Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 407, 10 March 1892 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

MA KE KAUOHA.

 

Ma ka Aha Kiekie o ko Hawaii

Paeaina. ma ke Keena.

 

    Ma na me@ e pili ana i ka hoopii a John Ross, (Kapena Roke) a me kekahi poe e ae e hoopau wale ia kekahi koho ana no na Lii no ka Mahele (Koho Alii) o Oahu.

 

  Mamuli o ka waiho ia ana mai o ka palapala hoopii a John Ross  a me a me kanalima poe e ae i waihoia mai ma ke Keena o ke Kakauolelo o ka Aha Hookolokolo Kiekie, i hakuia mai i ka Lunakanawai Kiekie o na Aha Hookolokolo la. a e hoonohonoho mai ana hoi i kekahi mau kumu m@ oha h@ i manao a ai e na poe ho@pii la aole ke koho hope ana iho nei no na 'Lii n aloko a no @a Mokupuni a me Mahele Koho Alii o Oahu, i malamaia i ka la 3 o Feberuari, A. D. 1892, i ku i ke kanawai ia wa a i keia manawa, na make a ua lilo i mea ole, a o ia e hoopau wale ia, a e noi mai ana hoi e hoolohe ia ua palapala hoopii la a me ka olelo hooholo a ka aha, ua ku ole i ke kanawai ia wa a i kela wa a i keia manawa ua koho ana la. ua make a na lilo i mea ole. A nolaila.

  Ma keia ke kauoha ia nei e hoolohe ia ana ua palapala hoopii la imua o kekahi o na Lunakanawai o na Aha Hookolokolo Kiekie la e noho ana ma ke Keena ma Aliiolani Hale, ma Honolulu, ma ka Mokupuni o Oahu i oleloia, ma ka hora 10 A. M. e ka Poakahi, ka la 21 o Maraki e hiki mai ana, a ia manawa a ma ia wahi na mea a pau i kuleana e hele ae ai e hoike i ka lakou mau kumu ina he kumu hoi ka lakou, e hiki ai ke hoole ia ke noi o ka palapala hoopii i olelo ia ae la.

  A eia hou, e hoohana pu ia aku kekahi kope o keia olelo kauoha a me keia hoolaha, e ka ilamuku, maluna o kela a me keia pakahi o na Luna Hoomalu o kela a me keia Papa Nana Koho

Balota maloko a no kela a me keia mahele o na Mahele Koho Alii la o Oahu, a maluna hoi o J. N. S. Williams, John A. Cummings, Paul Neumann, John Ena, a me Arthur P. Peterson, oiai o lakou na moho i hoike ia a i hooia ia ua koho ia mau ua koho balota ana la he mau Alii no ua Mahele Koho I@.

  A eia hou, e hool@haia hoi kele kauoha a me olelo hoolaha ma na olelo Enelani a me Hawaii pakahi ma ka Pacific Commerical Advertiser ma ka Enelani a ma KA LEO O KA LAHUI ma ka Hawaii, oiai laua he mau nupepa e pai la ana maloko o na Mokupuni a Mahele Koho Alii la. no ka manawa he umi mau la mamua ae o ka manawa i hoonohoia hoi maanei no ka hoolohe ana o keia palapala hoopii.

  Hanaia ma Honolu'   i keia la 3 o Maraki A D 1892.

                 RICH. F BICKERTON,

  Lunakanawai o ka Aha Hookolokolo

Kiekie.

Hooiaia e              HENRY SMITH

Kakauolelo Aha H. Kiekie.   mar4  tf

 

HOOLOLI I MANAOIA NO

KE KUMUKANAWAI.

----:o:----

    He Kanawai e hoololi ai i na P@uku 48, 56, 59, 62 a me 63 -o ke Kumukanawai, a e pakui mai i pauku hou i ke Kumu@anawai e kapaia Pauku 83.

