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 63 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:
“Pauku 63. Aole e noho kekahi i Alii a i Lunamakaainana ma ka Ahaolelo, ina aole i kohoia malalo a kulike hoi me na hoakaka ana a keia Kumukanawai.”
Pauku 5. Ma keia ke hoololi a nei ka Pauku 62 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:
“Pauku 62. O kela a me keia kane kupa o ko Hawaii Paeaina, ina he Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana, ina ua hoohiki oia e kokua mamuli o ke Kumukanawai a me na Kanawai e like me ka mea i hoakakaia no na poe nana e koho i na ‘Lii, a ua hookaa i kona mau auhau, a ua hiki aku oia i na makahiki he iwakalua, a i noho ma keia Aupuni no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho ana, a i ike i ka heluhelu a me ke kakaulima ma ka olelo Hawaii. Enelani a Europa paha (ina i hanauia mahope mai o ka makahiki 1840.) a ina ua hookomo i kona inoa ma ka papa inoa o na poe koho o kona apana e like me ka mea i hoakakala ma ke kanawai, alaila, ua loaa iaia ke kuleana e hookomo i hookahi balota no na Lunamakaainana a mau Lunamakaainana paha o ia apana; aka nae, o na olelo no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho ana a me ka ike heluhelu a kakaulima ma ka olelo Hawaii, Enelani a Europa paha, aole ia e pili ana i na poe e noho ana ma keia Aupuni i ka manawa i kukalaia ai keia Kumukanawai, ina e hoopaa lakou i ko lakou inoa a koho balota lakou ma ke koho mua ana malalo o keia Kumukanawai.”
Pauku 6. Ma keia ke pakui ia nei i ke Kumukanawai he pauku hou ma ke ano he hoololi i ua Kumukanawai la, a e kapaia, Pauku 83, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:
“Pauku 63. Ua hiki i ka Ahaolelo i kela a me keia manawa e hana i na Kanawai ana i manao ai ua kupono no ke hooponopono ana a me ka hoomalu ana me ka hoomaopopo ana i na kanaka a pau, a i ole ia, o kekahi papa hookahi a lahui paha i lawe ia mai iloko o ke Aupuni no ka hana ana i na hana oihana mahiai, a ua hiki no hoi ma ia Kanawai e hoohaiki a kaupalena i ka manawa e noho ai maloko o ke Aupuni o ia poe limahana oihaka mahiai a me na oihana a hana paha a lakou e lawelawe ai.”
Ke hooia nei au ua hooholoia ka Bila mamua ae ma ka Heluhelu Ekolu ia ana iloko o ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii ma ka ia 10 o Novemaba, M. H. 1890.
CHARLES WILCOX.
Kakauolela.
feb 19 tf.d
KA LEO O KA LAHUI.
JNO. E. BUSH,
@hooponopono a me Pauku
POAHA, APERILA 21, 1892.
Ka Luakini Moremona ma Loko Paakai.
Ua manaoia ka poe alakai o ka hoomana Moremona, o Loko Paakai, oia aku ana ka Ziona, ka Ierusalema Hou, a o keia Luakini Nui, a nui no hoi o na lilo no ke kukuiu ana, oia ka Luakini a me ke kulanakauhale, kahi e houluulu ai o na Haipule o na La Hope.
A o keia mau ao ana, me ka ana naoio no he paiolei, ua paa i ka noonoo o na hoahanau o keia hoomana, a eia ko lakou maka ke nana aku nei o ka ike ia Loko Paakai, a o ko lakou naau e kuka ana e hoi a noho paa malaila. A ma ia wahi e kakali ai i ka hiki mai o ka Haku i ka la hope loa. Iloko o kona nani e kaana mai i ka haawina o ka poe i “manaoio iaia, a i malama i na kauoha o ke Akua.” Aka, he mau hana pahele keia na Ahe-Karisto, e hoopaewaewa ana i ka ike a me ka noonoo o na kanaka, i puni ai a i lilo hoi lakou mahope ona, a kue aku ia Karisto ma kela paio hope loa ana mamua o ka iho ana mai o ke ahi mai ka Lani mai, nana hoi e haiamu ia lakou a lilo, me he la, he mea aole iki i ke ia. Ua hoikeia ma Hoikeana, Mokuna 16 mamua o ko Karisto hiki hou ana mai i na la hope, he mau hana nui ke pahola ia mai ana e ko ke Akua inaina, a iloko o ka manawa o ka manawa o ka hopena, wahi a ka Pauku 13, 14, “a ike aku la au i na uhane haukae ekolu elike me na rana, mailoko mai o ka waha o ke deragona, a me ka waha o ka holoholona, a me ka waha o ke kaula wahahee. He poe uhane daimonio keia, e hana ana i na mea kupanaha, e hele ana hoi i na ‘lii o ka honua nei a pau, e hoakoakoa ia lakou i ke kaua o kela la nui o ke Akua mana loa.” (ma Aremagedona.)
