Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 349, 21 December 1891 — Page 1

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

 

Na Manao Kuahaua no ke Kahua o na Kumuhana Kalaiaina

O KA

AOAO LAHUI HAWAII LIBERALA.

 

NA KAHUA O KE AUPUNI A ME KE KUMUKANAWAI.

            1. Ua manao makou he mea pono e hookahua ia na aupuni a pau maluna o na kumu o ka noho Lanakila.  Kaulike a me ka Lokahi; ua manao makou ua hanau ia na kanaka a pau he kuokoa a he like imua o ke kanawai, a ua hoohua ia mai me na kuleana paa, e ola, e moho keakea ole ia, e paa i waiwai no lakou a e imi i ka oluolu a i ka hoomalu-kino ia mai na hana a ka lima ikaika hoohaiki mana, a ka pono waiwai kino ole, a me ka paio kaukapakahi ana.  Ua manao makou ua kukulu ia na aupuni kupo no mamuli wale no o ka ae ana o ka lehulehu, a ua hiki no ia lakou ke hoopau i na ano o ke aupuni e ku ana, a e kukulu hou aku i ha ano aupuni i oi loa aku ka pomaikai me ke kaulike; a oiai ke Kumukanawai, aole loa i apono ia @@@ @@ ka lehulehu, aka, i kukulu @@@@@@@muli ka hooweliweli a me @@ hana apaka ana a keka@@@ poe no ka pono o kekahi poe ok@@@ a nolaila, ua kokua makou i ka hoomolo hou ana i kekahi Kumukanawai @@@ i oi aku ka maikai, a e loaa oiaio ai he Aupuni no ka Lehulehu, ma o ka Lehulehu, a no ka Lehulehu.

 

KE KUOKOA O KA AINA.

            2. Mamuli o ko makou noonoo maikai ana no na pono kumu a me ka makemake o ka Hawaii ponoi, ua makemake makou e hoopaa ia no ke Kuokoa o ka Aina a e hoopakele i kona noho’na aupuni malalo o kekahi noho’na hooponopono aupuni akea; aka, he kupono nae e hooponopono hou ia ko kakou mau Kuikahi, ke kuikahi me Amerika Huipuia, i mea e hiki pono ai ke hookui aku me na naea e pono ai ko kakou mau pilikia.  a i kumu e loaa hou aku ai na pomaikai hou e kaulike ai na panailike i ae ia aku ma ko kakou aoao.

 

NA HOOMAEMAE OIHANA HOOKOLOKOLO.

            3. Ua kupono e waiho ia no ka hooponopono piha hou ana, ke ana o ko kakou oihana hookolokolo a me ke ano o na rula o ka hoohana ia ana o ka oihana i kumu e loaa ai kekahi hooponopono emi a eleu ana o ke kanawai, me ke kaawale mai na manao pili hoomana, a i mea e hooi ae ai i ka mana o ka Lehulehu maluna ponoi o na Lunakanawai; e kokua no hoi makou i ka unuhi hoakea hou ana o na olelo Kumukanawai e hiipoi ana i ke keakea ole ia o na olelo ana, a me ka papapa’i.

 

NA AUHAU ANA.

            4. E hookumu ia hoi kekahi kahua o ka Auhau ana i oi aku ka pono a me ka maikai, e hoopau i na paewaewa e ku nei, nona mai hoi ka auhau hookoikoi ia o ka poe ilihune, a e hoemi ia nei a hoopakele loa ia ai hoi ka waiwai o ka mea nui o ka waiwai mai na auhau, nolaila, e koi aku ana no makou e hooholo ia na kanawa i hiki ai ke hookau ia na auhau kupono maluna o ka waiwai o ka poe waiwai a me na hui a Ahahui nui hoi e like me ke kuleana o ko ke aupuni hoomalu ana, a haawi pu ana aku hoi i na hooluolu kupono i ka poe ilihune; a i kumu hoi kekahi e hoopau ia ai na hana nana e paa nei na aina nunui i mahi ole ia. e kau ia kekahi auhau e ae, mawaho o na auhau mau, e like hoi me ke ano o ka momona o ka lepo.  E kokua no hoi makou i kekahi hoauhau papa ana maluna o na loaa makahiki, a ma ia mea e loaa ai na dala e lawa pono ai no ka hookele ana i ke aupuni a me ka malama ana hoi i na hana kupono o ke aupuni me ka hooauhau ole ana aku maluna o ka lahui.

