Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 360, 5 January 1892 — Page 1
This text was transcribed by: | Lovey Slater |
This work is dedicated to: | Steven & Ruth Pau |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
Buke II HONOLULU IANUARI 5, 1892 Helu @
Na Manao Kuahana no ke Kahua o na Kumuhana Kalaiaina
O KA
AOAO LAHUI HAWAII LIBERALA
NA KAHUA O KE AUPUNI A ME KE KUMUKANAWAI
1. Ua manao makou he mea pono e hookahua ia na aupuni a pau maluna o na kumu o ka noho Lanakila, Kaulike a me ka Lokahi; na manao makou ua hanau ia na kanaka a pau he kuokoa a he like imua o ke kanawai, a ua hoohua ia mai me na kuleana paa, e ola, e noho keakea ole ia, e paa i waiwai no lakou, a e imi i ka oluolu a i ka hoomalu-kino ia mai na hana a ka lima ikaika hoohaiki mana, a ka pono waiwai kino ole, a me ka paio Kuukapakahi ana. Ua manao makou na kukulu ia na aupuni kupo no mamuli wale no o ka ae ana o ka Lehulehu, a ua hiki no ia lakou ke hoopau i na ano o ke aupuni e ku ana, a e kukulu hou aku i na ano aupuni i oi loa aku ka pomaikai me ke kaulike; a oiai ke Kumukanawai o ka Paeaina Hawaii o keia manawa, aole loa i apono ia aku o ka Lehulehu, aka, i kukulu ia mamuli o ka hooweliweli a me na hana apuka ana a kekahi poe no ka pono o kekahi poe okoa, a nolaila, ua kokua makou i ka hooholo hou ana i kekahi Kumukanawai hou i oi aku ka maikai, a e loaa oiaio ai he Aupuni no ka Lehulehu, ma o ka Lehulehu, a no ka Lehulehu.
KE KUOKOA O KA AINA
2. Mamuli o ko makou noonoo maikai ana no na pono kumu a me ka makemake o ka Hawaii ponoi, ua makemake makou e hoopaa ia no ke Kuokoa o ka Aina a e hoopakele i kona noho na aupuni malalo o kekahi noho’na hooponopono aupuni akea; ake, he kupono nae e hooponopono hou i ko kakou mau Kuikahi, ke kuikahi me Amerika Huipuia, i mea e hiki pono ai ke hookai aku me na me e pono a, ko kakou mau pilikia, a i kumu e loaa hou aku ai na pomaikai hou e kaulike ai na panailike i ae ia aku ma ko kakou aoao.
NA HOOMAEMAE OIHANA HOOKOLOKOLO
3. Ua kupono e waiho ia no ka hooponopono piha hou an, ke ana o ko kakou oihana hookolokolo a me ke ano o na rula o ka hoohana ia ana o ka oihana i kumu o loaa ai kekahi hooponopono emi a eleu ana o ke kanawai, me ke kaawale mai na manao pili hoomana, a i mea e hooi ae ai i ka mana o ka Lehulehu maluna ponoi o na Lunakanawai; e kokua no hoi makou i ka @@uhi hoakoa hou ana o na olelo Kumukanawai e hiipoi ana i ke keakea ole ia o ua olelo ana, a @ ka papapa’i.
NA AUHAU ANA
4. E hookumu ia hoi kekahi kahua o ka Auhau ana i oi aku ka pono a me ka maikai, e hoopau i na paewaewa e ku nei, nona mai hoi ka auhau hookoikoi ia o ka poe ilihune, a e hoe@ ia nei a hoopakelo loa ia ai hoi ka waiwai o ka mea mui o ka waiwai mai na auhau, nolaila, e koi aku ana ae makou e hooholo ia na kanawa i hiki ai ke hookau ia na auhau kuono maluna o ka waiwai o ka poe waiwai a @ na hui a Ahahui nui hoi e like me ke kuleana o ko ke aupuni hoomalu ana, a haawi pu ana aku hoi ana hooluolu kupono i ka @ ilihune; a i kumu hoi kokai i e huo pau ia ai na hana nana e paa mai na aina nunui i mahi ole ia, e kuu ia kekahi auhau e ae, mawaho o na auhau mau, e like hoi me ke ano o ka momona o ka lepo. E kokua no hoi makou i kekahi hoauhau papa ana maluna o na loaa makahiki, a ma ia mea e loaa ai na dala e lawa pono ai no ka hookelo ana i ke aupuni a @ ka malama ana hoi i na hana kupono o ke aupuni me ka hooauhau ole ana aku maluna o ka lahui.