Eia ko hooko mau nei na hana o keia ao i na wanana, e ao ai i ka naau kiai a haipule, ke ike la, e hoomaopopo oia, no ka mea he mau hoailona lakou e ike ai ke kanana, ka hanauna hope loa, ua kokoke mai ka Haku, aia ma ka ipuka kome. E hele mai ana na a’o a me na hoopunipuni a ka moo, kela deragona, o Satana, ma o na Kaula wahahee, me na ha a mana, a me na olelo hoopunipuni, a eo oukou, wahi a ka buke o puni anei kakou, no ka mea eia o Satana me kona mana nui, ke hele kuo nei elike me ka liona i piha i ka inaina, e imi ana e luku aku i kana mea i manaoino ai.
He oiaio, eia ke uhi mai nei na hana mana hoopunipuni a na Kaula a’o hewa mamuli o ke alakai hewa a ka Ane-Karisto, ke kanaka o ka Hewa, a me ua hoomana e ku pouli nei malalo o kana alakai ana. E naauao a e makaala kakou. O alakai hewa ia.
E Mahalo ma Kai@ Ku i ku Mahalo.
Mamua ae o ka holo ana o ka holo ana o ka mokuahi Kaladina o ka Hui o Waila Ma, no Maui i ka ahiahi Poalua nei, na hoea aku la ke Kuhina Nui Hon. S. Parker, i ukalda e na Honabala J. Richardson, a me Paulo Numana, a mahope o na hoolauna ana. Ua haawi makana aku la ke Kuhina o ko na Aina E, ia Kapena Davies me kekahi Ke’a Hoohanohano ma ke ano he “Hoa Naita no ke Ke’a o Kapiolani” me kekahi mau olelo hoolana pokole e pili ana i ua Ke’a la. A o ke kumu o keia makana, mamuli o kana hana ku i ke aloha ma ka hoopakele ana i ke oia o kekahi poe olelo Hawaii he eiwa ko lakou nui, mawaho ae o na kapakai o Maui. I kela mahina aku la i hala. Ua hoopiha loa ia ke kapena me ke pahaohao o ka hauoli i kona lohe ana, oiai aole oia i manao a i haupu mua e makana ia mai ana oia no ia mea ana i hana ai maluna o kona mau loa, kanaka poino; aka nae no ka nanawa pokole wale no nae kona pihoihoi ana. Ua hoi hou mai la kona noonoo ao kanaka, a lawe aku la i ka makana me ka panai ana mai i na hoomaikai he nui, a hoike pu mai la no hoi.—aole oia i hana i kela mea me ka manao no kekahi uku a panihakahaka paha, aka no kona ike he mau hoa kanaka lakou, a i loko hoi o ka pilikia nui e hiki ole ai ke pakele, ua komo ke aloha iloko ona, a kii e hoopakele. Ma keia, ke haawi aku nei KA LEO i ka mahalo no keia hoohanohano i loaa ia Kapena Davies mamuli o kana hana aloha i hana ai i na olulo popilikia, a pela no auanei makou e mahalo mau aku ai i na poe a pau e hahai ana mahope o ia meheu—O ke kokua aloaa.
Hoi hou i Muli Nei.
Ma kela huakai mua aku nei a ka Auseteralia mai keia awa aku no ka Hikina, ua kau aku he pukiki ma kona oneki, nona ka inoa o Jose. Makado, no ka holo ana i Amerika Huipuia, aka nae ma keia ku hou ana mai nei a ka mokuahi i hoikeia ae nei maluna, ua hoihoi hou ia mai nei no ma ua pukiki la, a ua ike kekahi poe iaia maloko o kekahi o na rumi liilii o Kalakaua Hale, e ohi wale ana ka waha me ka maopopo ole o kana mea e kamailio ana. Mamua aku nei, ua hemo aku keia pukiki pupule mai ka Hale Pupule mai, eia ka ua kau iluna o ka Auseteralia ma keia huakai aku nei ana no Amerika. Iluna aku nae o ka moku, i keia iho la e na limahana he pukiki pupule ua pupule la, no ka mea e kamailio mau ana eia i ka manu pelehu a me ka hua kaka. A ma ke ku ana aku o ka Auseteralia i Kapalakiko, aole oia i hookuuia e lele i uka o ka aina, nolaila ua hoihoi hou ia mai nei oia i Honolulu nei me ka uku ole, a oia ka makou i hoohelo ae nei maluna, hoi hou i muli nei ka poe o makou o Waimea.
Ka Aha Mele Nui.
I keia Poaono i ho e malama ia ai kela aha mele a Miss von Gerichten a makou i hoolaha mua aku ai maloko o ka Hale Mele Hou, a ua ike a ua lohe makou i kekahi mau mele e hiu ia mai ana a wela imua o ka poe e hiki kino aku ana ia po, a aole a makou huaolelo e ai i kupono ai e panai aku, he mahalo wale no. E ukali pu ia ana na hana, e na bana elua, oia ka Bana Hawaii a me ka bana o ka mokukaua Kapalakiko.