 

MONOPOLE.

            5. E hooikaika no makou e loaa na kanawai e hoolilo ai, he mea hiki ole i na hana hoopunahele ma na hookele ana o ke aupuni, a me na Monopole, hoohuihui a haawi ana i kekahi mau pono i kekahi poe i hooi ia hoi ma na olelo kanawai piha, moakaka a mana hoi.

 

NA KAUWA O KA LEHULEHU.

            6. He mea kupono e loaa na kanawai i oi ae ka maikai no ka hoohana ana i ka oihana civila a ka lehulehu.  He mea kupono na ka Lahui e koho i na luna aupuni a pau, a aole hoi e ae ia e noho kekahi mea mamua aku o hookahi oihana loaa, aka, e lawa kupono no nae hoi ka aku e like ke ke ano o ka hana i @@@@@@@@@@@@ ia na uku oihana @@@@@@@@@ hoopau ia hoi na oihana@@@@@@@.

 

HOOPAKELE ANA I NA HANA KULOKO

            7. Ua kokua makou i na hoohoihoi ana i na hana mahi a me na hana o ae, a me na mea a pau o keia aina, e laa ke kope, raiki, huluhipa, paka, etc.  He kupono e hoopale ia a e hoohoihoi ia ma na hooponopono auhau dute kupono; a o kekahi hoi he mea kupono i ka aupuni ma kana mau aelike ana a me na hana e ae, e haawi i ka haawina mua no na mea o ka aina, ma mua o na mea o na aina e mai.

 

NA HOOPONOPONO ANA IHO O KELA A KEIA WAHI.

            8. Ua makemake makou e kukulu ia na hana kalaiaina, ioi aku ka maikai i na Apana a pau o ka Paeaina, mawaho aku o Oahu; he mea pono no e loaa ia lakou na haawina kupono, mamua o keia manawa, no ka hooulu ana i ko lakou mau waiwai, a no ka hoolawa ana i ko lakou mau pilikia.  He mea oiaio, he kupono maoli no e hoakea ia aku ke kuleana hooponopono pili apana, e hiki ai hoi ma ia mea, ke loaa i kekahi mau wahi i olelo ia, ke kuleana e koho ai i ko lakou mau lunahooponopono oihana, a ke hoauhau iho ma ko lakou palena iho i na auhau no ka hooponopono ana i na hana hou i pili i ka pono ka lehulehu.

 

KA HOOMALU ANA I KA PONO O NA LUNA HANA.

            9. E kokua no makou i na mea a pau e hana ia ana no ka hoomaikai ana ae i ka noho ana o na limahana o ka aina, a no ia mea, me ka hoopoino ole ana i na kuleana i ili mai, e hooikaika no makou e hana ia na kanawai e hoopau aku ai i ka hoopae hou ana mai a hoohana ia ana o na limahana aelike o kela a me keia ano, e pae nei malalo o na kumu e hiki ai ke lawe ia mai a paio me na hoopoino a me na hoohaahaa ana i na limahana Hawaii a haole hoi.  E nonoi aku ana no hoi makou, ma o ke kuleana e hoopakele oi aku ai i ka poe ilihune, e hoomama hou ia ae na mea e pili ana i ka waiwai o ka poe ilihune, mai na kuai ana mamuli o ke koi a ke kanawai, a mai na hoopaa ana hoi mamuli o na hooponopono banekarupe ana.

 

NA MAHINAAI LIILII A ME NA APANA AINA HOME.

