Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 413, 18 Malaki 1892 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

MA KE KAUOHA.

Ma ka Aha Kiekie o ko Hawaii Paeaina, ma ke Keena.

Ma na mea e pili ana i ka hoopii a @@ a me @@@@ e hoopau wale ia @@@@@@.

Mamuli o ka waiho ia ana mai o ka @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ i manaoia ai@@@@@@@ a no ka Mokupuni a me Mahele Koho Alii o Oahu, i malamaia i ka la 3 o Feberuari, A. D. 1892, i ku i ke kanawai ia wa a i keia manawa, ua make a ua lilo i mea ole, a no ia hoopau wale ia, a e hoi mai ana hoi e hoolohe ia ua palapala hoopii la a me ka olelo hooholo a ka aha, ua ku ole i ke kanawai ia wa a i keia wa a i keia manawa ua koho ana a ua make a ua lilo i mea ole. a nolaila, Ma keia ke kauoha ia nei e hoolohe ia ana na palapala hoopii la imua o kekahi o na Lunakanawai o na Aha Hookolokolo Kiekie la e noho ana ma ke Keena ma Aliiolani Hale, ma Honolulu, ma ka Mokupuni o Oahu i oleloia, ma ka hora 10 A. M. o ka Poakahi ,ka la 21 o Maraki e hiki mai ana, ia manawa a ma ia wahi na mea a pau i kuleana e hele ae ai e hoike i ka lakou mau kumu, ina he kumu hoi ka lakou, e hiki ai ke hoole ia ke noi o ka palapala hoopii i olelo ia ae la. E eia hou, e hoohana pu ia aku kekahi kope o keia olelo kauoha a me keia hoolaha, e ka Hamuku, maluna o kela a me keia pakahi o na Luna Hoomalu o kela a me keia Papa Nana Koho Balota maloko a no kela a me keia mahele o ua Mahele Koho Alii la o Oahu, a maluna hoi o J. N. S. Williams, John A. Cummings, Paul Neumann, John Ena, a me Arthur P. Peterson, oiai o lakou na moho i hoike ia a i hooia ia ua koho ia mau na koho balota ana ia he mau Alii no ua Mahele Koho la. A eia hou e hoolahaia hoi keia kauoha a me olelo hoolaha ma na olelo Enelani a me Hawaii pakahi ma ka Pacific Commercial Advertiser ma ka Enelani a ma KA LEO O KA LAHUI ma ka Hawaii, oiai lana he mau nupepa e pai ia ana maloko o na Mokupuni a Mahele Koho Alii la, no ka manawa he umi mau la mamua ae o ka manawa i hoonohoia hoi maanei no ka hoolohe ana o keia palapala hoopii. Hanaia ma Honolulu i keia la 3 o Maraki A. D. 1892. RICH. F. BICKERTON. Lunakanawai o ka Aha Hookolokolo Kiekie. Hooiaio e HENRY SMITH. Kakauolelo Aha H Kiekie mar4-tf.

HOOLOLI I MANAOIA NO KE KUMUKANAWAI.

He Kanawai e hoololi ai i na Pauku 48, 56, 59, 62 a me 63 o ke Kumukanawai, a e pakui mai i pauku hou i ke Kumukanawai e kau@ Pauku 83.

E hooholoia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii;

PAUKU 1. Ma keia ke hoololiia nei ka Pauku 48 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua Pauku la;

