Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 336, 2 Kekemapa 1891 — Page 2
| This text was transcribed by: | Evva Lim |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
MA KE KAUOHA.
KUAI O KA HOOLIMALIMA O
KA LOKO O OPU, MA
PAWAA, OAHU.
Ma ka Poakolu, Dek, 16, 1891, ma ka hora 12 awakea, ma ke alo komo aku ma mua o Aliiolani Hale e kuai ia aku ia ma ke kudala, ka hoolimalima o ka loko aupuni o Opu ma Pawaa, Oahu. Ka ma nawa he 15 makakiki, ke kumukuai koho mua he $50 uku makahiki, e uku ia ma ka uku hapa makahiki mamoa.
C.N. SPENCER
Kuhina Kalaiaina
Keena Kalaiaina Nov, 14, ’91. 324 3t sd
KUAI O ELUA APANA AINA
AUPUNI MA KAAUWA-
ELOA, PALOLO, OAHU.
Ma ka Poakolu Dek. 19, 1891, ma ka hora 12 awakea, ma ke alo o Aliiolani Hale, e kuai ia aku ai ma ke kudala elua apana aina aupuni ma Kaauwaeloa Palolo, Oahu, oia hoi: Apana 1. Nona ka ili he 18 eka a oi a emi mai paha, kumuku ai koho mua he $500. Apana 2. Nona ka ili aina he 18 eka a oi a emi mai paha kumukuai koho mua $500.
C.N. SPENCER.
Kuhina Kalaiaina
Keena Kalaiaina, Nov. 13, ’91. 324 3tsd.
O ka Poaono la 28 o Novemaba nei, ka la hoi i loaa mai ai ke Kuokoa o Hawaii nei mai na Aupuni mai o Enelani a me Farani, he La Kulaia Aupuni ia, a e paniku ia hoi na Keena Oihana Aupuni a pau o ke aupuni ma ia la.
C.N. SPENCER
Kuhina Kalaiaina
Keena Kalaiaina, Nov. 12, ’91. 324 4tsd
NA APANA AINA HOME LIILII
MA PUNA HAWAII.
Ke hoolaha ia aku nei ma keia:
1 Aia he 20 mau apana ma Nauawale, Puna, Hawaii, e loaa no he mau apana kupono no ka noho ana kuonoono, mai keia mau apana aina home liilii mai.
2 E ike ia no ke kii o keia mau apana aina, maloko o ke keena Aina o ke aupuni, ma Honolulu a i ole ma ke keena o J.E. Elderts ma Kapoho, Puna, Hawaii.
3 Na J.E. Elderts, e kuhikuhi mai i na apana i ka mea e makemake ana e ike i ua mau apana la, a no ia hana ana e loaa iaia ka uku o $1.00 mai ka mea noi aku.
4 O ka poe makemake i mau apana aina, e nonoi mai no, ma ke kakau ana mai i ke Kuhina Kalaiaina, maluna o ka pepa i pa’i hakahaka ia, a loa no ke kope oia mau palapala me ka uku ole mai a J.E. Elderts.
5 Aole e @ onoo ia ke noi a kekahi mea he aina ponoi kona.
6 O kela a me kela mea nonoi e loaa iaia pa makahiki oe ma ke kanawai.
7 E ae ia no ka mea nonoi i umi makahiki e aku ai noka aina ma ia manawa, e hookuu ia no ka aina mai na auhau @ a pau.
8 Iloko o hookahi makahiki, ke kauoha ia nei oe e kukulu i hale nou maluna o ka apana aina i lilo ia oe, a e hoomau aku oe i ka noho ana no ke koena o na makahiki he umi.
9 Iloko o ekolu makahiki, ke kauoha ia aku nei oe e hoopuni i ua aina la me kekahi pa kupono a paa hoi.
He mea pono ia oe e hookaa mua mai i kela a me keia hapa makahiki, i ka uku pa nee maluna o ke kumukuai o ka aina ma ka 5 pakeneka o ke dala i ka makahiki hookahi; ua hiki no hoi ia oe ke hookaa i ke kumukuai holookoa a o ka hapa paha, ma kela a me keia wa, he mea ia e emi mai ai ka uku panee.
11 O ka aelike mua ana, aole hiki ke hoolilo ia aku, aole no hoi e hiki ke hoolilo ia aku ka aina, a hiki i ke hoolilo ia aku ka aina, a hiki i ka hooko piha ia ana o na kumu aelike.
12 Ke haule hope ka hooko ia ia ana o kekahi o kela mau kumu i hoike ia ae la, he mea ia e loaa ole ai ka aina.
C.N. Spencer,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Nov. 6, 1891.
318-4t
KA LEO O KA LAHUI.