  E hooholoia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii:

  "Pauku 1. Ma keia ke hoololiia nei ka Pauku 48 o ke Kumukana wai a penei e heluhelu ia ai ua @euku la:

  "Pauku @. O ua Bila Kanawai a pau @ hooholoia e ka Ahaolelo man@a o ka lilo ana i kanawai e @ aiho ia imua o ka Moi. Ina e apono oia, e kakauinoa oia, a me ia mea e lilo ai la i kanawai; aka, ina aole oia i kakauinoa, e hoihoi hou ae oia me na kumu pu o kona hoole ana i ka Ahaolelo. a na ka Ahaolelo e kakau i na kumu o kona hoole ana maloko o ko lakou buke moolelo, a e hapai hou lakou i ka noonoo ana no ia mea. Ina mahope @ ia noonoo hou ana a ua hoaponoia @a Bila Kanawai nei e ka elua-hapakolo o na hoa a pau i kohoia o ka Ahaolelo, hoihoi hou ia aku i ka Moi no ke kakauinoa ana, a in@ e hoole hou ia mai ke kakauin@a ana, alai@, e lilo no ia i kanawai. Ma ia mau ha@ ana a mau, e hoo@p@pola h@ l@ ama ma ke ka@ ama i ma na a m@ n@ h@, a e kakau ia ma ka buke moolelo o ka Ahaolelo, na inoa o na poe a pau i koho ma ka ae a me ka hoole i ka Bila Kanawai  Ina e hoihoi ole ia mai kekahi Bila Kanawai e ka Moi iloko o na la he 10 (koe ka la Sabati) mahope o ka waihoia ana aku imua ona, alaila, e lilo no ia i kanawai, me he la he kanawai i kakauinoaia e ia, ke ole nae e hiki ole ka hoihoi ana mai mamuli o ka hookuu e ia ana o ka Ahaolelo, a ina pela, aole no ia e lilo i kanawai."

  Pauku 2. Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 56 o ke Kumukanawai. a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

  "Pauku 56. O ka Alii o ka Ahaolelo. he kane kupa oia no ke Aupuni i hiki aku oia i na makahiki he iwakalua-kumamalima, a i noho ma ke Aupuni no na makahiki ekolu, a he waiwai kona iloko o keia Aupuni i kupono i ka auhau i hiki aku i ka ekolu tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole ia, he loaa makahiki kona aole i emi malalo o eono haneri dala."

  Pauku 3. Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 59 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai up pauku la:

  "Pauku 59. O kela a me keia kane kupa o ko Hawaii Paeaina ina he Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana, a ina ua hiki aku kona mau makahiki i ka iwakalua, a ua hookaa oia i kona mau auhau, a ina ua hookomo oia i kona inoa ma ka papa inoa o pa poe koho o kona apana no ke koho ana i na 'Lii o ka Ahaolelo, alaila, ua kupono oia i ke koho i na 'Lii, a ua loaa iaia ke kuleana e koho i na 'Lii o ka Ahaolelo i kela a me kela koha ana, ina nee:"

  A e hoololi ia no hoi ka mahele elua o ua pauku la, a penei e heluhelu ia ai:

  "Alua--He waiwai ponoi kona ma keia Paeaina i kupono i ka auhauia i emi ole ihe ka waiwai io malalo o hookahi tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i oie pela, na loaa maoli iaia kekahi loaa makahiki i emi ole malalo o eono haneri dala i ka makahiki mamua ponoi iho o kona hookomo ana i kona inoa iloko o na inoa o ka poe kupono i ke koha."

  Pauku 4. Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 63 o ke Kumukanawai, a penei a heluhelu ia ai ua pauka la:

  'Pauku 63. Aole e noho kekahi i Alii a i Lunamakaainana ma ka Ahaolelo. ina aole i kohoia malalo a kulike hoi me na hoakaka ana a keia Kumukanawai."

