Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 396, 24 Pepeluali 1892 — Page 2
| This text was transcribed by: | Kehau Chrisman |
| This work is dedicated to: | Kehau Chrisman |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
MAKE KAUOHA.
---------------------------
--------------------------
Ua Hookohuia o WM. C. A@HI i keia la i Notari no ka Lehulehu no ka Apana Hookolokolo Kaapuni @kahi o ke Aupuni.
C.N. SPENCER
Kahina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina. Feb. 16, 1892.
feb18 3tsd.
---------------------------
OLELO HOOLAHA NO KA HO
OMOE ANA I NA DALA MA
KA BANAKO HALE
LETA.
-------
KE HOIKE ia akuk nei ma keia, ua makaukau ke keena o ka Banako Hale Leta Hawaii e kono aku i na poe a pau he kul@ana ko lakou i keia keena, e hele @@@@@@no ka lawe ana aku i ka ulu@@@@@ka lakou mau dala o ka A. D. @@@@@@@ ka lawe pu mai hoi i na buke. @@@@@@@@@kou a pau e hele mai i keka@@@@@@@@keena @@@ Luna Leta Nui @@@@@.
WALTER @@@@.
L@@ Leta Nui.
Feby. 24, @@@@ feb 24 e @@d 2ts.
------------------------------
HOOLOLI I MANAOIA NO
KE KUMUKANAWAI.
--------:o:------------
He Kanawai e hoololi ai i na
Pauku 48, 56, 59, 62 a me 63
o ke Kumukanawai, a e pakui
mai i pauku hou i ke Kumu-
kanawai ,e kapaia Pauku 83.
E hooholoia e ka Moi a me ka Ana@l@l@ @ke Aupuni Hawaii:
Pauku 1. Ma keia ke hoololiia nei ka Pauku 48 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua Pauku la:
“Pauku 48. O na Bila Kanawai a pau i hooholoia e ka Ahaolelo mamua o ka lilo ana i kanawai, e waiho ia imua o ka Moi. Ina e apono oia, e kakauinoa oia, a ma ia mea e lilo ai ia i kanawai; aka, ina aole oia i kakauinoa, e hoihoi hou ae oia me na kumu pu o kona hoole ana i ka Ahaolelo, a na ka Ahaolelo e kakau i na kumu o kona hoole ana maloko o ko lakou buke moolelo, a e hapai hou lakou i ka noonoo ana no ia mea. Ina mahope o ia nonoo hou ana a ua hoaponoia ua Bila Kanawai nei e ka elua-hapakolu o na hoa a pau i kohoia o ka Ahaolelo, e hoihoi hou ia aku i ka Moi no ke kakauinoa ana, a ma e hoole hou ia mai ke kakauinoa ana, alaila, e lilo no ia i kanawai. Ma ia mau hana ana a pau, e hoomaopopoia ke koho ana ma ke kahea ana i na ae a me na hoole, a e kakau ia ma ka buke moolelo o ka Ahaolelo, na inoa o na poe a pau i koho ma ka ae a me ka hoole i ka Bila Kanawai. Ina e hoihoi ole ia mai kekahi Bila Kanawai e ka Moi iloko o na la he 10 (koe ka la Sabati) mahope o ka waihoia ana aku imua ona, alaila, e lilo no ia i kanawai, me he la he kanawai i kakauinoaia e ia, ke ole nae e hiki ole ka hoihoi ana mai mamuli o ka hookuu e ia ana o ka Ahaolelo, a ina pela, aole no ia e lilo i kanawai.”
Pauku 2. Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 56 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:
“Pauku 56. O ke Alii o ka Ahaolelo, he kane kupa oia no ke Aupuni i hiki aku oia i na makahiki he iwakalua-kumamalima, a i noho ma ke Aupuni no na makahiki ekolu, a he waiwai kona iloko o keia. Aupuni i kupono i ka auhau i hiki aku i ka ekolu tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole ia, he loaa makahiki kona aole i emi malalo o eono haneri dala.”
Pauku 3. Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 59 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:
“Pauku 59. O kela a me keia kane kupa o ko Hawaii Paeaina ina he Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana, a ina na hiki aku kona mau makahiki i ka iwakalua, a ua hookaa ola i kona mau auhau, a ina ua hookemo oia i kona inoa ma ka papa inoa o na poe koho o kona apana no ke koho ana i na ‘Lii o ka Ahaolelo, alaila, ua kupono oia i ke koho i na ‘Lii, a ua loaa iaia ke kuleana e koho i na ‘Lii o ka Ahaolelo i kela a me keia koho ana ina nae:”
A e hoololi ia no hoi ka mahele elua o ua pauku la, a penei e heluhelu ia ai:
“Alua—He waiwai ponoi kona ma keia Paeaina i kupono i ka auhauia i emi ole iho ka waiwai io malalo o hookahi tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole pela, ua loaa maoli iaia kekahi loaa makahiki i emi ole malalo o eono haneri dala i ka makahiki mamua ponoi iho o kona hookomo ana i kona inoa iloko o na inoa o ka poe kupono i ke koho.”
