Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 385, 9 February 1892 — Page 2

Page PDF (1.17 MB)

This text was transcribed by:  Sally Vrana
This work is dedicated to:  for Deborah Lupton

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

MA KE KAUOHA.

            I keia la ua hookonaia aku  o In@. S. Smithie@ Esq., i Agena haawi palapala ae mare, no ka Apana o Kohaia Ak@, Mokupuni o Hawaii.

            @ N. Spencer,

            Kuhina Kalaiaina.

            Keena Kalaiaina, Feb. 1, 1892.           31@-@.

 

            I keia @, ua hookohoia aku o W. @. K. Maikai Esq., i Agena haawi palapala ae mare @ po ka apana a Makawao, Mokupuni o Maui.

            @. N. SPENCER.

            Kuhina Kalaiaina.

            Keena Kalaiaina. Feb. 1, 1892.           3t@.

-----

KA LEO O KA LAHUI

JNO. E. BUSH.

Lunahooponopono a me Puuku.

POALUA. FEBERUARI 9, 1892.

-----

NO KA LUNA ALANUI.

            Ma ko makou ano he LEO NO KA LAHUI, ke poloai aku nei makou i na noonoo maikai o na hoa o ka Papa Alanui, ma ko lakou ano he poe lakou i wae ia e ka Aoao Lahui Liberala no ia ‘kulana a i kohoia hoi me ka lokahi e ka lahui Hawaii ponoi, e apo mai i ka inoa o W. H. Kamaki i Luna Alanui no ka Apana o Kona nei. He kanaka o Uilama Kamaki i kaulana no ke akamai a me ka makaukau no ke alakai ana i ka hana, a he kanaka no hoi hoopilikia ia mamuli o kona moekahi mahope o kona lahui ponoi, e ka Aoao Hoomaemae a me ka poe waiwai. A oia no hoi kekahi kanaka hooikaika no ke kakoo ana i keia Papa Alanui, ma kana mau haiolelo ana ma na wahi a pau, oiai oia e hooikaika ana no ka pono o ka Aoao Lahui. Nolaila, ua manao makou, oiai oia ua haule i keia koho ana, ua ku maoli no i ka uono, ma na ano a pau oia ke hookohu ia i Luna Alanui no keia apana.

            E na Hawaii opio o ka Papa, e hoomanao oukou i ka oukou mau olelo a me ka aoao nana oukou i koho,--e kono i Hawaii, e hoonoho i Hawaii, e like me ko Kamaki ano, Hale Pinao, Lota @ane, W. H. Kailimai a me kekahi poe kanaka Hawaii oiaio e ae o ka aina, i poino ole, i pua ai ka inoa maikai o ka lahui, a i hoomaewaewa ole ia ai kakou ma ka hilinai kuhihewa ana ia hai a me ka hoopunahele wale ana aku no hoi. “E ike ia kakou hoa kanaka, o kipa hewa auanei ke aloha i ka ilio.”

-----

KE KUMUKANAWAI.

            E like me ke aloha hoopunahele o ka makuahine @ kana keiki i hanau ano e ia mai, pela hoi ke aloha palena ole o ka poe i haakohi ai, ma na hana kipi, i ke kumukanawai o 1887, a pahola lima nui aku maluna o ka aina. Ke pani nei ua poe kipi la i ua maka o lakou i na hana kaulike ole a me na olelo poolua a pohihihi o ua Kumukanawai la a lakou i hana ai i ka poopoo a @nou mai maluna o keia lahui, a ke hoomana nei lakou i ua

kanawai la, e like me ke kukuli hoomaikai ana a ka p@ kona akua kii. He nui h@ko lakou @aina i ka wa a kekahi kanaka, i oi no ka naaauao a me ka @ pono, e hoeu ai i ka iak@ @kanawai, a e kuhikuhi a @ ke ole.

            Ua ike ma@ i na hiohio@ @kanawai e @ hope@ o ke koho @alii i kela kau koho. Ua hiki @ i ka hapa uuku ke koho i na @ he iwakaluakumamaha o ka Ahaolelo kau kanawai a oia hapa, he lahui malihini wale no, a aole no hoi @ hewa, no ka mea, ua laweia mai ke ana waiwai o ka poe waiwai, he uuku wale, e hoopilikia i ke kuleana kaulike o ke kanaka. O kela iho la ka mea nana e hoololi i ke kuleana kaulike o na kanaka a pau a lilo ka pono o ke Aupuni ma o ka lehulehu, o ka lehulehu, a @o ka lehulehu, i mea ole, a kaa aku he aupuni no ka poe waiwai wale no, a he uuku ko lakou heluna.