"Pauku 48. O na Bila Kanawai a pau i hooholoia e ka Ahaolelo mamua o ka lilo ana i kanawai, e waiho ia imua o ka Moi. Ina e apono oia, e kakauinoa oia, a ma ia mea e lilo ai ia i kanawai; aka, ina aole oia i kakauinoa, e hoihoi hou ae oia me na kumu pu o kona hoole ana i ka Ahaolelo, a na ka Ahaolelo e kakau i na kumu o kona hoole ana maloko o ko lakou buke moolelo, a e hapai hou lakou i ka noonoo ana no ia mea. Ina mahope o ia noonoo hou ana a ua hoaponoia ua Bila Kanawai nei e ka elua-hapakolu o na hoa a pau i kohoia o ka Ahaolelo, e hoihoi hou ia aku i ka Moi no ke kakauinoa ana, a ina e hoole hou ia mai ke kakauinoa ana, alaila, e lilo no ia i kanawai. Ma ia mau hana ana a pau, e hoomaopopo ia ke koho ana ma ke kahea ana i na ae a me na hoole, a e kakau ia ma ka buke moolelo o ka Ahaolelo, na inoa o na poe a pau i koho ma ka ae a me ka hoole i ka Bila Kanawai. Ina e hoihoi ole ia mai kekahi Bila Kanawai e ka Moi iloko o na la he 10 (koe ka la Sabati) mahope o ka waihoia ana aku imua ona, alaila, e lilo no ia i kanawai, me he la he kanawai i kakauinoaia e ia, ke ole nae e hiki ole ka hoihoi ana mai o ka Ahaolelo, a ina pela, aole no ia e lilo i kanawai." Pauku 2. Ma keia ke hoololi is nei ka Pauku 56 o ke Kumukanawai a penei e heluhelu ia ai ua pauku la: Pauku 56. O ke Alii o ka Ahaolelo, he kane kupa oia no ke Aupuni i hiki aku oia i na makahiki he iwakalua-kumamalima, a i noho ma ke Aupuni no na makahiki ekolu, a he waiwai kona iloko o keia Aupuni i kupono i ka auhau i hiki aku i ka ekolu tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole ia, he loaa makahiki kona aole i emi malalo o eono haneri dala." Pauku 3. Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 59 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la: "Pauku 59. O kela a me keia kane kupa o ko Hawaii Paeaina ina he Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana, a ina ua hiki aku kona mau makahiki i ka iwakalua, a ua hookaa oia i kona mau auhau, a ina ua hookomo oia i kona inoa ma ka papa inoa o na poe koho o kona apana no ke koho ana i na 'Lii o ka Ahaolelo, alaila, ua kupono oia i ke koho i na 'Lii, a ua loaa iaia ke kuleana e koho i na 'Lii o ka Ahaolelo i kela a me keia koho ana, ina nae:" A e hoololi ia no hoi ka mahele elua o ia pauku la, a penei e heluhelu ia ai;   "Alua--He waiwai ponoi kona ma keia Paeaina i kupono i ka auhauia a emi ole iho ka waiwai io malalo o hookahi tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole pela, ua loaa maoli iaia kekahi loaa makahiki i emi ole malalo o eono haneri dala i ka makahiki mamua ponoi iho o kona hookomo ana i kona inoa iloko o na inoa o ka poe kupono i ke koho." Pauku 4. Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 63 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la: "Pauku 63. Aole e noho kekahi a Alii a i Lunamakaainana ma ka Ahaolelo, ina aole i kohoia malalo a kulike hoi me na hoakaka ana a keia Kumukanawai." Pauku 5. Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 62 o ke Kumukanawai a penei e heluhelu ia ai ua pauku la: "Pauku 62. O kela a me keia kane kupa o ko Hawaii Paeain, ina he Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana, ina ua hoohiki oia e kokua mamuli o ke Kumukanawai e me na Kanawai e like me ka mea i hoakakaia no na poe nana e koho i na 'Lii, a ua hookaa i kona mau auhau, a ua hiki aku oia i na makahiki, he iwakalua, a i noho ma keia Aupuni no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho ana, a i ike i ka heluhelu a me ke kakaulima ma ka olelo Hawaii, Enelani, a Europa paha (ina i hanauia mahope mai o ka makahiki 1840,) a ina ua hookomo i kona inoa ma ka papa inoa o na poe koho o kona apana e like me ka mea i hoakakaia ma ke kanawai, alaila, ua loaa iaia ke kuleana a hookomo i hookahi balota no na Lunamakaainana a mau Lunamakaainana paha o ia apana; aka nae, o na olelo no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho ana a me ka ike heluhelu a kakaulima ma ka olelo Hawaii, Enelani a Europa paha, aole ia e pili i na poe e noho ana ma keia Aupuni i ka manawa i kukalaia ai keia Kumukanawai, ina e hoopaa lakou i ko lakou inea e koho balota lakou ma ke koho mua ana malalo o keia Kumukanawai." Pauku 6. Ma keia ke pakui ia nei i ke Kumukanawai he pauku hou ma ke ano he hoololi i ua Kumukanawai la, a e kapaia, Pauku 83, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la; "Pauku 83. Ua hiki i ka Ahaolelo i kela a me keia manawa e hana i na Kanawai ana i manao ai ua kupono no ka hooponopono ana a me ka hoomalu ana me ka hoomaopopo ana i na kanaka a pau, a ole ia, o kekahi papa hookahi a lahui paha i lawe ia mai iloko o ke Aupuni no ka hana ana, i na hana oihana mahiai, a ua hiki no hoi ma ia Kanawai e hoohaiki a kaupalena i ka manawa e noho ai maloko o ke Aupuni o ia poe limahana oi-@ mahiai a me na oihana a hana paha a lakou e lawelawe ai." Ke hooia nei au ua hooholoia ka Bila mamua ae ma ka Heluhelu Ekolu ia ana iloko o ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii ma ka la 10 o Novemapa, M. H. 1890. CHARLES WILCOX. Kakauolelo. feb 19 tf-d

NA AINA HOME MA KONA HEMA, HAWAII.