Pauku 4. Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 63 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai na pauku la:
“Pauku 63. Aole e noho kekahi i Alii a i Lunamakaainana ma ka Ahaolelo, ina aole i kohoia malalo a kuiike hoi me na hoakaka ana a keia Kumukanawai.”
Pauku 5. Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 62 o ke Kumukanawai a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:
“Pauku 62. O kela a me keia kane kupa o ko Hawaii Paeaina, ina he Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana, ina ua hoohiki oia e kokua mamuli o ke Kumukanawai a me na Kanawai e like me ka mea i hoakakaia no na poe nana e koho i na ‘Lii, a ua hookaa i kona mau auhau, a ua hiki aku oia i na makahik@ he iwakalua, a i noho ma keia Aupuni no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho ana, a i ike i ka heluhelu a me ke kakaulima ma ka olelo Hawaii. Enelani a Europa paha (ina i hanauia mahope mai o ka makahiki 1840.) a ina ua hookomo i kona inoa ma ka papa inoa o na poe koho o kona apana e like me ka mea i hoakakaia ma ke kanawai, alaila, ua loaa iaia ke kuleana e hookomo i hookahi balota no na Lunamakaainana a mau Lunamakaainana paha o ia apana; aka nae, o na olelo no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho ana a me ka ike heluhelu a kakaulima ma ka olelo Hawaii, Enelani a Europa paka, aole ia e pili i na poe e noho ana ma keia Aupuni i ka manawa i kukalaia ai keia Kumukanawai, ina e hoopaa lakou i ko lakou inoa a koho balota lakou ma ke koho mua ana malalo o keia Kumukanawai.”
Pauku 6. Ma keia ke pakui ia nei i ke Kumukanawai he pauku hou ma ke ana he hoololi i na Kumukanawai la, a e kapaia, Pauku 83, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:
“Pauku 83. Ua hiki i ka Ahaolelo i kela a me keia manawa e hana i na Kanawai ana i manao ai na kupono no ka hooponopono ana a me ka hoomalu ana me ka hoomaopopo ana i na kanaka a pau, a i ole ia, o kekahi papa hookahi a lahui paha i lawe ia mai iloko o ke Aupuni no ka hana ana i na hana oihana mahiai, a ua hiki no hoi ma ia Kanawai e hoohaiki a kaupalena i ka manawa e noho ai maloko o ke Aupuni o ia poe limahana oih@ka mahiai a me na oihana a hana paha a lakou e lawelawe ai.”
CHARLES WILCOX.
Kakauolelo.
feb 19 tf-d
--------------------------------
KA LEO O KA LAHUI.
-----
JNO. E. BUSH.
Lunahooponopono a me Puuku.
------------
POAKOLU, FEBERUARI 24, 1892
---------------------
UA LANAKILA!
-------
Mahope iho o na hoao ana a ka poe kue i ka Aoao Lahui Liberala Hawaii, eia lakou ke hoao nei e hoohaule ma kekahi ano e ae. I keia mau la iho nei, nui na hoao ana a kekahi poe e hoohaule ia Wm. Kamaki mai kahi a ka Papa Alanui Hawaii i hoonoho aku ai. I keia wa ua haule keia mau kue i ike ia, a i hoomahui ia mai me he kuahiwi la ke kiekie. Ua nui no ka imi ana, a ua nui no hoi na hoohoka ia e na Hawaii ponoi a me kekahi poe haole, ma na inoa i manao ia e ku @o@a, aka, e like me ka olelo, aia a nui ka manaio e nee ai ka mauna, pela no e hiki ai ke lanakila na hooikaika ana a ke kanaka e hoohuihui ia ana e na manao ino a ka poe lili kuleana ole.
