Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 382, 3 February 1892 — Page 2

Page PDF (1.15 MB)

This text was transcribed by:  Catherine Stallman
This work is dedicated to:  Marcelina Edith Davies

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

MA KE KAUOHA.

 

I keia la ua hookohuia aku o I@ S. Smithie@ Esq., i Agena haawi palapala ae mare, no ka Apana  o Kohala Akau, Mokupuni o Hawaii    C.N. SPENCER,        Kuhina Kala aina.       Keena Kalaialua          Feb. 1, 1892    ste-d.

 

I keia la, ua hookohuia aku o W. E. K. Maikai Esq., i Agena haawi palapala ae mare, no ka apana o Makawao, Mokupuni o Maui       C.N. SPENCER,        Kuhina Kalaiaina.       Keena Kalaialua;         Feb. 1, 1892    ste-d.

 

 

PONO KAULIKE

 

Ina Aole Oe Makemake I na

PAAMANA INIA

 

NO KA

 

Umikumamalima Keneta

o ka La

ALAILA E KOHO LOKAHI I KA

BALOTA LIBERALA

A e Koho Pololei.

 

 

KA LEO O KA LA HUI.

 

JNO. E. BUSH.

hanahooponopono a me Paeka.

 

POAKOLU, FEBERUARI 3, 1892.

 

 

KUPONO KOHO ALII.

 

E hoomaopopo loa i keia e ka poe kupono i ke koho alii, he elima wale no au alii i ae ia ai e koho i keia kau, a peaei ke ano o ka mahelehele ana:      He ekolu Alii makahiki no ka eono makahiki, oia o Makuika. Maile a me Kapeua Loke.              He hookahi alii no ka eha makahiki, uia no hoi o E.B. Thomas, Kamaki.      He hookahi alii no elua makahiki, oia o James Gay.                     Ina oe e kaha pe’a ana he eha alii no eono makahiki, e kiloi ia ana ia balota; aia no a he ekolu inoa alaii’a polole:.   Pela no ke alii o eha makahiki, he hookahi no inoa o ke alii o eha makahiki, a he hookahi no inoa au e kaha pe’a ai.      Pela no me ke alii o elua makahik, mai kaunapaa mai oe i kekahi mea okoa a oi aku mamua o hookahi; aka i hookahi no inoa au e kaha pe’a iho ai, oia no hoi o Kimo Ke.   A ina oe e hui ae ana i keia mau inoa o ekolu alii o eono makahiki, hookahi o eha makahiki, a he hookahi o elua makahiki, huiia he elima alii pau loa, ua pololei ia balota aole e kiloi ia.          E makaala o kiloi wale ia ko oukou mau balota, e ninau i na luna o ka Hui Hawaii Liberala ma na wahi koho a pau, ma ka la koho e hiki mai ana, mamua o kou hookomo ana i kou balote.      A na ia mau Luna, a na ia poe e kuhihuki pono mai ia oe i na inoa maluna o na balota kumu e pa’i ia ana mawaho o na wahi koho balota ma keia a me kela wahi koho, a e loaa ana ia kakou ka lanakila. Mai manao kekahi, ua ike loa oia, a hilahila hoi ke ninau mai i na luna o ka Hui Liberala, no ka mea, he kumu ia e loaa mai, ai na kuhikuhi ana; aole no he hewa ina oe e koho ana ma kela aoao, aka, ina ua pohihihi oe, e ninau i keia mau luna ae la.

 

 

NA HOOMAKEAKA O NA PALI HA@LIULI.

 

(Mai ko Makou Kiu Kanhele Mai.)

