Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 426, 6 April 1892 — Page 2

Page PDF (1.13 MB)

This text was transcribed by:  Rose Richard
This work is dedicated to:  Breanna Charfauros

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

MA KE KAUOHA.

 

HOOLOLI I MANA@IA NO KE KUMUKANAWAI.

 

@ kANAWAI E @@

 

E @@

 

            Pauku 1.  Ma keia ke hoololiia nei ka Pauku 48 o ke Kumukanawai a penei e heluhelu ia ai ua Pauku la:

 

            “Pauku 48.  O na Bila Kanawai a pau @ hooholoia e ka Ahaolelo mamua @ ka lilo ana i kanawai, e waiho ia @ua o ka Moi.  Ina e apono oia, e kakauinoa oia, a ma ia mea e lilo ai ia i kanawai; aka, ina aole oia i kakauinoa, e hoihoi hou ae oia me na kumu pu o kona hoole ana i ka Ahaolelo, a na ka Ahaolelo e kakau i na kumu o kona heole ana maloko o ko lakou buke moolelo, a e hapai hou lakou i ka noonoo ana no ia mea.  Ina @nahope o ia noonoo hou ana a ua hoaponoia ua Bila Kanawai nei e ka elua-ha-pakolu o na noa a pau i kohoia o ka Ahaolelo, e hoihoi hou ia aku i ka Moi no ke kakauinoa ana, a ina e hoole hou ia mai ke kakauinoa ana alaila, e iilo no ia i kanawai, Ma ia mau @ana ana a @@

 

            Pauku 2.  Ma keia ke hooloii ia @ei ka Pauka 56 @ ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku 1a:

 

            Pauku 56.  O ke Alii o ka Ahaolelo, he kane kupa oia no ke Aupuni i hiki aku oia i na makahiki he iwakaiua-kumamalinma a i noho ma ke Aupuni no na makahiki ekolu, a he waiwai kona iloko o keia Aupuni i kupono i ka auhau i hiki aku i ka ekolu tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole ia, he loaa makahiki kona aole i e@ malalo o eono haneri dala.”

 

            Pauku 3.  Ma keia ka hoololi in nei ka Pauku 59 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku 1a:

 

            Pauku 59.  O kela a me keia kane kuna o ko Hawaii Paeaina ina he Hawaii, Amerika, a he Eu@ @ ma ka hanau ana, a @ ua hiki aku kona mau makahiki i ka iwakalua, a ua hookaa oia i kona mau auhau, a ina ua hookomo oia i kona inoa ma ka papa inoa o na poe koho o kona apana no ke koho ana i na ‘Lii o ka Ahaolelo, alaila, ua kupono oia i ke koho i na ‘Lii a ua loaa iaia ke kuleana e koho i na ‘Lii o ka Ahaolelo i kela a me keia koho ana, ina nae:”

 

            A e hoololi ia no hoi ka mahele @lua o ua pauku la, a penei e heluhelu ia ai:

 

            “Alua – He waiwai ponoi kona ma keia P@ina i kupono i ka au@@ malalo o hookahi tausai dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole pela, na loaa maoli iaia kekahi loaa mukahiki i emi ole malalo o @no haneri dala i ka makahiki mamoa ponoi iho o kona hookomo ana i kona i@oa iloko o na inoa o ka poe kupono i ke koho.”

 

            Pauku 4.  Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 63 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

 

            “Pauku 63.  Aole e noho kekahi i Aiii a i Lunamakaainana ma ka Aholelo. ina aole i kohoia malalo a kulike hoi me na hoakaka ana a keia Kumukanawai.”