Ano, ua hauoli ia makou ke puana ae ua loaa na bona i hiki ole ke hoole ia. oia hoi o Makuika, Makinikaea, a me Woka, Ua ae no o Kapena Loke, Aka, ua ewaewa ia oia e na Kuhina a me he la o Kamuela Paka ka oi aku, wahi o ko makou lohe. Ua ae no hoi o Iaukea, aka, ua apoipoi ia ia Hawaii, e ka poe waiwai, a ua pepe oia. Pela iho la na kue@ ana a ka poe waiwai i ka aoao Hawaii, a o ka mea hil@ o ke komo @u ana o ka hauoli i keia Aha Kuhina me na kuee ana, a lilo hoi he mea hoohauoli i ko kakou Moiwahine, oiai aole oia he hoihoi e noho kekahi kanaka Hawaii Ponoi, k@ ole oia e lilo mua i hoa inu a i ole i kahu lio paha, a @no hoohaahaa i ke kulana kanaka.
--------------------
KA LUNA ALANUI.
-----------
Ua lohe mai makou eia ke hoao nei na Kuhina e hoopahua i ka hookohu o Wm. H. Kamaki, no ka Luna Alanui, e like me ke kono ana a ka Papa Alanui, a ka Lahui i koho ai. Ua lohe mai makou, ua olelo malu aku la kekahi Kuhina i ka Moiwahine, “ka’u lauwili iho la no ia i ka bona a hiki i ka haule ana o ka moho a ka Aoao Lahui.” Mino aka mahalo, a kunokunou mai la ka Moiwahine, me he la e apono ana i keia mau @ana. A i ko makou hoomaopopo iho oia maoli no ka manao, oiai ua lohe ia aole ka he makemake o ka Moiwahine i na kanaka a ka lahui @ makemake ai, a o ka n@ Kuhina h@i he haole no, i mea poholalo na lakou.
O na hana keia a makou i hopo ai, nana e hanai nei i ka imu e @a kau ia ai keia Aha Kuhina i ka lele, a e pau pu ai me P@@poa i ke ahi. Ua hiki hoi. He la no ka mai e pala ai, a he palena ko ke Akua hoomanawanui ana i na hana ino a ka poe hana hewa.
-----------------------------
MARE IA.
-----------------
Ma ke ahiahi Poakahi, ma ka hale pule o ka Hale Kula Iolani, na mare ia aku la o Miss Isabella Haper, ia Mr. Alfred Hatfield. Na ka Bihopa o Honolulu laua i hoohui iloko o ka berita mare. E lilo ka mea i hoohulia ma keia berita hemolele i mea hookahi, i mea mau loa, a e papahi ia hoi ka noho’na o na opio me ka lanakila maluna o na enemi o ka noho’na o keia ao, a e hookoia kela olelo no na mea mareia:
“He elua pauwai i hookahi manao,
He elua uhane i hookahi koai ana.”
----------------
Ua Make ka Bihopa Olba,
------
Ma ka po o ka Poakahi nei, hora 6 ahiahi. He elima la e kona waiho ana i ka ma’i lolo a oia iho la ke kumu o kona make ana. Ua waiho oia iloko o kona mai ana me ka ike ole i kekahi hapa o ka manawa.
I ka make ana, ua hookani ia ka pele kani-ke o ka mea make, a ma ia i lohe ia ai e na hoahanau ka lele ana o ka hanu o ko lakou makua i aloha nui ia.
He nui no ka poe i akoakoa ae ma Roma i ke ahiahi i ka wa i make ai. Ua hoomaka koke ae la lakou o kamakena nona e like me ka leo uwe o na makaainana i kekahi alii.
Aneane i ka hora 7 iho ua waiho ia ke kino iloko o ka luakini me kona aahu @ kana oihana kiekie, a ua maiama ia me na haawina a pau i ku i ke kulana o ka mea make o kona kulana maloko o ia hoomana.
Ua waiho ia ke kino o ka Bihopa a ke ahiahi nei, a mahope o ia wa ua pau ka waiho ana no ka ike o ka lehulehu. E kanu ia ana kona kino ma ke alo pono iho o ke K@a nui e ku la ma ka Ilina kupapau Katolika ma Kewalo.
Ua han@@ia oia i ka M. H. 1828 a ua make i ke 64 o kona mau makahiki. Ua hanau oia ma O@beren, Wes@phalia, Geremania. I ka 1854 kona hiki @@a mai i Hawaii nei, i ka mala@a o Novemaba.
---------------
KE ANO LOLI WALE O KE
AUPUNI MOI O HAWAII.
[HELU 4.]
