Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 369, 18 January 1892 — Page 4
| This text was transcribed by: | Connie Watanabe |
| This work is dedicated to: | Mitsuo Watanabe |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
KA LEO O KA LAHUI
POAKAHI, IANUARI 18, 1892.
HAIOLELO A WM. KAMAKI
MA WAIKANE.
E na hoa makaainana, aloha oukou: He malihini ko'u ku ana aku imua o oukou i keia la, aka, mamuli o ko'u mauao aloha aina a aloha lahui, ua pio na manao kuihe a manao e ae, a ua aa hoi au e ku haiolelo me ko'u mau hemahema a kamaaina ole ma ia, mamuli o ke kon@ ana mai a ko'u lunaikehala a me ko'u aloha i ko kakou aina a me ko'u lahui. Ua ike au i ko kakou mau pilikia. Ua nui na wahi hemahema o ko kakou noho ana. Ua hoopau ia ko kakou noho ana kahiko, a he au hou keia. Ua komo mai ke au hou me kona malamalama, a ua hele pu mai no hoi me kana mau hana pouli. Ua lilo aku ko kakou mau Alii a me ka lahui i ka make. Mai ke kini a @ ka lehulehu o ka heluna ahi a me ka huina makaainana, ke ike nei kakou i keia la i ko kakou makapehu alii a nele hoi i ka lahui. I'a hoomaopopo au i keia ia'u i hele mai nei, mamuli o ke ko@o a ko'u puuwai aloha no ko kakou aina a me ko kakou mau pono, e kakoo i na moho a ka Aoao Lahui Hawaii Liberala.
Ma Waialua ko maua holo ana mai nei me ko oukou moho, ke koa e kalaiaina o na pali hauliuli o Koolau, a me ke kanaka i molia i kona ola, oia hoi ka moho o ka apana o Waialua a me Koolau-loa. Ua hele mai au me ko'u hoa ma Waialua mai, no ka hooikaika ana e hoike aku ia oukou me keia mau alakai o ka Lahui, i ko makou kulana e ku nei, a e kamailio hoi ma na ano e pili ana i ko kakou aupuni, na kumuhana o ko makou aoao, a e hoopilipili i ke ano o na kanaka holo balota ana ma keia mau apana ma ka lakou mau hana i ikea i ke akea.
E like me ka'u i olelo ae nei, he aloha au i ko'u aina hanau, a he aloha au i ko'u ohana i ka lahui o ku'u makuahine. He haawina ke ia iloko o na kanaka a pau, aka, e waiho o@i ole mali@ ana keia haawi na iloko o ke kanaka, a hiki i ka hooku'i ia ana e kekahi poino a me kekahi hoowali e ku ana e hoomalu ana i ke pono o ko kakou n@'@a. Ua haawi @ i keia la, mamuli o ko'u ike i @ la kakou, e @ ana i ko kakou @ ana. @ lahui ke @ mai i ke @ ke h@ ia @ ko kakou aupuni @ ia aku ai ke make. Aole he lapaau pono ia o na ma'i. He nui na ola e laha mai nei e ola ka ma'i lepera, aka, aole nae he hoao ia i @kea po@ ka lapaau ia a ola o kekahi mau mai lepera, a eia no ia lapaau ke hana malu ia nei, me ka loaa o ke ola i kekahi poe, a me ka oluolu hoi @ kahi@ aka, no ka ho@h @ ia ao ka @ h@ aole @ kokua mai @ aupuni, a aole @ hoi he wahi kokua mai k@ kak@ Moiwahine Ua @ Moiwahine @ uwe o kona mau makaainana. Hookahi ona pepeiao lohe, a e mohalu ana ia i ka hoolono i na a'o a na haole a me na kanaka, i makemake e alakai i ke Alii no ko lakou mau ponoi iho.