 

            Pauku 5.  Ma keia ke noololi ia nei ka Pauku 62 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku 1a:

 

 

            “Pauku 62.  O kela a me keia kane kupa o ko Hawaii Paeaina, ina he Hawaii, Amerika. a he Europa paha ma ka hanau ana, ina ua hoohiki oia e kokua mamuli o ke Kumukanawai a me na Kanawai e like me ka mea i hoakakaia no ua poe nana e koho i na ‘Lii, a ua hookaa i kona mau auhau, a ua hiki aku oia i na makahiki he iwakalua, a i noho ma keia Aupuni no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho ana, a i ike i ka heluhelu a me ke kakaulima ma ka olelo Hawaii, Enelani a Europa paha (ina i hanauia mahope mai o ka makahiki 1840,) a ina ua hoo@@

 

            Pauku 6.  Ma keia ke paukui ia nei i ke Kumukanawai he pauku hou ma ke ano he hoololi i ua Kumukanawai la, a e kapaia.  Pauku 83, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

 

            Pauku 83.  Ua hiki i ka Ahaolelo i kela a me keia manawa o hana i na Kanawai ana i manao ai ua kupono no ka hooponopono ana a me ka hoomalu ana me ka hoomaopopo ana i na kanaka a pau, a i ole ia. o kekahi papa hookahi a lahui paha i lawe ia mai iloko o ke Aupuni no ka hana ana i na hana oihana mahiai, a ua hiki no hoi ma ia Kanawai e hoohaiki a kaupanela i ka manawa e noho ai maloko o ke Aupuni o ia poe limahana oi@ mahiai a me na oihana a hana paha a lakou e lawelawe ai.”

 

            Ke hooia nei au ua hooholoia ka Bila mamua ae ma ka Heluhelu Ekolu ia ana iloko o ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii, ma ka la 10 o Novemaba, M. H. 1890.

CHARLES WILCOX,

  Kakauolelo.

feb 19 tf.d

 

 

KA LEO O KA LAHUI.

 

JNO. E. BUSH.

 

Lunakooponopono a me Pauku.

 

POAKOLU APERILA 6, 1892.

 

            HE NUI ka haohao o kekahi poe, a pela pu no hoi me makou, no ko ka Moiwahine hoohanohano ana aku ia Mr. Dilinahama me ke Kea o ka Naita Haawi Kouoha o Kalakaua, mamua o kona haslele ana mai ia Honolulu nei maluna o kela mokuahi aku nei, a ua ulu pu ae he mau noonoo ano e iloko o lakou a pela no hoi me makou, he mau hana malu ma kuono kekahi i hanaia, a o ua Mr. Dilinahama la ka uwea telegarapa hanohano no ka hookoia ana o ua mau hana poholalo la.

 

AOLE O MAKOU HOOKAMANI.

 

            He leta ka makou e hoolaha nei ma keia puka ana o keia la, he leta mai a Hon. J. Nawahi mai, e hoike ana elike me ka makou i hoolaha aku ai ma @ehinei, aole oia i kii ia mai e kekahi elele o ka Pa Alii, aka ua hele ike aku no oia nona iho.  Wahi ana.  He oiaio, he mea pono no i kela a me keia mea e hele e ike i kana mea i makemake ai e ike.  Aole he mea i ahewa i ko makou makamaka no ia mea.  Aole no he ahewa a KA LEO na keia hele ana a Hon. J. Nawahi e ike i ka Moiwahine.  Ua @@ makou i ko makau @ hewa @@

 

            Ua ae mai @ hoi o Hon. R. W Wilikoki i kona koi ia aku e hele e launa pu me ka Moiw@hine, a hoike pu mai la oia i ka nui olelo a haohaoia no ka ike i@ @ o Hon. J. Nawahi e hele pu ana me Kapena Nowlien.  @ Hale Alii.  E like me ko makou hookamani ole ua hoolaha makou penei:

 