  Pauku 5. Ma keia ke noololi ia nei ka Pauku 62 o ke Kumukanawai, a peni e heluhelu ia ai ua pauku la:

  "Pauku 62. O kela a me keia kane kepa o ko Hawaii Paeaina, ina he Hawaii, Amerika. a he Europa paha ma ka hanau ana, ina ua hoohiki oia e kokua mamuli o ke Kumukanawai a me na Kanawai e like me ka mea i hoakakaia no ua poe nana e koho i na 'Lii a ua hookaa i kona mau auhau, a ua hiki aku oia i na makakiki he iwakalua, a i noho ma keia Aupuni no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho ana, a i ike i ka heluhelu a me ke kakaulima ma ka olelo Hawaii, Knelani a Europa paha (ina i hanauia mahope mai o ka makahiki 1840.) a i@ @a hookomo i kona inoa ma ka papa in@a o na poe koho o kona apana e like me ka mea i hoakakaia ma ke kanawai, alaila, @a Io@ iaia he kule@a o hoohome i hookahi balota me na Lunamakaainana a mau Lunamakaainana paha o ia apaua; aka nae, o na olelo no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho ana a me ka ike heluhelu a kakaulima ma ka olelo Hawaii, Enelani a Europa paha, aole ia e pili i na poe e noho ana ma keia Aupuni i ka manawa i kukalaia ai keia Kumukanawai, ina e hoopaa lakou i ko lakou inoa a koho balota lakou ma ke koho mua ana malalo o keia Kumukanawai,"

  Pauku 6. Ma keia ke pakui ia nei i ke Kumukanawai he pauku heu ma ke ano he hoololi i ua Kumukanawai la, a e kapaia, Pauku 83, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

  "Pauku 83. Ua hiki i ka Ahaolelo i kela a me keia manawa e hana i na Kanawai ana i manao ai ua kupono no ka hooponopono ana a me ka hoomalu ana me ka hoomaopopo ana i na kanaka a pau, a i ole ia, o kekahi papa hookahi a lahui paha i lawe ia mai iloke o ke Aupuni no ka hana ana i na hana oihana mahiai, a ua hiki no hoi ma ia Kanawai e hoohaiki a kaupalena i ka manawa e noho ai maloko o ke Aupuni o ia poe limahana oiha@ mahiai a me na oihana a hana paha a lakou e lawelawe ai."

  Ke hooia nei au ua hooholoia ka Bila mamua ae ma ka Heluhelu Ekolu ia ana iloko o ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii ma ka la 10 o Novemaba, M. H. 1890.

          CHARLES WILCOX.

                             Kakauolelo.

feb 19 tf-d

 

KA LEO O KA LAHUI.

 

JNO. E. BUSH .

Lunahooponopono a me P@uku.

 

POAHA, MARAKI 10, 1892.

 

UA HAALELE MAI.

 

  Malalo o ka rula o ka Media a me ko Peresia, ma haalele mai o Mr. John Sam Kukahiko i ka Aoao Lahui Hawaii Liberala, no ka hookomo ole ia ana o Mr. Kailimai i Hope Luna Alanui no Honolulu, oiai oia kekahi o ka aoao liberala. Ma ka hoohalahala ana no ke komo ole ana o Mr. Kailimai, ua apono makau, no ka mea he kanaka ka maaina keia hoa o kakou ma ka hana alanui. Ua noke mai ko makou hoa, Mr. Sam, a ua hooili mai i ka hewa maluna o makou, a maluna hoi o ka Luna Alanui, a eia keia moolelo ke hooiaha ia nei e keia hoa, oiai wahi ana e hoi ana oia ma ka aoao hoomae@e I mea e ike pono ai kakou i na kumu o keia hewa, he kupono e ike mai ka lahui i ka moolelo oiaio o ili wale auanei ka ahewa maluna o ka poe hewa ole. I ka wa i noonoo ia ai o na moho o ka Papa Alanui, e ke Komite o ka Hui Liberala, ua kue makou i ka inoa o S. Mahelona a me ko Aberahama, ma ko makou manao, he mau hoa keia no ka aoao hoomaemae, a he hoa hoi o S Mahelona mailoko ae o ka hale oihana hookahi me Sam Duwaita. Ua nonoi aku makou e hoonohoia i hookahi haole, i hookahi Hawaii, a i hookahi hapahaole. A ua nonoi aku hoi makou ia Mr. Sam Kukahiko, a ia M@ Kal@hao. Ua hoole mai o Kal@ou a me Kukahiko, me ka elele @ mai hoi o ka mea hope, aole makou e hopehope i keia poe, no ka mea, he moopuna o Sam Mahelona nana. a e hana oia i ka pono. O Hon. D. W. Pua kekahi i kakoo mai ia Aberahama, a me ka Kukahiko moho. Ua kokua ia mai hoi keia e John Pamawaho. oiai oia ka mea nana i hoolala a nooikaika i keia Papa Alanui. A eia ka mea hilu,--mahope o ka hoonohoia ana o Uilama Kamaki, ua hoholo o S. Duwaita a me Sam Mahelona o Kale Duwaita ko Uilama Kamaki hope, ua hoole o Aberaham@