Ma keia la, ke hoolaha ia aku nei;--I O kela mau apana aina he 7 ma Kukumepae, S. Kona, Hawaii, ua makaukau no ka hoolilo ana aku i ka poe makemake mai ana e loaa ia lakou na aina home e noho ai. II Ua hiki no ke ike ia na kii o keia mau apana aina ma ke Keena Aina o ke Keena Kalaiaina ma Honolulu, a i ole ma ke keena o J. W. Kuaimoku, ma Pahoehoe, Kona Hema, Hawaii. III Na J W Kuaimoku no e kuhikuhi aku i na apana aina i kela a me keia mea e makemake mai ana e ike, a no ia hana ana, ua kuleana oia e uku ia $1.00 mai ka mea e makemake ana i na apana aina. IV O na kanaka a pau e makemake ana i na apana aina, e ui mai no lakou i ke Kuhina Kalaiaina, ma kekahi palapala i pai hakaha aia e loaa wale mai ana mai a J. W. Kuaimoku mai. V Aole e noonoo ia kekahi nonoi mai kekahi mea mai e noho ona aina. VI. O ka poe wale no i piha na makahiki ke ae ia e nonoi mai. VII E haawi ia no iloko o umi makahiki e uku ia ai ka aina, a iloko o ia manawa, ua kuu ia ka aina mai na auhau aku. VIII E kukulu hoi oia i hale noho nona maluna o ka aina iloko o hookahi makahiki a e hoomaka hoi e noho maloko o ia hale, a e hoomau aku i ke koena o umi makahiki. IX. E hoopuni hoi oia i ka aina me kekahi pa kupono iloko o ekolu makahiki. X E uku hoi oia ma ka hapaha makahiki mamua o ka ukupanee, maluna o ke koena i uku ole ia o ke kumukuai, ma ka 5 pa-keneta. Ua hiki no hoi i ka mea kuai ke hookaa @, a i hookahi paha paha, o ke kumukuai i kela a me keia manawa, a i ke mea noho ole e oki ia ka ukupanee. XI Aole e hiki e hoolilo ia aku ke aelike mua, a aole o hoi e hiki ke kuai ia ka aina, aia a pau mua na olelo aelike i ka hooko ia. XII O ka haule ana o ka hooko ia ana o na kumu i aelike ia, he mea no ia e hoolilo wale ia ai o ka aina. C. N. SPENCER. Kuhina Kalaiaina. Keena Kalaiaina. Feb. 23, 1892.

KA OIAIO.

JNO. E. BUSH.

Lunahooponopono a me Puuku

POALIMA MARAKI 18, 1892

NA HOOHUI AINA.

He nui na manao hoohui aina e olowalu mai nei ma na nupepa haole. Ka hopena keia a makou i wanana aie hiki mai ana ina aole ka Moiwahine e hoohuli i kona manao mai na anoai o keia kino a i ka hana i ilihia iho maluna ona, oia hoi: He Moiwahine no ka lahui Hawaii ma ka lokomaikai o ke Akua, a o ka hana o ke kulana Moi, @ malama i ka pono a me ke ola, e ma na hana maikai e mau ai ka maluhia o ka aiina, a e hoomanao ia ai oia me ke aloha, aole hoi o ka malama i na hana e hoowahawaha ia ai.

KA HON. S. K. PUA.

Ua lohe mai makou ua poloai ia aku ka Hon. S. K. Pua, me ka hookae ia a ke au o kona inoa hou, ana i imi ai ma o ka lahui ae. Ua loaa keia inoa, he Hanohano, he mea i hoohanohano ia aku, aka ua lilo nae keia hanohano mai ka lahui mai, he mea ole imua o ka Moiwahine hoohanohano ana. Ina he kanaka hana hewa, a he moekolohe paha, a he pepehi wahine paha, pepa piliwaiwai paha, e malama ana ko kakou Moiwahine i ke au inoa o ia waa me kona mau kina a pau. He mau hana hookae keia ia Hon. S. K. Pua, no kona opiopio paha, no ka eleele paha o kona kuemaka, no ke aha la. Nolaila, ma o ko Mr. Pua ano he lunamakaainana no ka Apana Koho Elima ua kupono no iaia e hoomaopopo i keia hoowahawaha, o ka Moiwahine i ka lehulehu nana oia i koho a e malama i ke kapu hanohano o ka papahi hanohano i hookau ia mai maluna ona mai ka lahui mai, oiai o KA LEO O KA LAHUI, he Leo ia mai, a he leo hoi i oia e i ko na mea a pau o keia ao luhi.