            Ke a@ nei ka poe nana i haku ke Kumukanawai i ke kupono ole o keia kau paewa o ke Kanawai, a ua hana ia i mea e hoonele ia ai ka lahui Hawaii mai ke koho like ana. A oia iho la no ke kumu o ka onioni o ka noonoo o ka Hawaii, a ko@ no aku ia lakou e hoohui ia lakou ma ke ano he mau Hui Kalaiaina, malalo o na alakai a lakou i koho ai, malalo o na hoopaa e hooikaika e hoopau i keia kanawai hoopilikia wale ia kakou.

            Nolaila, mai hopo iki kakou, no ka piha ole ana o ka hapa nui ma ka aoao lahui o na moho o keia Ahaolelo, no ka mea, aole e pio iho keia hooni ana a ko makou maka kila, a hana ia ka pono koulike mawaena o na mea a pau i kuleana iloko o ka Paeaina Hawaii.

-----

He Hana Paewaewa.

            Ina he oiaio na lono i puai ia mai, mai ka lehelehe mai o kekahi mea kupono i ke koho Alii o ka Apana o Ewa a me Waianae, e pili ana i ka hana paewaewa o ka Lunahoomalu o ka Papa Nana o Ewa, alaila, ke koi nei makou ma na ano a apu a hiki ai ke noii ia me ke akahele ke alahele maalahi e hiki ai ke hoonoa hou ia ke koho ana o na Moho Alii o ka Mokupuni o Oahu nei, a e ike a e hoomaopopo iho ko makou mau makamaka heluhelu, i ke ano e loa o na hana a ka Lunahoomalu o ka Papa Nana o Ewa i hana ai ma ka la kono balota i hala aku la, a e loaa no na hoakaka pololei malalo iho:

            O ka malama ia ana o ke koho Alii ma ka Apana o Ewa, oia kekahi o na koho ana i hakeko ai ka poe i loaa ia lakou ka pono koho Alii, me ka hahana, ma o ka hoole ana mai i ka haawi i ka balota i ka wa e kii aku ai imua o na hoa o ka Papa Nana, aia ka e ke kanaka e hele aku ana a noho iluna o ka noho, oia ke kanaka i makemake i ke koho balota, alaila, e haawi ia mai ana kona pono koho Alii a Lunamakaainana a me ka Papa Alanui.

            O kekahi no hoi, ua nui na poe i loaa ia lakou ka pono koho Alii i na manawa i noho ai na halawai a ka Papa Nana i kahea ai mamua iho o ka la koho, aka, o ia apono ia ana, ua hoole ia mai la i ka la koho, no ka piha ole o ka loaa @kahiki, a me ke kupono ole no ke koho ana.

            Ma keia wahi, ke huakala nei makou i ka makou maka;peni, a kukaia akku imua o ka lehulehu me ka hop@ o@ auhea ke kanawai @ ka Lanahoomalu @ Papa Nana @ hoo@ koho o kela poe make@  ka Moiwahine @

ikaika ole ai o na Lala holookoa o ka Papa Nana e kue i keia hana kapakuhi a kanawai ole hoi a ko lakou poo, ina ua ike lakou, he mea ia e kaualak@ huluhulu ia mai ai no ka ninaninau ana imua o kekahi Aha e hiki ai ke hoopololei ia ko lakou mau kani-ai, a he hana hupo loa no hoi i hanaia ma kekahi apana maemae o keia Mokupuni.

            Nolaila, ke kali aku nei makou o ka noea i@ mai o keia mau kahoaka paewaewa e hiki ai ke holoi ia me ka hakalia ole mai na moolelo aku o ko kakou aina makuahine, ka aina hoi i puana mau ia e ka lehelehe o na malihini hele, “ka aina e kahe ana o ka waiu a me ka meli.”

-----

NU HOU KULOKO.

 

            O ka la eiwa o Iune e hiki mai ana, e pilia ai ia Berger he 20 makahiki o kona noho Alakai ana no ka Bana Hawaii.

 

            Ma Honokaa mai ka puhaka mai o ka wahine a ka Hon. W. H. Rickard he kaikamahine, i ka la 29 o Ianuari.

 

            Mahalo a nui i ka poe koho balota o Hilo Hema no ko lakou koho mau me ka lokahi ia Hon. J. Nawahi i na kau a pau.

 

            I keia Poaha e ku mai ai he ekolu mau mokuahi Kaleponi i o kakou nei, a maluna o lakou e loaa mai ai na mea nou o na aina mamao.