 

He’ elua mau wahi taata e naue hele mai ana, mai ka Lae huku oioi o Kualoa no Heaia, he hookahi he hapa Polapola, a he kanaka Hawaii maoli kona lua, ma ke kakahiaka o ka Poalima nei, Ianuari 29, oia hoi ka la kulaia o ka Moi wahine, no ka hele an@ i kauhale makamaka.                Ia laua ma ke alahele e hookokoke aku’ana i ka hale wili o Heaia, ua pane ae la ka hapa Polapola i kona kokoolua, i ka i ana aku i kona kokoolua:    E! ei nei, heaha hoi kela hauwa wa o Kaneohe e hauwalaau mai la, @ au, ua haunaele paha na paahaua o ka mahiko?          Aole ia he haunaele, aole hoi he mau poino e hana ia la malaila, aka, o Kameeni ia o Hanalei ( Ailuene Buki), o Kawelohea, e papa olelo ana me Hauailiki, ko Puna keiki hoopapa, oia ia e uwa ia mai la e na kanaka.                  A pehea la hoi, e holo kaua ilaila e nana ai, o ka ike lihi wale aku ka hoi la, o ko kaua laki no hoi ia?  Ka! Pehea auanei keia mau eke i’a a kaua i lawe mai, nei lile auanei kaua i ke au a ka wawae, noho o nalo keleawe ma iloko o na eke i’a a kaua.        He huna aku no hoi paha ko ia mau eke i’a iloko o ka lo’i @aiki, uhi eke iho ne hoi maluna, manao au aole e kekolo mai ana kamalii liilii a hiki i ko kaua hoi ana mai.  Ina pela, ua pono, a huna like iho la @ua i na eke a la@a i ka eka lepo, a kamoeaku la ke laua ala hele no ka hale hookolokolo o Kaneohe.     Aia ke anai@a ua ma@u, aohe le@e p@, hookahi leo lohe ia, eia hoi ko Kawelohea. Buki.       I ka uana aku i na helahelena o na mea a pau, “Aohe wahi hoohalahala i ka ua Maakua”              Ia wa i aui mai ai ke poo o ka hapa Polapola i kona koolua, a i mai la i ka hua o ka aka: O kuu kaiiamahine nui, neianeia no auanei a pili me ia la, mak@pono keia mau a-u o ka mil@i ana mai nei ia nei, no ka mea, “he helena no ka maanu maikai, i ka piko no ia la lihaliha.”              Na keia mau olelo hoomakeaka a kahi Polapola i owili mai i kona wahi kokoolua iloko o ka akauka, a pane aku la:                 He oiaio io no hoi paha ia au e olelo la, ina hoi paha he like kona ano me ko Kaulukou ano,ka hele a puipui na aoao, hoi ma ka akau, wili ma ka hema, a no ia la ea, aohe e hiki, no ka mea, ua hookaokoa oia ia mau mea, oiai, he noho’na maemae, a he mau opuu momi lehulehu.                        Pela io ka hoi heaha la hoi, ua pau ae la no ko’u manao nona.           Iwaena o na leo hauwalaau o ka hauoil i pau ae ai kana haiolelo, a iho iho la oia mai kahi i hoomakau kau ia no laua.          I keia wa no hoi i kahea ia mai ai ka inoa o Hauailiki, (Kaulukou) no kona haiolelo ana.                      Iaia i hiki aku ai ma ke kahua ulunmaiku a kona hoa i kakele mua iho ai, ke pau nei kanaka i ka naholo, a ke kahea mai nei oia me ka leo nui, hoi mai hoi paha oukou e hoolohe i ka’u haiolelo.      A eia mai ka pane a na kanaka, ua lawa no hoi oe me ka poe nana e hoolohe, eia mai ka ohana puaa a ka Pake, ua lawa ia haawina pau e hoopaanaau ai no elua makahiki hoa aku.

 

 

NA HOOMAKEAKA KOHO BALOTA.

(Mai ko Makou Mal a’i Kiu Mai.)