  A eia ka ninau, nawai la i hoohoka o John Sam. Kekukahiko? Na Sam Mahelona. Owai o Sam Mahelona ? He moopuna na John Sam Kekukahiko. Nawai i apono e lili i hea no ka Papa Alanui ? Na John Sam Kekukahiko no Alaila ewai iho la kai hewa ? O John S. Kekukahiko no i ka wae ana i ka moopuna ana ma ke ano makamaka e lawelawe i ka hana a ka lahui a me kona hoole ana nona iho, mekona kokua ole i Hawaii maoli; ma ka huli ana o S Mahelona a kue ia Aberahama, ua hookohuia o Kale Duwaita; ma ka - hookohuia ana o Kale Duwaita, e ia a me S. Duwaita, ua haule o Kailimai mai kahi a John Sam i manao ai nona. Nolaila i haule ro ia John Sam. A eia nae o John Sam, D W Pua, Pamawaho, Wilikoki, ke poe nei, a ke onou nei i ka hewa maluna o Uilama Kamaki. E na makamaka, ka poe e like nei e inu i ke koko, e kalua i ka Moiwahine, a e ai maka i ka Ilamuku, aole kakou e ai i ka waiwai o ko oukou ikaika, ke liki e nei kekahi o oukou i ke koa, a ke makau e la i ka hoike i ka oiaio. Aole i hewa o Kamaki, a aole no he hana ohumu ka Buki i kahi malu. Oia iho la. Ao i ke koa, mai hohe i ka hoike i ka mea oiaio. O KA LEO iho la no ia la e na hoa. Pau wale no o Peapea i ke ahi i ke kaena.

 

HE HALAWAI KOMITE.

 

  Ua halawai ae no Komite Kuwaena o na hui o ka Aoao Lahui Liberala Hawaii, i ka no Poalua iho nei, no ka noonoo ana i na hana a ka Papa Alanui a e lohe i na olelo a lakou no lakou iho. Ua akoakoa ao na hoa, a ua hiki ae o Aberahama Fernandes, kekahi hoa o ka Papa Alanui, ua hoike mai o sam Mahelona ma ka leta, aole i akaka kona manawa kaawale e hiki ai e hele mai e hui me na makaainana, mao ko lakou ma Komite, o Sam Duwaita hoi, ua hoole mai aole e hiki mai no ka pilikia. Ua hiki mai o Uilama Kamaki, a o ka lua ia o kona hiki ana mai.

  Ua kakali ka halawai ia Mahelona a me Duwaita a hiki i ka hora 8:15, a ia manawa ua hiki mai o Penikalaka a olelo mai i ko Duwaita pilikia. I ka hoomaka ana o ka halawai, ua nonoi ia o Aberahama e hoike mai i kana hana i lohe iki ai na hoakoho ia lakou. Ua olelo mai oia, he makemake no e kamailio, aku, no ka hiki ole mai o kona mau hoa o ka Papa, ua manao oia aole he mea kupono iaia e hoike i na hana a ka Papa me ka hohe o kona mau hoa aole i hele mai; hookani nae ana mea i hoike ak@i aia oia i ka hapa uuku o ka Papa i ka hapanui o ko lakou noonoo ana i na ea a lakou e @oai i kahi mea.