 

            He 18 ka nui o ka poe i waiho aku i ke noi i ka Papa Alanui e hookohu ia mai lakou i Luna Alanui.

 

            Aole he luna hooikaika o Baki i ka la holo balota oia ka mea kamahao, hookahi no luna hooikaika, o ka hoopono a me ka manaopaa, o na kini aloha aina.

 

            O ka Poaono nei, ma ia ohi dala o ka poe luna nana koho balota, a no ke dala ole ka o ka waihona @a hoopanee ia ka uk@ ana i kahi poe a mahope.

 

            He 81 ka nui o na luna hooikaika o Kaulukou i ka la koho balota @i, hui ia me na lio h@ih@i o Keoni Kamaki a me na pahu Kini i hiki ae maluna o Keoni Kamaki, piha ka haneri a oi, eia nae ka mea kupanaha o ka puka ino ana o na moho nei malalo o ka huelo o @ Ho@.

 

            No ka ulupuai loa ia o kekahi kanaka koho balota o Koolau i ka uhane o ke diabolo a ano e kona noonoo, ua ko@ aku oia a kaha pea iho la i ka balota o Kaulukou a poina aole i hoo iloko o ka pahu no ka ike ia ua nui loa kona ona, ua ninau ia aku nowai oe i koho ai, no Kaulukou, a owai kou inoa o Kaulukou, o Kaulukou ko’u inoa, o ka olelo he @hi ia i kona waha. Hilahila @ maoli no ka poe hooha ino a @o @ ka noonoo maikai o ke ka@.

 

            Eia mawaho ae nei o L@ahi a ike ia nei he elua mau moku Okohoia, e pokaka@ hele mai nei.

 

            Ua hookohu ia o J. F. Colburn i hoa no ka Papa Ola, ma kahi o Jno. Ina i waiho mai.

 

            He 81 lio o Waimanalo, he 81 luna i hoanohonoho ia mauka a me makai o ke alanui o Koolau, a o ka lakou hana ke maal@ ae kekahi kanaka no ka hele ana e koho balota o ka hoohaiau mai i ka rama. Aole rama o Buki aole luna hooikaika, a aole loa no ana Kaiolelo ia la, eia ka auanei “e ahai ana ka pupuhi’i ka la o Ukoa.”

 

            Oiai ke kaikamahine eono makahiki a Mr. Fred Makapolena, e holo aku ana no ka hui ana me kona kupunakane, oia hoi ka Hon. H. A. Wilimana, ua lele mai la kekahi ilio maluna o ka opio a hina aku la oia ilalo a nahu iho la mahope o kona a-i, a me kona kino, ua hiki ae ke Kauka malaila no ke kokua ana i ua palapu. Ma na lono hope mai nei, ua loaa i ka opio ka oluolu.

 

            Maikai ka paikau hookahakaha a na keiki o ka Oihana Kinaiahi i ka Poaono nei. O ka oi loa aku no nae o ka haohihi ia oia kahi opio e noho ana iluna loa o ke Kaawai helu 2. I ka hiki ana aku o ka hookahakaha mamua o ka Halealii ua hookuu ia iho la ka opio ilalo a pii aku la oia a makana aku la i ka Moiwahine me kekahi b@ke pua. Ua nani a hiehie ke kulana o keia opio.

 

            He hookahi balota ka oi o Horner mamua o Mattoon, a @ia mai nei i ke Kaona nei o Mr. Mattoon, no ka hoao ana e uhaki i kela koho ana maluna o ke kahua ua hanaia kekahi hana kue kanawai. Ua lohe mai makou ua komo kana palapala hoopii. He oiaio ua hana ia keia ano bana hakihaki Kanawai, maanei nei me ke kaakaa mai no o na maka o ka poe ia lakou ka mana.

 

            Iloko o ka nui ona o na kanaka o Waimanalo, a e kaena ana me ka hoopuka ana i na olelo kuamuamu a hailiili i ka@ia moho o ka Aoao Lahui Liberala, a i ka wa i pau ai o ka helu ia ana o na balota, a kuka la ia aku la na oili puielo ka weli o ka makakila, ua ma@ia koke iho laka ona o ua po@ lapuwale nei a loaa nui iho la i ka mai kukule a e milimili nui ana hoi kekahi o lakou i

ka laau a Kekuaokalani ia Hoolehelehekii.