            “Ua lohe mai makou, ua hikilele ae ke ‘Lii Moiwahine i keia mau la aku nei, a ua kii ia aku la ka Hon. J. Nawahi e hele mai e kilo i ka mai o ke ‘Lii.  O na hana i kaanaia mawaena o laua, aole i puka pono mai i o makou nei, oiai, ua waihoia mai ke K@olua o ke Kilo, oia o Hekilipamawaho.  Ua kuka iho la ke ‘Lii me ke alakai hoopono ana i hoowahawaha ai i na la i hala, ka mana wa mai ole o ke ‘Lii.  He mau hana hookamani wale no nae keia, no ka mea, he mea waiwai ole ka olelo ke hopo ia o lohe ka lahui, a o ikea e KA LEO.  He aniani kilohi nae ka makou, a ua ahuwale na mea huna o Halealii, e like me na @ke one a na koa kuikawa i hooluhiia ai i ka @o.”  Ka Leo, Aperila 4.

 

            Ma keia ua haawi makou i ka mahalo he “alakui hoopono” ka Hon. J. Nawahi, “ana (ke ‘Lii) i hoowahawaha ai i na la i hala. ka manawa nai ole (pioo ole) o ke Alii.  He mau hana hookamani wale no keia (ka poloai a ka Moiwahine e komo aku, a Nawahi o olelo nei he oiaio ole) no ka mea, he waiwai ole (na kuka ana a ke ali) ka olelo ke hopo ia o lohe ka lahui a o ikea e KA LEO.”  Ina he hewa, a ua kuhihewa paha makou, i ka hoopono o Mr. Nawahi alaila @ kala ia makou.

 

            Aole o ka hoolaha ole ana o kekahi mea no ka hele a hele ola paha o na alakai o ka Lahui e ike Moi, ho mea e nele ai o ko na nupepa kuleana e hoolaha i na mea e @ ana i na kauwa o ka lahui me na au hanohano ma ko lakou mau in@a.  O ka hana no ia a na nupepa a pau.  Iua e hele ana o Bisimaka e ike i ka Emepera o Geremania, a o Pohakuhauoli paha i ka Emepera wahine o Inia, e kuhihewa ana anei ko makou hoa e paa ana ka waaha o na nupepa a puni ka honua no keia mau launa ana o na alakai lahui a me na ‘Lii Aimoku.  he hookamani ke hoole ia.

 

            Ua loihi ko makou waiho ana i ka lono no ke kome ana o Hon.. J. Nawahi me Capt. Sam Nowlein, e ike i ka Moiwahine, a hala he an@ elua pule, a i ka ae penoi ana mai o Mr. Pamawaho ka mea i ike i ka hele ana ua komo ie no oia, hoolaha ae nei makou, aole me ka hoino. aka, e elelo ana, me ka naohao i keia mau ike alii ana, he “alakai hoopono (oia), a he mea hoowahawaha ia i na la i hala” e ka Moiwahine.  Nolalla. aole makou i manao ua “hikiwawe” keia hoolaha ana me ka “hoomanawanui ole oiai ua nui na hoike e olelo ana he ike alii io no ka i malamaia. a ua haohaoia makou i ka hoolaha ole i keia mea.

 

            E pili ana i ko ano Karistiano, ua manao makou o ke kanaka i hopo i kana mau hana a me kana mau elelo o @@

 

 

E Hai aku i ka Mea Oiaio a e Hoolaha i ka Mea Poloiei.

 

            KA LEO o KA LAHUI.  Aloha oe:

 

            Ua ike au i kekahi manao oiaio ole a ano hoohaahaa hoi,: hoo@ukaia ma KA LEO o ka la 4 o Aperila, 1892, malalo ke poo manao: - “Haui Kalani:”

 

            O ka mea oiaio maoli, aohe he mea i kii ae ia’u, e hele i kahi o ke Lii ka Moiwahine; no’u ponoi ka manao e hele e ike Iaia, aole na kekahi mea.  Ua manao au he mea pono in’u e kipa aku, a e hoike aku i kolu aloh@ nona, mahope koke iho o ko’u koho ia ana e kekahi mahele o kona lahui, he hoa noloko o kekahi mahele mana o ke Aupuni Hawaii iloko o ka Hale Ahaolelo.