            I ka anaanai ana, i ka hulehulei ana, a i ka holoholo-ke ana ma na uwano e ke laona nei, hui iho la au me Ioane Akina, ka moho hoi o ka Apana Elima a ka Hui Kalaiaina a me ka Mekanika e hooikaika nei, ma ke awakea o ka Poakahi nei, ma ke kihi o ke Alanui Nuuanu me Moi.            He mau helehelna kona e hokau ia ana e ka ikaika, a he umauma hoi i piha i ka manaoio ia Maria.       Hoouinau aku la au iaia i ka i ana aku:            Pehea n@ umauma, he oia mau no anei ka ikaika, a he manaolana no ka lanakila?          Iniki mai la oia i ko’u mau manamanalima, me he iniki welawela ana la na ka ino, a pane mai la:                    Imua hapai pu, a e loaa no ka lanakila kamahao i kou hoa nei.            Pela io ka hoi, he nani kela, eia wale no ko’u wahi kanalua iki ia oe, a e hoolohe mai no hoi oe, ke pono.               I ke aha?          I keake hoi auanei kau, i ka heie wale hoi paha ou mau wawae, kohu kuekue Pipi, i ko komo i kona palaka ahina, me kona hainaka nui uleula, ku-ku, ko lauoho, aohe oa pihi i ka a-i o ko palule, a ina pela kou ano a komo i ka Ahaolelo, e pau ana makou i ka poe ia oe.          Kahuhu @ o’kau olelo iho la ka hoi ia, kai no hoi paha, he mau olelo kau o kak@ mai ana i ikaika ko’u mau aoao, eia ka hoi, he mau olelo hoohoka kau ia’u, heaha la hoi kana, me oe no hoi paha kau olele, a ano hauhau uwe iho la oia, me ka i ana ae:       E poho ana ka hoi ka'u pii ana iuka o Kalihi haiolelo ai inehinei.                    Na ke'a mau huaolelo ana i kamailio ae ai pela, @i@aa hou aku ia au iaia:                  I Kalihi ka pe ine@@nei, o oe wale no @ paha ka pii ana iaka o @aila?      He elua hoi maua, i kolu i ka maukauka.  Owai ia hokoolua ou, wahi a'u i hoonia@@ aku @, me ka wehe ana ae o'u i ko'u papale:               O Kale Aki hoi paha e kapa mau ia @ la maloko o Ka Leo, o Kale-Ai-@aiki.  Aha!oia ho@hele aku nei ka hoi ia ou, he hoowahawaha hoi oe iaia, eia ka ke pipili aku nei no oe mahope ona.                       Nolaila, e hai aku au ia oe me ka oiaio, e like me kou malama ole i na @@la o ka noho maemae ana, a i na loina hoi o na auaina o ka poe maikai, ke hai aku nei au ia oe, @a lilo ko'u umauma no Puakauahi, a ua nele oe i ka haawina noho hale mai a'u aku.                   He keu no ka hoi oe a ke aloha ole, heaha la hoi kana, o ko kaua noho hoaloha ana, o mau no ia, aohe mea nana o mawohe mai a kaua ae:                       A pii like aku la maua ma ke Alanui Nuuanu, iho ma ke Alanui Nuuanu, iho ma ke Alanui Pa@ahi, hiki i ka Hale Kaawai o ka Pake, pii ma ke Alanui Maunakea, a paewa iki-iho ia ina ka aoao ma Ewa o ke Alanui, iho aku la ma ia wahi e mumulu ana no hoi he lehulehu wale o na hoa makaainana, hooninau aku nei au i ko'u kokoulua, i ka hoomaoe ana aku:                        E hele ana kaua ihea, e au-au nei ko kaua mao ka@@ai?                        E hele ana kaua i@ @ ka Apana Eha.                        Pane aku ia o Kamu@i@ Aki:                        Aole ia, o Keoni Po@ ka m@a nana ka @@aoko  ki-pa a Ahi, he wahi healoha maikai hoi peha ia no kaua, he heahea, a he lokomaikai, nolaila, e hele kaua, a mai h@@ain@l@ hou mai oe ia'u.         Komo aku la mana iloko o ka haiki o kahi alanui, a hapalulu ana i ka puka pa, a ka ana i ka lan@@ o ka hale.              