 

            Ma ka la koho balota nei, ua lawe mai la kekahi keiki he elua lei ilima a haawi mai la ia Kikila. He wookahi lei i kui ia a lawa pono a he hookahi i kui ia a hakina, @ pane aku o Kikila ho lei kuai k@na? Ua olelo mai ke keiki, aole, he lei i makana ia mai nei ia oe, a eia no hoi me ke hainaka. Ua lawe mai la ua moho nei a ka Aoao Hoomaemae me ka mino aka ana iho a me he mea la @ moakaaka mai la imua @a @ lanakila. I @ ka ike ana aku o ka Italia i keia mau-@, ua pane ae oia ao@e paka a@a o Kikila no ka mea ua hapa ke kui ana o ke Akua o Kupa@. O ka hain@k@ ke @ akua Pueo o @pau, a h@ no nae ka p@ @ a Pueo aia i ka @ H@ a Italia.

 

            Ua @ mai la m@ @ keia la @a e loio ai i ka @ @ luna aupuni. Aloha @ @ ka hoi. Heaha keia?

 

            Ma ka Poaono nei, ua hookahua aku o Keoni Kolohana i @ no ka Papa Ola, ma kahi o Keoni Ena i lilo ae nei i alii Ahaolelo.

 

            Ua lohe mai makou, ua hooheno aku ka Moho Number 2 o Koolaupoko ia Numana me keia mau wahi olelo: “You see, pau loa wau kal@, owau haule no, puka no kela Buai, nuinui pilitia @i a me ma@ ma.” A@eahe e hoi hou kala olelo ana i hoopuka ai ia Kaulia Opio.—“E kolo ana oe i ka lepo, a @ ai ana oe i ke koe.”

 

            Ehia mea aloha o kuu punalua o Ku, ka laha hooikaika o ka nalo keleawe, i ka haalele ana i ka oihana i kela Kau Koho Balota i hala, a eia ka noho oihana ole a hiki i kela Poakolu aku nei i hala ana e hooikaika ino ana me ka manao la hoi e puku ana o punalua, manao ae ka loaa o kahi hana, aloha wale oe no ka hoopunipuni ae kahi ou @le oe e hooikaika hou ana no punalua eia ka auanei o k@k@u hou ana no @.

 

            Iloko o ka nui ona o na kanaka o na kanaka o Waimanalo, i hookohu ia hoi i luna hooikaika no Kaulukou, he ekolu mau kanaka i lawe ae i ke ano Keonimana, oia o Kahai, Keoni Ailama a me

Sam. Gendall a o na kanaka i hana helena i i ua la ala, oia o H@ Me@rd a me Mose Hairama. A o keia mau kanaka, he kaikunane kekahi no Maria Kahai, a he kaikunane kekahi no Hattie Hairama, a ua oki nae oe e kukule ana, i ka lilo ana i ka enemi o ka Haku o lana ka lanakila me he mau ilio olohe ala ka moe o na huelo ilalo.

 

HE HOOMAIKAI I KA KOE KO-

HO BALOTA O WAIMEA,

KAUAI.

            I na poe koho balota e ka apana o Waimea, Kauai, e noho ana mai ka makani Ki@anu o Kalahoa, a i ka pahapaha o Pe@--Aloha oukou: Ke haawi aku mai au i na ho@maikai kiekie ana maluna o ka poe i koho i ko’u balota ma ka la 8 o Feberuari iho nei, @ lakou ka huina balota he 102.

            O ka ikaika i loaa ia oukou ma ka la koho, he ikaika ia i alakai ia e ko oukou noonoo maikai, me ka l@li ole i ua olelo hooweliweli a pau, ua kupaa mau no oukou.

            Aole au e hoopoina, i ko oukou hooikaika pa@aho ole ana ia’u, aia no he manawa e hiki mai ana e hooko ia ai ke kaku mau iini ana.

            O ka’u wale no e olelo ae ai, o oukou ka poe i loaa ka mana kuokoa o ke Kumukanawai i kauoha ai, ka mea hiki ole i ka poe koikoi a pau o ka aina ke kaili ae.

            Aka, @ ka poe makau wale, ho@ wale, a koho mamuli o ia ano, he poe lakou i hanau ia mai no ka hoopili wale a me ka makau wale, a na nele hoi lakou i ka manao kuokoa iloko o lakou @h@.

            O ka poe koho he 102, o lakou ka poe aloha aina, aka @ ka poe koho 166 a oi, aole @ @ poe aloha aina he @ @a@aia a @ ia @.

            Owau iho no ka oukou @.

            @ A. P @ A.

            Waimea, Kauai oihana.