 

            O ka Makua Mana o ka Lani ka’u e @aciele nei no ka oiaio o na manao kuka mawaena o’u a me ke Lii ka Moiwahine.  Aole ia @o na hana pili aupuni, aole no hoi no na @uanao pili @omaikai kino.

 

            Ia’u e hele ana e ike Iaia, ua lawe pu no au i na rula o kakou i hoonaauaoia ai me ke ano Karistiano a kakou e paulehia mau nei no ke komo aku i ka l@ni.  Aole i hoahewa iki mai ko’u uhane i ko’u hele ana e ike i ke Lii ka Moiwahine o Hawaii, oiai au kekahi no o ka lahui ponoi no o Hawaii nei.

 

            @@

 

            He mea haohao loa ia’u. ka ike ana i na poe i manaoia he @au alakai lakou no ka lahui Hawaii, @ hikiwa@e me ka hoomanawanui ole e hoolaha ma ke akea i na mea i ike maopopo ole ia ka oiaio, a e hoopuka hoi i na manao @ a hoohaahaa hoi i ka hoakanaka o ke lakou lahui ponoi iho.  Ke olelo nei au, aole loa he kupono iki o ia mau hana i ko kakou ano Karistiano. a kakou e kaena mau nei, he Karistiano kakou. a he alakai hoi ma ka hoopono.  E ho@o kakou e hoopuka i na manao me ke aloha ia @ a pau.  Owau no me ka haahaa.

JOSEPH NAWANI.

Honolulu, Aperila. 5, 1892.

 

 

HE LONO ANO NUI.

 

            He nui na lono pili Aupuni i loaa mai ia makou, a o kekahi oia mau lono, oia no ka mea e pili ana mawaena o Bertania ui a me Amerika Huipuia, a he mansolaua ko makou, e moku ana ka pilo o ka noho hoaloha ana o keia mau aupni makamaka, mamuli o kela kuee e pili ana mawaena o laua no ke kai lawaia o Berina, a ina aole e hiki ke hanaia @a mea e kapaeia ae ai ko laua komo maoli ana aku iloko o ka lawelawe lima. aole e maopopo na ai a laua. ne ka mea, he mau apupuni keikikane like no laua, a i lako pu hoi me ka ikaika no ka hooko ana i ko laua maina maluna.

 

 

            No ka Liona. aole a makou olelo ana nona, no ka mea nana i rula na ale o ka moana; aka no ka Aeto aole oia i komo iloko o ka helu. oini o kona ikaika kaoa moana i ikeia, aole hiki ke hoopapa a hoeueu hahana aku i ko Europa mau keikikane. he kanal@a ole nae ko makou, ina e ae ana o Amerika e kaua me Enelani. ua ike no ia i kana @en e hana ai, a o ko laua komo ana iloko o ka hohono o ka uwahi pauda he mai ahulau nui ia o ka wi ma na ipuka o na aupuni a pau e piepiele nei me laua ma ka mea e pili ana i ka oihana kalepa. a me he mea la nae. o Hawaii nei ka oi aku.  No ka mea, o Amerika wale no ko kakou wahi makeke hookahi e hoopuka nei i ko kakou mau waiwai koluko.  O kekahi kumu nui i ikaika loa ai ko makou manao no ka hiki ole ia laua ke hoomau aku i ko laua noho aloha ana, mamuli no ia o kekahi lono i pae hewa mai i ko makou keena nei, e olelo ana, aole e liuliu loa na la mai kaia la aku, e haalele mai ana ka mokukaua Kapalakiko i keia awa no na wai o Berina, no ka nana ana i ke kulana ma ia wahi.

 

 

HE HOIKE AKU I KA OIAIO.

 

Honolulu, Aperila 4, 1892.

 

            Ke hoike nei keia, @ o ka mea nona ka inoa malalo iho, i kuu@u e@@

 

JOHN KAHIKINAKELEKONA.