            10. Ua kaomi hoi kekahi mahele uuku o ka poe waiwai o ko kakou heluna kanaka, ma keia mua iho nei, i ka ulu ana o kekahi mahele makaainana kuokoa; ua apu ia aku hoi na aina aupuni a eia ke paa ia nei maloko o ka lima o kekahi poe uuku, a i ole, ua mahelehele ia e like me ka makemake o na punahele, a ua kipaku ia hoi na kanaka mahiaina liili a me ke kanu ko e ka poe hui a e ka poe hoohuihui dala; aka, oiai o na mam liilii ka mea nana e hoopuipui aku i ka po no nui o ka aina, kupono no o hoohoihoi hou ia aku hoi me kekahi kanawai Aina Home i oi loa aku ka maikai i lilo ai hoi i mea hiki ke noho a ona ia na apana aina liilii e na kanaka o ko kakou lehulehu e noho nei ano,-a o ka oi loa hoi i loaa aku, i na Hawaii ponoi i hoonele ia i ka aina a me ka home e noho oi.  No ia kumu, he kupono e hoolilo ia na aina aupuni a me na Aina Lei Alii i mea mahelehele aina home no ka poe e makemake ana e noho maoli a hookuonoono maluna o ka aina, (e like me ka hi ki me ke kue ole i na pono mua a kekahi poe) me ka hookuu ia o na auhau no kekahi mau makahiki kupono.  A he hana kupono hou aku no hoi no ko aupuni e hoomaka koke aku hoi e hana, a hooponopono hou i na kumu e hiki ai ke lawe ia ka waiwai me ka oluolu ma na makeke- ma ka apana, ma ka paeaina a me na alanui moana pili aupuni hoi.

 

NA PONO KOHO.

            11. Ua manao @@@@@@ ka hoopono a me ke ano hoopololei o ke kanaka, oia iho la ke ana o ke kuleana, oia iho la ke ana o ke kuleana e koho ai ke kanaka i ke alii a me ka lunamakaainana, aole hoi o ka waiwai ana, i hoopaa ia he ana me ka lima nui; a aole hoi e hooi ia aku ke kuleana o ka balota koho o ke kanaka waiwai mamua o ko ka mea ilihune.  O na hoaui pono ole ana i hana ia iloko o ka kakou Kumuhanawai ano, he kue loa ia i na kumu mua loa o ka pono a me ke kaulike, a no ia mea, he kupono e hoopau loa ia.  No keia hopena e kokua no makou i na hookaulike ana i na hoano e, mamuli o ka waiwai e ku nei i keia wa, mawaena o na mahele o ko Lehulehu kanaka, e hoano e ana i ko kakou kanawai e pili ana i ka pono no ke koho ana i na ‘lii, a ma ia mea hoi e hoihoi aku ai i na Hawaii ponoi i na pono i pili ia lakou iloko o ko lakou aina ponoi, ka mea hoi i lawe kupopono ole ia ae mai ia lakou ae.

 

NA MANA KULOKO.

            12. E kokua ana no makou i na hoolilo ana i na dala mahuahua kupono o loaa ai kekahi mau hana hou i ike ia ke kupono ma Oahu, a ma na mokupuni e aku; na kula, na alanui-hao, na awa a me na uwa po-pae, na ipukukui o ka lehulehu, a me na hooponopono ana hoi i na ano hana o ka oihana-wai, aole wale no Honolulu, aka, po na wahi a puni na mokupuni.

 

NA KALAI AKEA ANA.

            O keia ae la na kumu a makou i manao ai, oia ke kah@ua maa mau kahi hoi e pele ole ai ka lokahi o na hoaloha o ke aupuni lahui a holomua (lebera la), ina no aole i hoomaopopo ia a moakaka loa; aka, ma ka hoomaopopo ana e loaa kekahi aupuni oiaio “no ka Lehulehu a me ka Lehulehu,” i ko makou manao, he kupono keia mau kumuhana a me na ninau kalaiaina iloko o lakou, e kuka akea ia me ka piha o na kalai ana, mamua o ka loaa ana o ka mana i na kanaka e helo balota ana no ka Lehulehu, i hiki ai ia lakou ke ake pono me ka hoohewahewa ole i na manao o ka Lehulehu.  O na mea a makou i manao ai, he kupono e wehewehe ia, oia hoi keia:

            (a) Ka Ninau Paahana, e hiki ai ke hoolauna pu ia iho na hookele kalai holomua ana, me ka hoopoino ole ana aku i ko kakou mau mea hooulu ano nui, me ka makala pono ia o ka pono la o na Hawaii a me na paahana e ae.