HALAWAI MAKAAINANA
Ua noho ka Halawai Makaainana, ma ka luakini o Waihee, Aperila 14, Hora 7:30 p.m. Kohoia o S. W. A. Kaleihoa i Luna Hoomalu o J. K. Kealoalii i Kakauolelo.
Pule ka Luna Hoomalu. Hoomakaia na hana.
Hoike mai ka Mea Hanohano I., W. P. Kanealii, penei: O ke ano nui o keia halawai: oia no ke kuka ana o kakou, a e koho i Komite no ka Apana o Wailuku Akau nei, na lakou e noonoo a e hoouna aku ina hana kupono imua o ka Ahaolelo. Eia paha kekahi mau hana o keia Apana:
1—E noi, e hoihoi mai i na Kau Kiure a elua, ma Wailuku nei, e noho mau ai.
2—E noi i puu dala, no ka hana ana i alanui mai Makawela a hiki ma Kahului, mauka he o ke Alahao a Waila ma. A ua hoakaka nai ia imua o ke anaina ia mea.
Waiho mai o B. W. Kanealii he nei, e konoia i Komite he 7 iala ka nui no ka Apana o Wailuku Akau.
Mahope o ke kuka nui ana o na hoa, ua lawe ka hale a noonoe, ua hooholeia, ma ke noi a J. Haole e apono ana i ke Kumuhana.
Ua koho ka Ana i mau lala no ke Komite, penei:
Josia Haole
Moses Kekoiolu
No Waihee.
J. M. Napulou
J. N. Kamakaiwi
Jno. Lani No Waiehu.
Henry H. Plemes
No Wailuku.
Thos. Clark
Ma ka noi, e aponoia na lala o keia Komite, hooholoia. Hoopanee ka halawai.
J. Kealoalii. Waihee, Aperila 16, 1899.
NU HOU KULOKO.
Oiai, ua waiho mai o D. M. Punini Jr., i kona nohe lawelawe ana no keia nupepa ma na ana a pau, nolaila, ke kauohaia aku nei na poe a pau he koena aie, e hookaa pololei mai na keia Keena, a o na hookaa ana mawaho ae, aole ia me makou. Ma ke Kauoha. Mar. 28,, 1892.
Ua huli hoi mai ma ka Poalua iho nei ka Luna Hoohana Nui o ke Kaawai Helu 2, mai kana huakai aku nei no ka Hikina.
Ku ka pali kiekie ka mauna o ke ahua pepa hou o KA LEO i ohikihikiia mai i ka Poalua nei me na lako hua kepau hou. Pua ka uahi e na hoa.
He paina luau i lawa pono me na kohi kelekele a ka puu ka i malamaia i ka Poalua nei e kekahi poe ma Waikikikai, a ua ai na mea a pau a puu ka nuku.
E hoea mai ana i Honolulu nei ma keia mua koke iho kekahi mau malihini kiekie ma ka laua huakai no na ailana liilii o Tahiti ma na wai o ka Hema.
E malama hou ia ana he aha mele no ka lua o ka manawa maloko o ka luakini o Kawaiahao ma ka la 14 o keia mahina ae, no ka pomaikai o ke Kula Ao Hanalima o Kauni.
Mauka o kahi o Poka ka Bana Hawaii kahi i ilikipau ai ma ka Poama nei, a o ka Moiwahine Kalaunu pu ae kekahi malaila a me kekahi poe maka hanohano o keia kulanakauhale.
Malamaia mai na ilio nahu kanaka, no ka mea ke ike ia mai nei kekahi poe ma na hora o ka po e ko Mauna Kiekie poe e holapu hele ana maloko o na pa me ke kuleana ole.
Ma keia kalepa aku nei a na kiapa Waila a me Kakela no Kapalakiko, ua au ia e laua keia kowa nui iloko o na la holo he 16, a o keia paha ka laua huakai awiwi loa o keia mahina.
He halawai ka ka Hui Liberala Hawaii ma keia ahiahi. Nolaila, i keia po e lohe ia ai ko Akepoka leo. Nawahi a me kekahi poe e ae. E ka poe aloha aina, a e na lala o ka Hui Liberala, e makaala ae i keia ahiahi, he ole ka lohe pepeiao.
Mea mai nei ko Waikiki poe, iwaho ia aku no elaila na koa kumau kahi i kiola wawae ai i keia wanaao, elike me ka makou i iniki aku ai ma ka pena o ka la inehinei. Oia no ke makou e hoopu a ae nei, aohe poopoo e nalo i KA LEO.
O na kiapa ekolu a makou i hoolaha mua aku ai e heihei ana mai keia awa aku no ka mea o lakou e kapalulu e ana i Kapalakiko, ua holo like lakou a pau i ka Poalua nei. Nawai la auanei o lakou ka lanakila.
Mawaena o na ohua i huli hoi mai na ka Auseteralia, o Hon. P. Isenberg kekahi a me A. S. Wilikeki o ka moku o Kauai, a me ke ahiahi o nehinei i huli hoi aku ai laua no ko laua home ma Kauai maluna o ka mokuaki Kaala.