Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 358, 1 January 1892 — Page 2
| This text was transcribed by: | Rosemary Mccune |
| This work is dedicated to: | Kaelene Ahu Rey |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
======================
MA KE KAUOHA.
===============
I keia la, na hooko@ ia aku o J. M. Vivas Esq. @ agena haawi palapala ae mare no ka @ana hookoloko@ Kona, Mokupuni o Oahu.
C. N. SPENCER.
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina. Dec 2@ @
-------------------------------
KUAI O KA KOENA AINA AUPUNI MA LAHAINA MAUI.
Ma ka @ ma @ ke awakea, ma ka @ ihu o @ Hale @ kuai k@ ia aku @ ke akea ke koena o ka aina aupuni ina Lahaina, Maui. @ ia ma ka inoa o "Man@a Retreat@ @ona ka @ a pau. @ 164 eka,oi aku a @i ma paha.
K@muku Hookumu @o $150
C. N. SPENCER.
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina. Dec. 23, @ 355-d3t
-------------------------------------------
NA AINA HOME MA HILO HAWAII.
Ma keia ke oolaha ia aku nei -
1. Ua hookaawaleia he Umi (10) Pahal@ ma Kalele, Hilo, Hawaii no ka hoo lili ana aku i ka poe e makemake ana e loaa ia lakou na aina home i wahi e noho ai.
2. Ua hiki no ke ike ia na kii o keia mau apana aina ma ke Keena Aina, Keena Kalaiaina, Honolulu, a i ole ma ke Keena o Mr. A. B. Lobenstein ia Hilo, Hawaii.
3. Na Mr. A. B. Loebenstein @ kao hikahi aku i na apana a ma i kela a me keia mea e makemake ana e ike a no ia hana ua kuleana oia e @kuia @ mai ka mea ae n@noi ana.
4. Na kanaka a pau e makemake ana i na apana aina e @ mai no lakou ma ke kakau i ke Kuhina Kalaiaina ma kekahi palapala pa'ihakahaka a oia mau pa'ihakahaka e loaa wale mai no mai a A. B. Lobenstein.
5. Aole kekahi nonoi mai kekahi mea e @ ia mai ka poe e noho ona aina nei.
6. O ka poe piha o na makahiki waipo ke nonoi mai.
7. E haawi ia no iloko o mai makahiki aku ia ai ka aina, a iloko ia n@ kuu ia mai na auhau.
8. E kukulu hoi oia h@ noho maluna o ka aina nona iloko o hookai ma kahiki a e hoomaka hoi e noho maloko o ia hale a e hoo@au aku no ke k@a o ka manawa @ umi makahiki.
9. E hoopuni hoi oia i ka aina, iloko o ekolu makahiki me kekahi pa kupono.
10. E uku hoi oia ma ka hapaha ma kahiki mamua i ka uku panee maluna o ke koena i aku ole ia o ke kamakuai, ma ka na 5 keneta pa haneri. Ua hiki no i ka mea kuai ko hookaa pau a i ke kahi mahele paha o ka uku k@kumukuai i kela a me keia manawa, a i ka mea no hoi e oki ai o ka aku panee.
11. Aole e hiki ke hoolilo hou ia aku ka aelike m@a, a aole no hoi ka aina e hiki ke kuai ia a pau mua na olelo aelike @ ka hooko ia.
12. O ka kaule ana o ka hookoia o na kumu a aelike ai, he mea no ia e hoolilo wale ia ai o ka aina.
C. N. SPENCER.
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Dek, 3, 1891. @-d.
===========================
KA LEO O KA LAHUI.
-
JNO. E. BUSH.
Lunahooponopono a me Puuku.
======================
POALIMA. IANUARI 1, 1892.
======================
HE KUMUHANA
-
O keia malalo iho, ke Kumuhana mua o ka Hoi Kalaiaina i ke Kau i hala a o makemake nei hoi kekahi poe o ka Hui Mekahika @ lawe no lakou i keia kau:
Ua manao ia ko kakou mau moho e kokua a e paio i na hana a pau no ka pomaikai o ka poe paahana a e k@ aku i na mea a pa@ i manaoia he mea o hookahuli ai i ko lakou mau kuleana a me ko lakou mau pono; me ka hoopoina ole nae hoi aia na mahele kanaka a pau o ka lahui na kuleana like ma ka @ a@ a me ka hoomaopopo ia ana, a o na kau kanawai e hana ia ana e hana ia no ia no ka hapanui o ka lehulehu no ke kahua o ke kaulike no na lahui i hoomalamaloama ia a pau e noho nei maanei, a aole loa o hoohuliia mahope o na manao a me na hana o kekahi, poai mahele a huina kanaka.