Ua hoao makou i ke kau ahaolelo me ko oukou mau lunamakaainana, e hoopau i ka Papa Ola mua, a ua haule aku ka Peresidena, koe iho no nae na lala. O ke kumu o keia, no ka hoopalupalu a me ka hoopilimeaai o ke Kuhina Keoni Kamaki, ke kanaka e hele nei a o hooikaika nei e kakoo i na moho a ka aoao hoomaemae, Kaul@kou a me Kikila. I keia wa, ua like no ka Kamuela Paka mau hana. He mau Hawaii palupalu keia, a o ke kumu o ko laua hulikua, a hookuu i na Moi e hana i na hana hulik@ i ka lahui, oia no ko laua paa malalo o na haole waiwai a me na hui kalepa. Ua paa ko laua lima malalo o na hoaie dala, a ua piliwale ma ka alakai a ka hui a ka ona Miliona, a pela aku ana no na moho hoomaemae. He kue kela aoao ia kakou mai ka hookahuli ia ana o ko Kumukahawai a keia la, e Kikila ma, Kaulukou ma, Keoni Kamaki ma, a me ka papa inoa aihue opiuma o ke tikiki alii a lakou i hoonohonoho mai nei. He akaka loa keia mau hana, a he hiki la kakou ke manao aku, eia lakou ke hookele nei i ke aupuni iloko o na hana hoopae opiuma a me na kolohe e ae e hoopoina ai i ko kakou inoa aupuni maikai, a ma ia mea e hoino ai i ka manao kakoo o na mana nui o ke ao i ke kakou Kuokoa.
E o'u mau hoa, eia ka mahele mua o ko makou nei, e olelo ana @ kakoo ana makou a malama ana i ke kuokoa a me ke kaulike o ka aina. Ua hoolaha hoopunipuni ae nei ka aoao ai opiuma, ma ka "Holo@ua," o Huki a me Wilikoki na hookahuli aina, a hoohuli repubalika. He mau olelo imihala keia i hauli ai ko oukou aoao, ka Aono Lahui Hawaii Liberala. He mau hana hakueapa keia, a ua ike ia na kekahi haole no o lakou i kakau aku nei. Nui ke kolohe a me ka maal@a, aka, ke huli nei o nahu keia mau hana ia lakou. Aohe o Buki a me Wilikoki ke kipi i ka Hawaii. Ua ike oukou i ka la 30 o l@, 1887, o keia Kaulukoa ka @, a @ i @ h@ ia mai @ ninau i @ i k@ ai. O keia ke kipi @, i @ ao ka @ o ka ike kanawai a @ ka @. Ua @ia, ua ano hui @ oia me ka aoao hoomaemae, a oia no ka paha kona k@ e hapai ia mai la eia aoao. O ka lua o ke kipi nui o Keoni Kamaki, ka mea i @ Moi K@ inoa aku i ke kumukanawai a Kikila ma i haku ai, a ke kumukanawai e ku kapakahi nei a hiki i keia la.
Ke olelo aku nei @ ia @ ka @ me na olelo hoopunipuni ia @ a me W@ O Kikila @ no ka mea moolelo k@. He @pi maopopo @ oukou i ka @ He @ ko@o alii a haawi ia i ka poe waiwai wale no. Ua kipi ho hoi e Kikila ia kakou ma kana mau hana. Oia ka mea nana i lawe mai he kanawai e papa ana i ka lawaia ia o na pua i'a, he mea i noa i na kanaka a pau mai ke Akua mai. Nana no hoi i papa ma kekahi kanawai, aole e kii na pelehu ahiu a me na manu kolohala manu o ka lewa, aole e loaa i na kanaka Hawaii. Oia no hoi kai ho@le i ka pono lawaia e kuu akea ia i na kanaka a pau. Ua hoole oia i ka hana hou ana i kumukanawai hou, a waiho aku na oukou pu e apono iho ma ke kohe ak@a ana. Oia ka mea i koho iho nei i ke Ahupuaa o Kaalaea, me ke kue mai i ka oukou koho ana, a me ka hoole @ohea ana i ka oukou nonoi ana aku e waiho iho ke koho a no oukou hoi ka aina. O Kikila no ka waha olelo i ke kau i hala e kue ana i na hana a pau e hoopomaikai ai ia oukou. Mai mua a ka hope e hele ana oia e kue i ko oukou pono, a e kakoo hoi i ka aoao o na mahiko, e kokua i ka waiwai o kona haku e noho nei.