Ia wa i eu mai ai kamaaina o loko, a hookomo aku la ia maua @loko, aka, na hoopupu ihe ia au mamuli o ko'u ike ana aku he ,mea hana ko loko, oia hoi, e kuku ana ka mahu o @ mea hana, a e kuana na kiaha awa, a e kalou ana na poo o ka poe o loko, na ka hoolohe ana i ka moeuhane a Keoni Poe, a he elua mau kahuna e kikepa ana ko laua mau a@hu, a paue hou mai la kekahi o laua no, ka hoomaopopo loa ana i ka moeuhane i ka i ana ae penai:                        E haha-i hou mai oa i ko moe, i ike aku maua i kahi e hiki ai ia maua ke hooko i ke kauna o ka moe.              Poha ho@ mai la kona leo, 'Keoni Poe' i ka i ana mai:                  Moe iho nei no hoi au i ka nonei, a ike aku nei ka hoi ko'u uhane i ka Hale Kaawai ae nei no hoi a ka Pake ia, e mumulu ia ana ka hoi ia wahi e na kanaka o na ano a pau, ike aku nei ko'u uhane i ka huki ia ana ae o ko Kamuela Aki uhane, ilaua e ka pahu hae, a eia @ae, o ka'u mea i hoomaopopo, huki-ia ae nei oia a ka hapalua like o ka pahu hae, hookuu hou ia iho la iialo, ia wa i olowalu mai ai na leo, owau ke huki ia, a i ka im@ ana a ka maka, aia ko'u pauku kino ke pii la i ka winiwini o ka pahu hae, a hiki i ko'u pili ana me ka pohoehoe o luna  loa o ka pahu hae, kahi hoi a ka puapua o ka moa eoni ana i ka makani, a ilaila au i kau malie iho ai i ke ahe a ka makani me ka haahoo o ko'u uhane, a pela iho ia a@ i kau malie ai iloko o na leo @@@o o na uhane, e mumule ana, a p@@@a ae nei au i keia w@@@@o.           A nolaila, ua kupilikii ko'u uhane a kii oko@ aka nei au ia olua e hele mai e wehewehe i ke ano o kuu @ oeuhane.  Ua maikai hoi ha ko moe, a e hoolohe mai no hoi ou ma@ pepei@o la, o keia huki ia ana o ko hoa mokomoko a ka hapalua o ka pahu hae, he hoiko ana mai ia, aia ka ha paina o ka manao o ka poe koho mahope ona, a o kou huki ia ana, a hiki i ka winiwini o ka pahu hae, a hoopapa ai oe mahope o ka puapua o ka moa, he hoike ana mai ia o kou lanakila nui i ka Poakolu ae nei, maluna o kou hoa paie, nolaila, inu ia ka awa o na apu elua, a ina aole e pa-ki ana ka wai o ko waha, a luai ole hoi, he mau kahoa ka hololea ia, ua hookoia ka maua hana, a makepono hoi ko maua luhi.                 Ua pono, wahi a Keoni Poe, a wala ae la oia i ke kiaha awa mua, a pela no hoi i ka lua, a ike aku la au i ka hiolo ana iho o na waimaka, he owa ana, pohukuhuku ana ka awa i inu ia iluna o ka lole o kekahi kahuna, haukae aku, haukae mai a p@u aku la ka poe oloko o ka hale i ka naholo, no ka piha i ka hoopailua, a o kekahi wahi kahuna hoi, olelo ae la eia:      "Aole ka e li ia ana o Kamuela Aki, o oe ana no ka ke li ia ana, nolaila, na poho ko manaolana, ua poho pu hoi ko maua iuhi o ka hooikaika ana mahope oa.           @(this section of column mostly unreadableAka, ua hookana@ho iki ia ka m@@@@@ o @a @a@u @a@ mamuli e ka pono @@@ mai a @@@ @@@ i ka i ana @@@              I ka po ma@@@ iho e ka @@@ @@@@@ ana, e @@@@ hou @@ i @@@ na ha@@, a mai kaua ka@@@@@@ @@ oe a hiki i @@@ wa'o h@@@ @@@ @@     Ke pono hoi paha ia la ea, he pana poheo ka nei a'u o k@@@ ai                  Haoleha mai ko papalae i piha i kokuii, a @@nei:                    He pua@ olomea hoo' ahi @@@@@@ a puahu, he i-a gala, a me ek@@ @pae mahikihiki,  e na mahai a@ ie papa-pae kokoa i keia.             A i nana ae ko'u hana, ua @@@ kanaka i ka hoi, a e @@@ hoi @@@ ia no hoi ia, a kea uka ia ae o @@@@ @@@ ia K@@@@ Puliki.)