2. Ua hoopaa maopopoia ko kakou mau moho@ hoomau aku i ke Kuokoa piha a me ka mana kaokoa o ko kakou aupuni a e hoopaa aole e kokua i na Kuikahi a hana e ae o alakai ai i ka hoohui maoli ana a o@o ia ana aku o ko kakou aina e kekahi mana aupuni e aku; aka hoi no na hana hoi e loaa hou mai ai na hooia maopopo maoli ana i ko kakou Kuokoa, me na hooia maopopo ana i ko kakou mau pono kuokoa, o kokua no lakou i kekahi hoao oi aku aole ia Amerika wale, aka, i na mana aupuni nui e ae i kokua a kakoo hoomalu ia kakou mamua ai i hana Kuikahi hoaloha me keia Aupuni: e kokua no hoi lakou i ka hoomau ana aku i ke Kuikahi Panailike e ku nei ano ma Amerika Huipuia, malalo nae hoi o keia olelo kaohi, ina i ka wa e hoololi ia ai a hoopau ia paha ko lakou papa helu auhau dute, e kaokoa o Hawaii e hana aku i na hana e hoolawa ai no ua loina e hiki mai ana.
3. Ua manao makou oiai ko kakou Kumukanawai e ku nei ua hana ia me ka awiwi a aole hoi i wahiho ia aku imua o ka lehulehu no ko lakou hoapono ana mai, -nolaila, aole i hemolele i kaulike a i hoapono akea ia. A nolaila, e a'o no kakou i ko kakou mau moho e nonoi aku i ka Hale Ahaolelo e hoolilo ia lakou iho, i ka pau ana o ke kau maoli o ka Aha, i "Aha Elele" no ka hoolala hou ana i Kumukanawai hou e waiho koke ia aku no ka hoapono ana ma o ka lehulehu mai.
4. E kokua ko kakou mau @oho i na hoololi akea ana o ke Kanawai o keia wa maluna o ke kuleana a-na waiwai a a-na loaa i hoakakaia ma ke Kanawai ano no ke koho ana i na 'lii i mea e hui ia ai iloko o ka poe i loaa ke kuleana koho o kekahi poe kupono maoli na kanaka aina liili a me na paahana mekanika, i kaupale kupono ole ia i keia w@. A e kokua hoi lakou i ka hoopau loa ana i na kumu helu waiwai a pau e kuleana ai no ko kona alii ana.
5. Ua manao makou he mea hiki kupono na paha ke hoopiha ia me ka maikai, kekuhi mau oihana au puni ma ke koho akea ana a ka lehulehu a e kona aku i ka noonoo ana akahele o ka Ahaolelo. Aka @ ua hilinai makou e lilo na hoonohonoho ana no na oihana aupuni a pau e lilo i mea ku i ka mahalo ia e na lehulehu ma keia hope aku.
6. E kakoo ikaika ana no makou i ka hoopakiko ana i na hoolilo ana o na loaa aupuni, a okekahi o na hana hoike i ka hana hiki e hooko ai ia mea, oia ka hooki ana i na oihana i ike ia ka waiwai ole,e hoohana ia nei no ka hoopunahele ana, a ma ka hoemi ana i na uku oi wale aku, a ia manawa hookahi hoi e hoomahahua ike ae i ka uku o ka poe haahaa e noho ana ma na oiha na e noho nei ano me na uku i hiki ole ke ola kupono ka noho ana.
7. Oiai ka ikaika o ka lahui a me kona waiwai maluna o ka mahelehele kupono ia ana o kona honua iloko o na aina ma-hi liilii lehulehu mamua hoi o na mahele aina noi kakaikahi, e hooia aku hoi ko kakou mau moho i na hana i ikea ka hiki no ka hoomahuahua ana aku i ka hooko ana a ke Kanawai Mahelehele Aina Home Liilii, a e noonoo i kahi e loaa aina alanui a me na kumuhana e loaa ai na aina hou aka a o hoolilo hou aku ai hoi no ka hooko ana i na kauoha o ia Kanawai. E pili ana i ka hoopae kanaka ana mai ana ke ano nei, @ kupono e lilo he hana ma na ke Aupuni kona nana ana i ke ano nui o keia ninau e hoolaukanaka ana i ke aupuni me na kanaka kupono a me ka hooholomua ana i ko lakou nooho ana mai.