  Ua hi@ ia o Kamaki, a ua pono eia: Ma he kanawai e pili ana i @ Papa-Al@, he heike aku nei au, aole o'u mana ma ka ho@ ana a ma ka hookele ana i ka hana, aia wale no o ka. Papa, a i keia wa i kauoha paa ia mai ai a@ o malama ia rula. No kekahi mau ho@kohu, he oiaio, ma ko'u hona ia ana, ua kuhi au he mana ko'u e hookohu, a ua hookohu aku au i na luna hana, aka ua ike au @ hewa ma ia hana a@a, oiai, ua ninau au i ke ano o ko'u mana ma ke kanawai, a ua kuhikuhi ia mai au, aole ka. Ua hookohu au i kekahi haole i luna no na holoholona mamuli o ko'u manao he hoa ia @e ka aoao liberala. Ua kahikuhi mai o Wilikoki, ina au e ninau ia Kapena Karipa, oia ka mea o maopopo ai, oiai, wahi a Wilikoki, he liberala oia. Ua hai mai o Karipa he liberala o Buka, a ma ia kumu a mamuli o ko'u ikemaka, he h@lo @kaukau a eleu oia i ka malama haloh@lona, a ua mare hoi i ke wahine Hawaii, a he mea keiki h@na, ua hookohu au iaia.

  Mahope mai ua l@he au aole ka oia he liberala, a no ko'u lohe ua makemake ole ia oia o ka aoao liberala, ua ninau aku au o eluolu oia e haalele mai i kahi a'u i hoonoho aku ai, a e hoi hou oia ma kona wahi mua ma Kawa. Ua ae mai no oia. Ua hoike aku au i keia mau mea a pau i ka Paoa, a i ka makemake o ka poe kohe. Aka, ua aua hou o Duwaita a me Mahelona ia Beka, oiai ua ike io ia ka eleu a me ka makaukau o keia haole i ka malama holoholona. Nolaila, e kala@ia au ma keia mea, oiai ua mak@u a ua hoao au e hana i ka n@ e na ai ko oukou inaina, aka, ua hoole mei ka hapanui o ka Papa.

  No ka palau alanui a'u i kauoha ai i na aina e. Penei ka mea a'u i hana ai. Ua ninau ae i ka uku e ka hana ana maanei. ua hai mai heelua hale amara, he $150 ka kekahi, a he $250 ka kekahi. He oiaio ua olelo na Kum@hana a kakou e kuai a e hoolilo ma ka aina nei aka he oiaio no hoi, ma olelo pu ia no hoi e hoopakiko na hoolilo ana. Ma ko'u ano he hoa no ka a@o liberala, a he luna aupuni, ua hana au i ka mea pono i k@'u kauoha ana i palau emi no $45 ma na aina e mamua o ka mau-na ana i ke dala me ke kumu kupono ole.

  Ma keia kakou e ike ai aole i hewa loa keia mau kanaka, a me he la, eia ka hewa i ka hap@nui o ka Papa, a oia hapa nui, oia o Duwaita a me Mahelona, a o la@a no kai hele ole mai i ka halawai.

  Ua haiolelo kekahi mau hoa i hoohalahala a ua hoopau i ko l@k@ kuhihewa ia Aberah@ma a ia Uil@ ma Kamaki.

 

  He ekolu no makou, ha ia uwila, laiapa i ke ahiahi Poakolu.

 

  Ua leehia kekahi o ko makou oniu hua metala me ka pawaliwali kino, a ke lana nei ka manao, e oili pule lo hou mai ano no oia.

 

  Pupu ke kai o ke Alalauwa la e na makamaka e hoomau mai nei i ke oila. a hea no hoi ko-o mai keia ahi o lalapa nei ma Honolulu nei ?

  Ma ka Poakahi nei, ua hoeha ia kekkahi keiki uuku @ona ka inoa o Kaahu Mat@on make oki ia ana o ho@a ihu me @ m@ oi, e kekahi kanaka @u hilahila ola i ka h@a i ka mea liilii. Makai ae nei o Kaka@ko i han@a ai keia h@a hilahila ele.