-------------
Nolaila, o na olelo i hoopuka ia @ keia mea haku manao, he mau olelo naauao keia, a he oiaio no hoi. Ma kona ano, he mea kupono e noonoo akahele ia e na mea a pau, a o ka @i loa aku hoi o na Hawii. He mea oiaio no he mea kue ia keia mau manao i hoike ia aku nei. e kekahi p@@, i ku ole i ko lakou makemake ponoi iho, a me kekahi poe i ka ike kiuohi ana i keia mau mea, aka, no ka maopopo loa o na kumu kahi i kukulu ia ai o ka manao ia wa, a me na olelo wehewehe kumu, aole he mea i hoaano ae e paio @umu i keia mau olelo e hoike ana i na ouli e hiki mai ana i ko Hawaii noho ana aupuni ana ma o na hiona i ikea ia a e halialia mai ana.
Ina ua ikea ka loli wale o ke ano o ka noho’na moi o Hawaii nei, he mea i hoomaopopo ia malalo o na kumu maikai. he ehiku makahiki i kaa hope aku, heaha hoi ka nana ina o keia manawa a kakou e noho nei? Heaha ia @@ @@@ @@@ iloko o keia ehiku makahiki @@@@ ae ana i ka il@i o ka manao o na kanaka o keia aina no keia mea @@ noho’na aupuni moi? Ua @@@@wai iho anei ka noho moi ana ia kulana iloko o ia manawa, @@ hoohanohano iho, ua loaa hoi kekahi lanakila nui, a ua hana hoi e hookoikoi iho ai i ke kulana o ka noho ana aupuni moi e mau aku ai ma ia ano? He hookahi wale no na@@ i keia mau ninau, a me na ninau @ @ ia ano, oia hoi, he aole maopopo.
O na mea a p u i oleloia ai, he mea kupono ia e kakoo ana i ka hoomau ana aku i ka noho ana moi aupuni o Hawaii, aole ia i hooko@. A ma kahi hoi o ka manao aku o maikai aku ana na kakoo no ka noho noi ana, me he la, eia ke hele loa aku la i ka launa ole. Ke hoi@ mau nei na ouli ma o na wahi kiekie o ka aina ke hoolilo ia nei ka pono a ka Na’i Aina i imi ai i mea ai palaualelo wale ia, a i mea mauna wale no na anoai lapuwale pili kino wale iho no, mea ka noonoo @l@ ia o ka pono o ka lahui ke kumu e mau ai ka noho moi ana o Hawaii nei. Ke emi maopopo nei ke kulana a me na haawina e hiki ai ke mau ka noho’na moi o kakou, a heaha aku la ka hopena mamuli o keia mau ano e hiki e ikea nei.
Eia ka makou e hoomaopopo nei. Mamuli o keia mau ano e lo@@ nei maluna o ko kakou noho’na aupuni moi. ke ulu mau nei ka naa@@ o ka lahui, a ke hoomaopopo mai nei lakou i ko lakou mau pono i mauna ia, a ke ulu nei hoi na manao demokarata—oia hoi, he aupuni ma ka lehulehu, ae, o ka lehulehu, a no ka pono o ka lehulehu. A malalo o na loina o na loina e ikea nei, ke pii mau nei keia manao demokarata, oiai e kuu wale ia ana ke kahua o ka noho’na moi e popo, a e lilo i mea hiki wale no ke hina wale no ke kahua ole e ku ai.
--------------
HE OKI KO’i MA KAOPUAUA.
-------------
Ma ka Pookahi nei, Feb. 22, ua oki aku kekahi wahine pake me ke kua o kekahi koi lipi liilii a ku ae la ma ka mahamaha hema o kekahi wahine Hawaii me kona ike ole mai, eia mai ke koi a Liaiwaa ke iho aku la. Ua p@e keia wahine pake ma kahi poolaele e hoohalua ai@ a i ka maalo ana ae o keia wahine ma ka inoa o Kinoiki, ua iho e aku la ke koi lipi a kahi kaikamahine o Kina. Ua ano punalua keia mau wahine no ka lilo o ke kane a ka wahine pake i ka Hawaii.
E na opio Hawaii, mai hookaukau aku i ka hai mea nui nelunelu o pau auanei ka ihu ia Hio.
W.S. LOKAI.
----------------
(image of pointing hand) Ma ko makou mau manao makee hoa kanaka, ua manao makou e hoike aku imua o ko makou mau makamaka heluhelu a puni ka Paeaina, i hiki ole ke heluhelu iho i na manao kalai aupuni noeau o ka Aono Liberala maioko o na kola@@ o ka makou nupepa puka la KA LEO O KA LAHUI; nolaila, ke hoo@i n@i makou i ka Auhau o ka makou nupepa puka pule KA OIAIO ina ma ke dala kuike he $1.00 no ka makahiki holookoa. a he 2 keneta hoi ka haule o ke kope hookahi a puni na bebedoma he 52 o ka makahiki. No ke kuike wale no keia manawalea, aole no ka hookaa hapa mai.