8. E apana aku ke @ mau mo@ me ke kaupalena ole @ hooi hou aku hoi ina na ano a pau i na hana e hooko ia ai na makemake @ o ko na Hui Kalaiaina, no ka hoo@aiki me @ ka @ a@ mai o na puulu Asia e hooweli nei i ka aina me ka wiwi loa, ka poe e hoopiha aku nei i ka makalua o na paahana Hawaii, a e kipaku ana i na haole. Me he la na paahana Pake, he mea hiki ole ke ha@le ika pono o ko kakou mau mahiko, a he kupono no ka poe kanuko e loaa na kokua kupono na ka loaa ana o na paahana Pake e like me ka lawa e apu ai ko lakou mau pilikia, ma ko lakou mau hio pono iho; aka, e malama ia nae keia poe maluna o na mahiko ma ka makaala loa, a e hoihoi ia hoi no ko lakou hoohana ole ma na mahiko. No ia kumu e hana ia na rula Kumukanawai me ka lolohi ole. A eia hoi e pili ana i na @au no na Asia, e koi hoopaa ana makou ma keia mau ku@:
a. Aole hoi ke aupuni kekahi luna aupuni hoi a mea e hana ana ma kekahi olelo hoopaa i ka hana aupuni, e ae ia e hoohana i kekahi limahana Asia ma na hana aupuni.
b. Aole na kanaka komo hou mai o na lahui Asia e ae ia aku e komo ma ua oihana lima a'o a hana Mekanika paha ma ka pau ana hoi o na laikini ma o ka nalo ana aku o na ona mamuli o na ano maa mau.
9. Ma o ka pono ponoi o na paahana Hawaii a me na aina e ua ae makou i keia mau kumu mahope iho:
a. Aole kekahi lako i hana ia a makaukau i hiki ke hanaia maanei a i hiki paha ke loaa maanei, no na kumukuai a uku kupono e kauoha ia aku mai na aina e mai no ko ke aupuni mau hana i hiki ai hoi ke hiipoi ia ka pono o na hana kuloko.
b. A ma ka noonoo ia ana o ka haawina kokua i ka Halema'i Moiwahine mai ka Waiona Lahui e pono hoi ke aupuni e koi aku i na Malama Waiwai e hooponopono hou i ko lakou ma rula i hiki ai ke lilo io ka Halema'i i wahi hookipa manawale a i ka poe pilikia o na laliui a pau.
c. E hooponopono hou ia ke Kanawai Lapule me ke ano akea i hiki ai i ka lehulehu ke hooluolu kupono ma ia la.
d. E auhau kaulike pono ia oi na auhau o na waiwai a e loaa hoi na hooponopono kupono o na Kanawai auhau.
10. E pili ana i "na kalai aupuni akea makemakie ia e ko kakou mau Ahahui no na hana aupuni hou, i manao ia no ka hooulu ana i ka waiwai o ka aina a e haawi aku ai hoi i na hooholo mua ana ioi aku i ko kakou mau Kalepa Kuloko a me Kuwaho." ke waiho aku nei makiou i keia mau kumu hana.
a. Na hana awiwi hou ana i ke Awa o Honolulu,e hoolawa ai i ke ano o na moku o na @ona keikie loa me ka lawa hoi o o na pono kalepa ulu mau o keia awa:
b. Ka hoomoe hou ana kau hoi i ke alanui kaa hao a puni o Oahu ka mea hoi aole wale e hoolawa na i kahana i na lima hana he lehulehu, aka o kokua ana i ka hoolaukanaka hou ana i ka aina a me ka hooholo mua ana i ka mahi ana i na aina momona:
Ina, i mea e hiki ai ke hookoia na hana hou i manaoia a no ka hookaa ana hoi i ka aie Lahui e ku nei, ua kupono e hoaie aku,
Ke kono aku nei makou e hoohana pono ia ka Baneko Houluulu Hale Leta:
11. E haawiia na noonoo kupona ana i na hoonaauao ana ma ke ano nui, -me na kokua kupono no na kula aupuni, -i ke ola o ka aina holookoa a me ka hoomaemae ola o ka noho ua kulana kauhale nei. Mamuli o ka manao e pule ana i na ahuai hapuku mana e noonoo akahele ia ka hiki o ka hooponopono aupuni o kela a me keia apana; a o ka hope loa ke koi aku nei makou e hooponopono na hana kanawai a e hooi ia aku na hooko kau like ia ana o pa lawelawe ana @ luna. @ ka poe hana lewa ka poe hoopaa opiuma ua kuai waione ma ka @ ha@ka@.