MONOPOLE
5. E hooikaika no makou e loaa na kanawai e hoolilo ai, he mea hiki ole i na hana hoopunahele ma na hookele ana o ke aupuni, a me na Monopole, hoohuihui a haawi ana i kekahi mau pono i kekahi poe i hooi ia hoi ma na olelo kanawai piha, moakaka mana hoi.
NA KAUWA O KA LEHULEHU
6. He mea kupono e loaa na kanawai i oi ae ka maikai no ka hoohana ana i ka oihana civila a ka lehulehu. He mea kupono na ka Lahui e koho i na luna aupuni a pau, a aole hoi e ae ia e noho kekahi mea mamua aku o hookahi oihana loaa, aka, e lawa kupono no nae hui ka uku e like me ke ano o ka hana i hana ia. E homi ia na uku oihana kiekie a e hoopau ia hoi na oihana hana ole.
HOOPAKELE ANA I NA MANA KULOKO
7. Ua kokua makou i na hoohoihoi ana i na hana mahi a me na hana e ae, a me na mea a pau o keia aina, o laa ke kope raiki, huluhip, paka, etc. He kupono e hoopale ia a e hoohoihoi ia ma na hooponopono auhau dute kupono; a o kekahi hoi he mea kupono i ke aupuni ma kana mau aelike ana a me na hana e ae, o haawi i ka haawina mua no na mea o ka aina, ma mua o na mea o na aina e mai.
NA HOOPONOPONO ANA IHO O KELA A KEIA WAHI
8. Ua makemake makou e kukulu ia na nana kalaiaina, i oi aku ka maikai i na Apana a pau o ka Paeaina, mawaho aku o Oahu; he mea pono no e loa ia lakou na haawina kupono, mamua o keia manawa, no ka hooulu ana i ko lakou mau waiwai, a no ka hoolawa ana i ko lakou mau pilikia. He mea oialo, he kupono maoli no e hoakea ia aku ke kuleana hooponopono pili @ ana, e hiki ai hoi ma ia mea, ke loaa i kekahi mau wahi i olelo ia, ke kuleana e koho ai i ko lakou mau lunahooponopono oihana a ke hoauhau iho ma kolaku palepa iho i na auhee no ka hooponopono ana i na hana hou i pili i ka pono ka lehulehu.
KA HOOMALU ANA I KA PONO O NA LUNA HANA
9. E kokua no makou i na mea a pau e hana ia ana no ka hoomaikai ana ao i ka noho ana o na @ o ka aina, a no ia mea @ ka hoopoino ole ana i na kuhana i lii mai, e hooikaika no makou e haas ia na kanawai e hoopau aku ai i ka hoopae hou ana mai a hoohana ia ana o na limahana makou ola a me keia ano, e @ @ @@ o na kumu e hiki ai ke lawe ia mai a paio nio na hoopoino a ma ua hoohaahaaa ana i na limahana Hawaii a haole hoi. E @ @ @ @ hoi makou, ma o ke kuleana a hoopakele oi aku ai i ka poe ilihune, o hoomania hou ia ae na mea e pili ana i ka waiwai o ka poe ilihune, mai na kuai ana mamuli o ke koi a ke kanawai, a mai @ noopaa ana hoi mamuli o na hooponopono banekarupe ana.