Ma na ano a pau ua like o Keoni Kamaki o Waimanalo a me Kaulukou me Kikila. O Kamaki ka mana hookele no ka aoao hoomaemae, ka aoao hookahuli aina, ka aoao kakoo i ke kuikahi e haawi ana ia Puuloa a lilo mau loa, no na ken@ta puka @ ke kopaa i makana ia mai e Amerik@, ke holo hoi keia kuikahi, ma ka oukou koho ana i ka moho nana e apono aku ma ka Hale Ahaolelo. He hulu like keia poe; he hookahi o lakou ano, he hookahi manao.
Ke ike mai la oukou i ke ano o keia mau moho o ka aoao hoomaemae. Ua akaka ka lakou mau hana Ua hoole lakou i ka hoopau ana i ke kumukanawai. Ua hoole o Kamaki mahope o kona ae ana i kela kau i hala, ua hoole o Kikila ma kona ano he limahana no ka poe waiwai; a ua hoole akea o Kaulokou, ma kana mau haiolelo ana. Ke @ao nei lakou e hoopunipuni e hana ana i Ku@ukanawai hou. He olelo hou keia a he pahele ia oukou. E o'u mau makamaka, he mau hana apuka keia, e hoike mai ana i ka lapuwale o ko lakou ano a me ka lakou mau hana i hana ai a i manao ai.
E @ kokua i k@o o ko @ me Wilikoki. @ keia mau @ ku nei e alakai i ka laku no ka lanakila a hoi hou @ mai o ka @ kohe @like. E h@i i ke kumukau@ i @ e @ ai ka @ o ka @ a @ kapono kaulike i ka lahui kanaka. E kiki ia ai ka haawi aina i loaa i ka Moiwahine, me na kuikahi me ka ae mua ole o ka lahui.
Ua ike oukou i ke kumukanawai @ ka Aoao Lahui Hawaii Liberala Mae@, @, kaulike kona ano. Aohe he ku, aohe he k@; aka, he m@like kona mau kumuhana mahope o ka pono o ka lahui.
@ E pi@ i ke ano @ ke aupu@ kuokoa @ ka aina @ hooponopono hou @ ka O@hana Hooko@
@ apau a @ mokupuni e hoihoi ia @ i @.
9. E malama ia he p@ o @ p@hana.
10. E mahele ia i home a me na mahina aina l@ilii no kanaka.
11. E hoo@wai like i ka pono kohe a hoopau i ke ana waiwai.
12. Na hana h@a.
O keia mau kumuhana, oia ka makou kal@a, @ia imua o oukou. Aka, aole pela ke makou mau hoa i hoike mai i ko lakou manao. Ua poe no ka hewa; ua @ no ka makou @ hoapaa ia @ hana, a @wa ia ke hana ole.
Aole pela makou. Aole ma@a aole no hoi i keia wa. He oia mau hookahi manao, no ka @a, ua hele mai makou ma ka hoopono a me ka hoopono a me ka manaoio.
Aole a pau.
NA MOHO AOAO LA HUI LIBERALA.
Eia mai na Moho o ka Aoao Lahui Liberala i wae ai, mai Hawaii a Kauai---
HAWAII.
NA @.
J. G. Hoapili 6 Makahiki
NA LUNAMAKAAINANA.
Hilo Hema ---- Joseph Nawahi.
" Waena ---- Henry West.
" Akau ---- Jas. Mattoon
Kau ---- J. N. Kapahu
Kona ---- W. Johnson
Kohala ---- G. P. Kamauoha
Hamakua ---- Z. Paakiki.
MAUI
NA LUNAMAKAAINANA.
Wailuku Akau ---- L. W. P. Kanealii.
" Hema ---- W. B. Keanu
Makawao ---- J Kamakele.