            (b) Ke koho ia ana ma ke akea e ka lehulehu, o ka mahele o pa luna aupuni i oi mamua o keia e koho ia nei i keia wa.

            (c) Ka hooponopono a malama ia ana o na Mai Lepera me ke ola o ka Lehulehu.

            (d) Ka hoopau loa ia ana o na kuleana koho, ka mea kue i ka pono o ka mea ilihune no ka mea wai waihoi.

            (e) Na hooponopono akea ana i na kanawai e @@ ana i ka Lapule i loaa ai i ka poe hana na hooluolu a me na hoomaha maikai ia poe.

            A o ka hope loa, ua manao ma kou mahope o ka hooholo a apono ia ana o keia mau ninau e ka manao o ka lehulehu, aole hoi e loaa aku ke kokua o ka Aoao Lahui Liberala, ke ole oia e hoopaa pololei iaia iho e apono a e kokua i na kumohana o ka Aoao Lahui Libarala.

            Honolulu, Sepatemaba 30, 1891.

 

 

NA LUNA NUI A ME NA KOMITE O KA HUI AOAO LAHUI LIBERALA.

Hon.    JNO. E. BUSH           Peresidena

”          J. NAWAHI   Hope   ”

Mr. J.K. PRENDERGAST Kakauolelo

“          C.B. MAILE               Puuku.

                                    KOMITE.

            Hon.    R.W. WILIKOKI

            Nob.    D.W. PILA

            Mr.      J.K. BIPIKANE

            “          A. SMITH

            “          GEO. MARKHAN

            “          D.W. KAHUAKAI

            “          M.A. PAOA.

 

                                                KOMITE WAIWAI

            Mr.      J.K. PRENDERGAST

            “          C.B. MAILE

            “          J. ALAPAI

            “          J.W. KUALAKU

            “          SAM KEKUAKAHIKO.

 

                                                KOMITE AHAOLELO.

            Hon.    @.E. BUSH

            “          J.NAWAHI

            “          R.W. WILIKOKI

            “          W.P. KANEALIE

            Nob.    D.W. PUA

            Mr.      J. ALAPAI

            “          D.M. PUNINI.

                       

                                                KOMITE ELELE.

                                                            APANA I.

            Hon.    J.E. BUSH

            Mr.      J.W. KAHALEWAI

            “          D.K. KAMAKAUWILA

                                                            APANA II.

            Mr.      J.W. BIPIKANE

            “          D.K. KAHUAKAI

            “          J. KAHAUAWAI.

                                                            APANA III.

            Mr.      J.K PRENDERGAST

            “          SAM KEKUKAHIKO

            “          J. AUUD.

                                                            APANA IV.

            Mr.      C.B. MAILE

            “          G.W. KUALAKU

            “          R. PALAU

                                                            APANA V.

            Nob.    D.W. PUA

            Mr.      W. KALAEHAO

            “          J.B. KANAO.

 

 

KUMUKANAWAI O KA HUI AOAO LAHUI HAWAII LIBERALA.

            Ua hookumia keia Hui, i kulana no ke kukulu ana i na manao aloha Aina a aloha Lahui.  A i mea hoi e hoomau aku ai i ka noho ana kuokoa o Hawaii nei.  A e hoopaa loa ai hoi i na hooponopono aupuni kaulike no ka lehulehu.

 

KA INOA.

            PAUKU I- E kapaia ka inoa o ka Hui Ka Aoao Lahui Hawaii Liberala.

           

NA LALA.