NA MAHINAAI LIILII A ME NA APANA AINA HOME
10. Ua kaomi hoi kekahi mahele uuku o ka poe waiwai o ko kakou heluna kanaka, ma keia mua @ho nei, i ka ulu ana o kekahi mahele makaainana kuokoa; ua a pu ia aku hoi na aina aupuni a ia ke paa ia nei maloko o ka lima o kekahi uuku, a i ole, ua mahelehele ia e like me ka makemake o na punahele, a ua kipaku ia hoi na kanaka mahiaina liili a me ke kanu ko o ka poe hui a o ka poe hoohuihui dala; aka, oiai o ua mam liilii ka mea nana e hoopuipui aku i ka po ao nui o ka aina, kupono no e hoohoihoi hou ia aku hoi me kekahi kanawai Aina Home i oi loa aku ka maikai i lilo ai hoi i mea hiki ke noho a ona ia na apana aina liilii e na kanaka o ko kakou lehulehu e noho nei ano a o ka oi loa hoi i loaa aku i na Hawaii ponoi i hoonele ia i ka aina a me ka home e noho oi. No ia kumu, he kupono e hoolilo in na aimi aupuni a me na Aina Lei Alii i mea mahelehele aina home no ka poe e makemake ana e noho maoli a hookuonoono maluna o ka aina, (o like me ka hiki me ke kua ole i na pono mea a kekahi poe) me ka hookuu ia o na auhau no kekahi mau makahiki kupono. A he hana kupono hou aku no hoi no ke aupuni e hoomaka koke aku hoi e hana, a hooponopono hou i na kumu e hiki ai ke lawe ia ka waiwai me ka oluolu ma na makeke ma ku apana, ma ka paeaina a me na alanui moana pili aupuni hoi.l
NA PONO KOMO
11. Ua manao makou o ka hoopono a me ke ano hoopoluolu o ke kanaka, oia iho ia ke ana o ke kuleana e koho ai ke kanaka i ke alii a me ka lunapakaainana @ hoi o ka waiwaiana, i @ ia he ana me ka lima nui: a aole hoi e hooiia aku ke kuleana o ka balota koho o ke kanaka waiwai mamua o ko ka moa ilihune. O na hoaui pono ole ana i hana ia iloko o ka kakou Kumukanawai ao, h kue loa ia i na kumu mua loa o ka pono a me ke kaulike, a no ia mea, he kupono e hoopau loa ia. No keia hopena e kokua no makou i na hookaulike ana i na hoano e mamuli o ka waiwai e ku nei i keia @ mawaena o na mahele o ka Lehulehu kanaka, e hoano e na i ko kakou kanawai e pili a ia i ka pono no ke koko ana i na hi, a ma ia maa hoi e hoi hoi aku ai i na Hawaii ponoi, i na pono i oili ia lakou iloko o @ lakou aina poaoi, ka mea hoi i lawe kupopono ole ia ae mai ia lakou ae.
NA HANA KULOKO
12. E kokua ana no makou i na hoolilo ana i na dala mahuahua kopono e loaa aikekahi mau hana hou i ike ia ke kupono ma Oahu, a ma na mokupuni o aku; na kula, na alanui-hao, na awa a me na u @ po-pae, na ipukukui o ka lehulehu, a me ua hooponopono ana hoi i na ano hana o ka oihana wai, aole wale no Honolulu, aka, no na wahi a puni na mokupuhi.
NA KALAI AKEA ANA
O keia ae la na kumu a makou i manao oi, oia ka kua ua maa mau kahi hoi e hele ole ai ka lokahi o na hoaloha o ke aupuni lahui a @olomua (lehe@), ina no aole i hoomaopopo ia a mo@kaka loa; ana ina ka hoomaopopo @ luna kekahi aupuni oiaio “no ka Lehulehu a maka Lehulehu.” I ko makou manao, he kuono keia mau kumuhana a me na ninau kalaiaina iloko o lakou, a kuka ak@ @ me ka piha o na kalai ana, @ o ka koa ana o ka mana i na kanaka o holo halota ana no ka Lehulehu, i hiki ai ia lakou ke ike pono me ka hoohewahewa ole i na manao o ka Lehulehu. O na mea a makou i manao ai, he kupono e wehewehe ia, oia hoi keia:
(a) Ka ninau Paahana, e hiki ai ke hoolauna pu ia iho na hookele kalai holmua ana, me ka hoopoino loe ana aku i ko kakou mau mea hooulu ano nui, me ka makaala pono ia o ka pono ia o na Hawaii a me na paahana e ae.
(b) Ke koho ia ana ma ke akea o ka lehulehu o ka mahele o na luna aupuni i oi mamua o keia e ko ho ia nei i keia ua.
(c) Ka hooponopono a malama ia ana o na Ma’i Lepera me ke ola o ka Lehulehu.
(d) Ka hoonau loa ia ana o na kuleana koho @ mea kue i ka pono o ka mea @ no ka mea wai waiho.
(e) Na hooponopono akea ana i na kanawai e pili ana i ka Lapule i loaa ai i ka poe hana na hooluolu a me na hoomahu maikai ia poe.
A o ka hope loa, ua manao makou mahope o ka hooholo a apono ia ana o keia mau @inau e ka manao o ka lehulehu, aole hoi e loaa aku ke kokua o ka Aoao Lahui Liberala, ke ole oia e hoopaa pololei iaia iho e apono a e kokua i na kumuhana o ka Aoao Lahui Liberala.