Hana ---- J. Kamai
Lahaina ---- Wm. White
Molokai ---- Nakalaka.
OAHU
NA @.
A. Marques 6 makahiki
C. B. Kamaile " "
Wm. Holt " "
E. B. Thomas 4 "
Capt. J. Ross 2 "
NA LUNAMAKAAINANA
Apana 1 W. H. Cummings
" 2 J. W. Bipikane
" 3 G. W. Ak@p@ka
" 4 S. K. Aki
" 5 S. K. Pua
Koolaup@ke ---- J. E. Bush.
K@k@-@ A Wai@ ---- R. W. Wi
Ewa & Waianae ---- J. Keahi [@
KAUAI.
NA @.
Koloa a me Lihue ---- A. K. Mika
Waimea a me Niihau ---- J. A. Akina
Hanalei ---- J. Kahilina.
PAPA ALANUI.
@
@ S. C. DWIGHT.
O keia ka papa hoonohonoho i wae ia no ka Aoao Lahui Liberala, a o na Alii hoi, aole i lawa, aka ina @ po@ ia e kakoo ana i ka Aoao Lahui.
O keia ka ouli a makou @ ike nei aole e hiki keka@ai@a @ nolaila, @ua e Hawaii Ponoi, a e ko@o lokahi i keia p@ a na ke Akua e kokua @ ma ka pahu honu @ ka lanakila
@ kakahiaka Poalima, no ka @o ana i kekahi kaua i manao ia.
@AKAKA I KE @ KO@O ANA.
E na hoa makaainana, @ Hawaii a Niihau, ka p@ hoi i @ kuleana @ ia aku nei @ oukou, na @ ka @ pili ana i ke ano o @ ana.
Oiai hoi, o ke ana mai @ kohe @ e hiki mai ana, @ he ma@; @ oe wale iho no o l@ he ike ana, aole o h@ mea @, a he h@ lanakila loa keia, a ponoi he @ho ana:
Ina o A. E. C. a me D. na @ hele alii no ka mokupuni h@l@ al@ala ponoi e ha@: Ina i makemake oe i kekahi o keia poe @, alaila ponoi oe e h@ ai, i like @ koho ana i mea waiwai, a i ole @ keia, e lilo ana k@u k@ ana i mea ole loa:
A. X
B. X
C. X
D.
A o ka mea au i makemake ole ai, e waiho malie iho no ia i@ p@la me ka @ ole iho, ma ka hana ola iho i @kani mea @ a hoailona e ae @ha.
Pela hoi ke koho ana i na Lunamakaainana, e like me keia, hookahi no Lunamakaainana @ ka apana hookahi, aole elua a oi aku pahu. Aka he nui @ ka poe e alualu ana ia kulana hookahi, eia ke ano o ke lakou koho ana: ----
A. E. I. O. U. @a moho h@le balota Lunamakaainana, a i kou koho ana, penei kau e hana ai.
A. X
E.
I.
O.
U.
O na imua iho i kou, e waiho @ahe pela, me ka hana ole iho i kekahi k@k@, a moa e no paha, a @la p@ he poe ma@e ia.
Pela no hoi k@u koho ana i na koa @ ka Pa@a Alanui, oiai he @olu ao hoa o ia Papa, a penei e koho ai: ----
H. X
K. X
L. X
M.
N.
P.
A o ka poe i kaha poe ole ia he poe mak@ ia.
K@ ia @
3 ---- Ma ka manawa e loaa mai ai i ka @ k@h@ i @ a mau @ p@h@ mai ka @ mai o ke k@ komo koke aku ka mea k@ iloko @ me ka p@la i hoolakoia @ ia wahi i hookaawaleia e kaha iho i ka@ ma ka a@ akau o ka p@ kupono ana me kela a@ mai e @ make ai e koho ma kah@ ai no ia mea@ penei (X)
3 ---- @ malalo o ka @ na p@i@ ka p@pa @ i kahi mea kohe ua hiki no iaia ke hoihoi aku i ua p@ ka @ ak@