 

 

O Lo'ukahale Ua @

 

(Hakuia e na Limahuaa o Ka Leo o ka LANUI, ma Kawaiahea @ 21, 1890)

1. A he uia-@a ua iohea ia

Ma na Pali Hau@uii

E wa mai ana, la i ka ion@

O Le'aekahele ua hiki mai.

 

Hui: - He ia hauoli keia

No na Pali Hulil@a

No ka weli o ka makakila

O KA LEO O KA LANUI

 

2. Ua la'i kahi wai o H@lani@ai

O ka uka o Kapalai

E  mili ia mai ia e Mauauala

Me ka wai o Mamalahea

 

3. O ka ei no oe i ka'u ike

Kiekie i ka hanohano

I hookahi @ ka la e ka hana

Pauahi i ka Leo @

 

 

NU HOU KULOKO.

 

Pua-ka-awahi i na moho @erala, O ka hana ana ia.    I keia la e lilo ai o Paulea, a i keia ia no hoi e lilo ole ai o Puulea.            Owai la hoi ke milimili ana i ka laau a ke Kuaekai@ai i keia la? O Dilinahama.                    Owai ke hua@ele ia ana i ka aekai o Puaena me ka pualo o ka hoka i keia la? O Kikila.         Owai ke pahu ana iloko o ka lei @aiki a na Pake i keia ia? O Kale Ai-@aiki no, ka mea i mae.          Owai ke komo ana iloko o ka ipa hao hoomo'a ke o ka hale wilike o Kaneohe i keia la ? O Kau@@kea me Kamaki oehaa? 18@@                Owai ke noho ana i ke @hu ana o Hamohamo i keia ahiahi? O Heie@uhe, a me Waila, Na Uilama Kamaki e pa'ipa'i na poo o laua.            Owai ma la ke ohi'u la ana e ka @i@ikane i keia la? O Kauii'a a me kahi olomana o ka aoao hoopilimea@@ hoomaomao ole wale. G. Kanui. E pahemo ana olua ma ke kaula @uelo.     E liona ulaula e- liona ulaula hoi: i keia ahiahi e lilo ai oe i lio@a keokeo, i kau a mea o ka haikea. Ua ma-@ kanaka i kou mau mai@u oi-lua, a me koalelo hoopili@@aai. No Aki ka noho, a o Aki no hoi ka @@.      Halo Pa@anelo! e hale ana no ihea? Iawau pa@ati nana kela, Dilinahahame: iawau pololei kokoaole iaia; keia A@hpoka, s@a@@@a. Kela Dilinahahame, no s@a@@@@. iaia kuleana aole ahaolelo noho.          Ma Kapamoo ae nei, i ka Poaono iho nei, ua ike ia aku kekahi wahine kino epaepa i maalo ae, he ano kupono ole nona iho, a ma kaua hoiko mai, ua hana pono ole la oia o ke pukiki.