Honolulu, @ @ 1891
NA LUNA NUI A ME NA KOMITE O KA @UI AOAO LAHUI LIBERALA
Hon. JNO. K. BUSH Peresidena
“ J. N Nawahi Hope Peresidena
Mr. J. K. PRENBERGAST Kakauolele
“ C. B. MAILE Puuke
KOMITE
Hon. R. W. WILIMOMI
Nob. D. W. PUA
Mr. J. K. HIPIKANE
“ A. SMITH
“ GEO. MARKHAM
“ D. W. KAHUAKAI
“ M. A. PAOA
KOMITE WAIWAI
Mr. J. K. PRENDERGAST
“ C. B. MAILE
“ J. ALAPAI
“ J.W. KUALAKU
“ SAM KEKUKAHIKO
KOMITE AHAOLELO
Hon. J. E. BUSH
“ J. NAWAHI
“ R. W. WILIKOKI
“ W.P . KANEALII
Nob. D. W. PUA
Mr. J. ALAPAI
“ D. M. PUNINI
KOMITE ELELE
Apana I
Hon: J. E. BUSH
Mr. J. W. KAHALEWAI
“ D. K. KAMAKAUWILA
Apana II
Mr. J. W. KIPIKANE
“ D. K. KAUAKAI
“ J. KAHAHAWAI
Apana III
Mr. J. K. PRENDERGAST
“ SAM KEKUKAHIKO
“ J. AULD
Apana IV
Mr. C. B. MAILE
@
@
Apana V
Nob. D. W. PUA
Mr. W. KALAHAO
“ J. B. KANOA
KUMUKANAWAI O KA HUI AOAO LAHUI HAWAII LEBERALA
Ua hookumuia keia @, i kulana no @ kukulu ana i na manao aloha alaa a aloha Lahui. A i mea hoi e hoomanaku ai i ka noho ana kookoa o Hawaii nei. A o hoopau loa ai hoi i na hooponopono aupuni kaulike ao ka lehulehu.
KA INOA
Pa@ki I N ka paia ka i mea o ka Hui, Ke Aoao Lahui Hawaii Leberala.
NA LALA
Pa@ki II O na Lala o heia li@, @ no ka poe a pau i @ mai, a kakou inoa malalo o keia Ai @ u hana wai.
NA LUNA NUI
Pauku III Eia na @ @ @ @. He Pe@, Hope @ @ @ kauolelo Po@ku, E noho no @ ke oihana no ka @ @ @ ki, mai ke lakou la i @ @ o haka haka no ka @ @ @ hoopaa ia hokahi paha no @ @ @ @ ia @ o ka @ i @ @ @ka @ wale noo i koe @ @ @ @ makahiki @.
NA HANA A NA LUNA NUI
Pauku IV Na ka @, o i ole ia o kona hope paha @ noho hoo@ i na halewai a @ e ka Hui, a @ @ @ hooia i na @ a pau o ka H@. Na ke kakauolelo @ @ @ ke, P@p@ a me na maalole e3 na @ pau o ka Hui, a e hoopaa hoi i na huina dala i @ @ a i haalilo la @.
Na ka Puuku a malama i na dala a @ na waiwai a pau o ka Hui a e @ i na loaa mai a me na hoohio ana @ o ka Hui, i na manawa a pau @ @ keia ai,. Aole @ e hiki iaia @ @ i kekahi dala o ka M@ @ ka @ @ @ ka Hui, a me ka @pono ole @ o ka @ @.
PAPA KOMITE HOOKO
Pauku V @ koho ia ehiku iaia mai loko niai o na Hoa o ka Hui i Papa Hooko. A ina ia Papa e imi a e @ mai i ka Peresipena, i na Komohana ma pao ia no ka Hui.
KOMITE KUMAU
Pauku VI E koko ia mai @ mai o no iaia @ ka Hui i @ @ i Komite Waiwai. @ @ unable to read the rest.
A Na kekahi Komite Waiwai o hooponopono ne na mea @ @ ka @ dala ana.
B Na ke Komite Akaolelo @ hooko na mea pili i ka @.
C @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@
D @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@
NA HUI MA NA @
Pauku VIII O na Hui@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@
@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@
NA HOOLOLI ANA
Pauku IX E hiki na @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@
@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@
Aila Kuai
I LOAA NO MA KAHI O
J. F. COLBURN
(KEONI K@)
Ma ke Kihi o na Alanui Nuuanu @ne Moi
E @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@
J. F. COL@
Honolulu, Iulai @ @ @