            PAUKU II- O na Lala o keia Hui, oia no ka poe a pau i komo mai, a kakau inoa malalo o keia Kumukanawai.

 

NA LUNA NUI.

            PAUKU III- Eia na Luna Nui o ka Hui.   He Peresidena, Hope Peresidena, Kakauolelo, Puuku.  E noho no lakou ma ka oihana no ku manawa, ah@a makahiki, mai ko lakou la i kohe ia ai; eia naa, e hakahaka no ka make, a haalele, a hoopau ia paha no kekahi hewa.  E paniia ia hakahaka e ka mea i koho ia moka mauawa wale no i koe e piha ai na makahiki elua.

 

NA HANA A NA LUNA NUI.

            PAUKU IV-Na ka Peresidena, a i ole ia o komo hope paha, e noho hoomalu na ha@@wai a pau o ka Hui, a nana no @ hooia i na kauoha a pau o ka Hui.

            Na ke Kakauolelo e malama i ma buke, Pepa a @@ na moolelo o na halawa a pau @ ka Hui, a e hoopaa hoi i na huina dala i loaa mai a i hoolilo ia aku.

            Na ka Puu@@@@@ malama i na dala a me na waiwai a p@@ o ka Mui a e hoikai no loaa mai a me na hoolilo ana imua o ka Hui, i na manawa a pau e makemake ia ia.  Aole nae e hiki iaia ke@ hoohilo i kekahi dala o ka Hui me ka ae ole o ka Hui, a me ka apono ole hoi o ka Peresidena.

 

 

PAPA KOMITE HOOKO.

            PAUKU V-     E kohe ia ehiku lala mai loko mai o na Hoa o ka Hui i Pa@a Hooko.  A ina ia Papa e imi a e waiho mai i ka Peresipena, i na Ho@@@@@@@@@ i me nao ia no ka Hui.

 

KOMITE KUMAU.

            PAUKU VI- E koho ia mai waena mai o na lala o ka Hui i elima Hoa i Komite Waiwai.  Ehiku Hoa Komite Ahaolelo, umikumamalima Hoa Komite Elele, iwakalua kumamakahi Hoa Komite Lahui or Kuwaena.

            A- Na kekahi Komite Waiwai e hooponopono no na mea pili i ka ohi dala ana.

            B- Na ke Komite Ahaolelo e hooko na mea pili i ka Ahaolelo.

            C- Na ke Komite Elele, e noonoo a hoike mai i na inoa o na poe i manao ia i mau moho balota no ka Aoao Lahui, no ke kau ahaolelo e hiki mai ana, a na ka Hui e hooko loa.

            D- O ke Komite Lahui, oia no ke Komite Kuwaena iloko o keia Pae Aina holookoa.  Na ia Komite no e hoolaha aku ma ke akea, no na poe a pau loa i pono ia, no ka helo moho ana iloko o keia aupuni ma ka Aoao lahui.  A na ia Komite no e poloai aku i na Komite o na apana Mokupuni no na hana ano nui a ka Hui i manao ai e halawai.

 

NA HUI MA NA MOKUPUNU

            PAUKU VIII- O na Hui pika Aoao Lahui Hawaii Liberala e ku nei, a e kukulu ia aku ana ma keia mua aku ma na apana Mokupani, i ku like na manao Kalaiaina no ka pono o ka Aoao Lahui o lakou no ua Aha Hui Lala no keia Hui.

 

NA HOOLOLI ANA.

            PAUKU IX- E hiki no ke hoohea @@@ kui mai a hoopau loa paha i keia Kumu kanawai mamuli o ka hooholo mua a ka hapanui e na Hoa o ka Hui, i hiki mai ma ia halawai, i kahea ia no ia hana.

 

PUAA KUAI LIILII A NUNUI

            Eia he puaa kuai ma Kapahulu he aina mahiai, ma ke alanui hou mawaena o Kapiolani Paka, a me Kamailiili.

            Ina @ makemake kekahi e ninau ke Telephona Ma@ala Helu 325.

            Dec. 16, 1891                          346-3ts