Na Ino o ke Ao Nei.

Iloko o na mea a ke kanaka e hookomo ai i kona kino, e inu ai, e loaa ai ke ola kino a me kona ole uhane. Nolaila, he mea nui ka mea a kakou e ai ai a e inu ai, oiai keia kino he haka noka uhane hemolele e noho ai. Ina e inu ke kanaka i ka rama, ua lilo kona kino i haka no ka uhane hehena e hoolilo ana i kona mau noonoo maikai i mea ole, a ma kahi o na noonoo hemolele, maikai a hoopono, e hooulupuni ia ana oia e na hana a pau i hooulu ia iloko o kakou mai ka uhane hewa, ka uhane make mai, a o ka luahi oia no ko kakou ola, ko kakou hopena, he make mau loa. Nolaila, o ke kanaka noonoo, e noonoo ana oia no na mea pono a @ na mea e pomaikai ai @ ola kino a me he hana ohana, aole oia e hoolilo iaia i @ @, a aole ae hoi e hoolilo i kona kino i wahi e hookio ai na mea ino a lapuwale e hoohaumia wale ana no i ke kino a me ka noonoo, oia hoi ka rama, ka opiuma, ka awa, na mea ona a pau, a me na io holoholona e hooulu ana i na mai, a me na anoai e hooholona ana i ko ke kanaka ao. Ua oi aku ka nani a me ka hauoli o ke kanaka e noho ana me ka malama i kona kino, a e hoao ana e hoihoi i ua kino la, mai na hoopaewa ana a ka hewa, a lilo hoi elike me kona ano i hoohua ia ai mai ka honua mai, ke kanaka i like me ko ke Akua, a me ko ke Keiki ano.

NU HOU KULOKO.

He Daniela ka makou o keia la.

Aohe a makou Masanero o keia la, Poakahi pulelo aku.

Elua a makou pepa e oili pulelo aku nei i keia kakahiaka nui wale. Ua eleu no

O ka la kulaia keia no na limahana o KA LEO O KA OIAIO, ua pau ko kekahi mau Halepai inehinei.

Piha pono na Kaa Ahi i ka la inehinei, no ka hele ana e ike kumaka i na hana heihei o ka Iabamauleo.

Haunaele aku la Ewa i ka Moae, e ohi hewa mai ana ko makou mau makamaka o ka oihana hoonoho hua i ka Ia Hamauleo o ka aina.

Na ka ponalo i hoinoino i na lau o na mea ulu, a na ka manao ino huna hoi i hoinoino i na helehelena ou e ka hoaloha.

Aia ka Moiwahine Kanemake ke hoohala nei i keia mau la wela ma kona home aekai ma Waikiki. Ke pii ae la ka ikaika o kona mau lala a ka mai i hoomailo iho nei.

Ina he ono kou i ka alani o Kaiina paka ona, o Kona, Hawaii, e kipa ae ma ke kihi o Alanui Pauahi me Maunakea, a e loaa no ia oe ma ke kumukuai kaulike a haahaa i kou lunaikehala.

Mauka aku o Kapalama uka ma ke ala aku o ka hewahewa, ua hopu ia he mau sela moku okoloa e hoonanea i ka hiamoe mawaea o ka mawae pohaku, oiai laua e hoao ana e mahuka i kekahi la o keia pule iho la. Mai ike maoli ia Waolani,

He heluna nui o na kuu pake kai hapuku ia ae maluna o kekahi kaa kikane i ka po Poalua nei mailoko oe no o kekahi o na heiau pake ma Kapuukolo ae nei, a wahi a na pake Hawaii, e lawe ia ana ka e mohai na ka ula o ke ahi.

Oiai kekahi kapena moku okoloa e lululima aloha ana me na hoaloha a huli hoi aku no ke kau ana maluna o ka waapa no ka moku me ka manao ole ae he ukana kekahi ana i kuai ai i mea hoopumehana ke hiki aku i ka Aina Hau Oki o na kai, a ma ka lokomaikai o kekahi hoaloha, ua lohe ia aku la ka ukana a na ka moku olo Eleu i hali aku ka ukana a loaa i ka ona nona ua ukana liilii la E, mai puanuanu maoli ka hoi ka @ ana o ua kanaka i ka aina anu.