Me ka @ [three lines unreadable until next column] ia me na manao i komohia ole ia e na noonoo pili i na aoao, aka me ka makemake nui e kokua i ka nomaikai o ka aina holookoa, a me kokua ana hoi i ka pono o ka lehulehu a me ko ka poe paahana, -e like me ia i apono e ia @ na moho ke poloai iini aku nei makou i ka poe koho e hoike ae i ko lakou manao paa mahope, o keia mau kumu ina ka pau balota.
---o-o-o---
KA HALAWAI HOOHUI
-
Ua huikau ae la ka halawai a ka Hui Mekanika a nie ka Hui Kalaiaina. Ua ike ia na wahi auna loio a me na hoa o lakou ma ka aoao o ka Hui Kalaiaina, a me na wahi kauna o na haole o ka Hui Mekanika. Ua kali aku na haole o ka piha mai aole nae he wahi mea a maliu ia mai e ka Lahui a hiki i ke kani ana o ka hora 8, ua haalele mai la na haole i na hoa Hui Kalaiaina i Puna, a ilaila wale iho la no kahi i hamohamo ai keia poe i ka laau a Kekuaokalani i lawe ia'e e ke kieiki Testa i ua ahiahi la. Ua kuhihewa na wahi haole o Kalaipahoa kai ka lima o Testa; a i ka ninau ana mai ia makou ua hoomaopopo aku la makou aole ia o Kalaipahoa, aia aku la no ia i kauhale, o ka laau a oukou i ike aku la i ka lala himeni o ka hoomana Enelani, o Kekuaokalani aku la ia. Aloha no paha!
---o-o-o---
KA PANE A R. W. WILIKOKI NO KELA MAU PALAPALA O KIA NEW WORLD.
-
Ma kekahi nupepa o Nu Ioka oia ka "World" o ka la 11 o Dekemaba o keia makahiki, ua like ia malaila, he eha leta i manao ia na'u i kakau aku nei ia Celso C. Moreno o Wasinetona. A o ke mea minimina loa oia ka lawa ana aenei o ka "Hawaii Holomua" ma ke ano hooia he leta io na'u i kakau, ma ke ano piepiele balota i mea e puka ai paha o na moho a na hipa eleele i kaulana ma Honolulu nei no ka hoohe wale a me ka hiki ole ke ku no lakou iho imua o ka lehulehu oiai aohe he hilinai ia no na hana ekaeka a na wa i hala ae nei.
E ike e ka lehulehu i ka mea oiaio, aohe a'u mau leta o keia ano imua o C. C. Moreno.
O Celso Cesare Moreno, he hoa loha oiaio oia no'u a he kanaka oia i maa i ko ke ai holookoa nei no ka paio wiwo ole mau ma ka aoao o ka poe nawaliwali a i hoopilikia wale ia e ka poe hao mana.
Ma ko'u ano hoaloha no Moreno, na loaa no ho mau kakau leta ana mawaena o maua ma ke ano hoaloha a me na hooponopono aupuni e hana ia nei, he okoa loa mai ko keia mau leta i kakau ia ma ka World o Nu Ioka.
Nolaila, mai lilo keia mau leta piepiele balota e hapai ia nei i me@ ano nui oiai aohe he ano; a ua ike no hoi ka lehulehu no'u a me ko'u manao, no ke kuokoa o Hawaii au i na wa a pau, a me ka noho'na kuokoa o keia lahui malalo o ka Hae Hawaii.
R. W. WILIKOKI.
---o-o-o---
HE LETA
-
He leka kakahi o waiho @ei i kakau ia mumuli o ke kauoha o kekahi Kuhina Hawaii, e olelo aku ana i kekahi @na aupuni kiekie o kekahi aupuini pule kuikahi nei @ kakou e kauoha aku i na koa o na mokukaua @ mai @ka nei a e hoolilo aku i ka aina no kona aupuni. Pehei hoi keia e ka Holomua he ike ole paha @ i na hana apaka a ka i ke kolohe maoli @[entire last line]
=====================
HAUOLI MAKAHIKI HOU.
-
O keia la, oia ka la mua o keia makahiki, a nolaila, e hauoli kakou a e olioli hoi ika nui o Kona lokomaikai, oiai oia, i malama mai ai ia kakou, a loaa ia kakou a pau keia makahiki hou.
Nolaila ke pahola aku nei KA LEO i kona aloha nui ia oukou a pau i na Kini e noho ana mai ka La hiki a ka La komo, -"Aloha Makahiki Hou kakou a pau loa;" oiai hi ua hala aku la ka makahiki 1891, hala pu me kana mau hana a ua nalo oia a ua nalo @u me kana mau hoomaewaewa ana i kakou.
A ua hoea mai ka lamaku hou e ka 1892, a hookahi wale no mea nui a kakou e nana aku ai oia no na ouli o ka manawa e hoea mai ana.
Aka, ke lana nei ko makou manao, o keia lamaku hou oia ka lamaku o ka lanakila oi kelakela ou e Hawaii ponoi.
A oiai hoi, i ka makahiki i hala aku la ua nui na ouli i ike ia a iohe ia, a i nalohia aku hoi ko kakou Moi i aloha nui ia Kalakaua I, @ ia makahiki no hoi, i loaa ai ia kakou he makuahine Moi ko Hawaii nei, a oia pu kekahi me kakou i keia la e hauoli nei no ka loaa ana o keia mea hou.
Aka hoi, o na ou@ i ike ole ia oia hoi na mea e wa ia nei oia hoi ka hoolilo ia ana o Hawaii nei i Aupuni Repubalika, a pela aku.
Aka, ke hoike ia aku nei imua o oukou oia na maewaewa o ka makahiki 1891 i hala aku la ua nalo ua pau a ua moe loa a ke hoike ia aku nei ia oukou ka puana a ka moe, aohe Repubalika i koe, ua hala, ua nalo a na moe loa.
A oiai hoi kakou a pau i ka makahiki hou, pela hoi kakou e hoano hou ai na noonoo a me ka ka kou mau hana a pau.
A e hoihoi ae hoi i ko kakou mau noonoo a pau iluna o ke kahua o ke kaulike, ka onipaa a me ka ia mau.
"Aloha Hapenuia kakou a pau loa."
=====================
HOOLAHA PA AUPUNI.
E ike auanei mna kanaka a pau eia ma ka Pa Aupuni o Makiki nei kokahi ma hipi helehewa. Bipi w melemele ulaula, oki ana e ma ka pepeiao akau, hao kuni P B, oha hope akau Pipi w melemele ulaula, keokeo loibi ma ke kua, haokuni P B uha hope ak. Bipi keiki eleele elua kiko keokeo ma na uha a ielua aoao akau, aole kuni. Bipi keiki w. melemele ulaula, aohe kuni. Bipi keiki k. ulaula aohe kuni. O ka mea a mau mea pana nana keia mau bipi, e pono ia lakou ekii koke mai, o hala na lahe 12, e kuai kudala aku no au kehiki aku i ka la 26 o Dekemaba nei, 1891; Poaono hora 12 awakea.
D KAOAO.
351-dtf. Luna pa Aupuni.
--------------------------------------
A. HERING. M. PAULY
Ka Hale Hana Novelty.
E lawe no kaua a @ na kala@ hoonihoniho @ niho @ paha; hoohinahina a anaana, ana a @ na @ a me kukui, a me na p@na hoonani o na ka@po@a
o na @ hooponoponohou, hoomaemae ana o na pila, na pa na m@ kaupaona a mea mama @.
NA HANA MEA I WI@A, NA HANA MEKINI, A ME HANA LAKA
E hana ia @ua na @ na ana ku a pelu aku e likeme kakaooha.
[pointing finger] E keia @
@ [last line unreadable]