JNO. E. BUSH.
Lunahooponopono a me Puuku.
POAKOLU, DEKEMABA 2, 1891
Ka Haiolelo a ka Hon. R.W. Wilikoki, imua o ka Halawai Makaainana Nui o ka po o ka la 28 i Novemaba nei.
O keia malalo iho ke ano nui o ka haiolelo a ka Hon. R.W. Wilikoki a makou i lawe mai ai, i ka po o ka la 28 o Novemaba iho nei, ma ke Kuea o ka Pa’lii, a oia hoi ka makou e hoolaha aku nei:
“E na makamaka a me na hoaloha, aloha oukou: Minamina loa aui ko’u ike ole ana i ka hae Hawaii i keia la ma Kamaki Kuea, kona wahi hoi i welo haaheo mua loa ae ai mahope iho o kona hoihoi ia ana mai, a aole no hoi he hae maluna o kela mau apahu laau o ka halealii, kahi a ko kakou Moi aloha i hala e aku i ka make i noho ai; a o ko kakou Moiwahine hoi, ihea la oia? I Ewa ka oia, ma o ke kono ana mai a kekahi poe iaia, a o ua poe ala, o lakou no na enemi o ka lahui.
“Ke hoike hou aku nei au imua o oukou, o ka mea nana e alakai nei i ko kakou Moiwahine a me kona Aha Kuhina, he wahi haole amara no ka hema mai. Aole he aloha iloko ona no kona lahui, a ina pela iho la ka Moiwahine e hana ai, alaila, he kuleana ko ka lahui e hoopau aku iaia iloko o ka wa pokole loa, oiai hoi, o ka lahui ka mana. A na ka lahui no ia e koho i Moi no lakou mai loko ponoi ae no o kakou o ka lahui, a he kuleana no hoi ko ka lahui e kukala aku a lilo i Moi no lakou.
“He mea hilahila no hoi no’u ko’u ike ana i kekahi puali makai nui mawaho o Kamaki Kuea i keia la iho nei; i mea aha la ko laila? Manao anei keia poe he haunaele ko laila? he lahui anei kakou i maa ia hana i hana ia’i pela? He mau hana hilahila ole loa keia.
“Mai oi loa aku ka pono, e haawi ia i ka Hamuku kekahi ke’a hoohanohano e ka poe kalepa o keia laau mako o komo mai nei iloko nei o ka aina, oia ka opiuma, ina ua haawi kakou i na hoomaikai ana iaia, aka, aole pela. He mea hilahila no hoi no’u ka heluhelu ana i na nupepa mai na aina e mai, e hoike ana, o ka Ilamuku o ke aupuni Hawaii, he haole amara kapuai lio, o na Kuhina hoi o ke aupuni, he olohaka o loko, a ke alakai ia nei e keia haole ama@a na Kuhina a me ka Moiwahine. Nolaila, aole loa e hiki ia’u ke kaohi iho i ko’u aloha i ko’u aina hanau, ko’u lahui a me ka nohoalii o Hawaii.
“No laila, ina aole keia Moiwahine e kaakaa pono kona, maka, a hoolohe pono ole kona pepeiao, alaila, na ka lahui ponoi no e hipaku aku iaia, me ke kali hou ole aku; oiai hoi, o ka lahui ka ikaika o ke aupuni, a o lakou ka mana ma na ano a pau, a me keia, ke hooki nei au. Aloha oukou!”
Nui na poe kiai ma na huina ala nui no ka hoolewa ia o ke alii Jno. Paker, eia nae ua puehu e ia Kinau.
EIA MAI A HOEA AKU.
E na hoa makaainana, no hoaloha, na kini a pau o na Koolau, na hueu hoi o na Pali Hauliuli, eia mai a hoea aku.
Ma ka Poaha ae e hiki mai ana e kaahele aku ana o Hon. J.E. Buki, Hon, R.W. Wilikoki, Hon. W.H. Cummings, ma Koolau-poko e haiolelo ana malaila, i ke ahiahi Poaha, ma ke kakahiaka Poalima ma Heeia a me na wahi kokoke mai, a me Waikane; Ma ke ahiahi iho, ma Laie, a ma ke kakahiaka Poaono, ma Waialua.
Nolaila, e na kini o ua mau pali hauliuli nei, a me na kupa o ka ehukai o Puaena, eia mai na hiena o ka moana Pakipika nei ke huli aku la ia oukou na hoa kanaka.
Nolaila, e ike ia kakou hoa kana ka, o kipa hewa auanei ke aloha i ka ilio, mai poina i kou ano e ke hanaka Hawaii.
Ka Pono Koho
Ua hoike aku na hui Paahana a pau o Belegiuma i ke Aupuni e hoomaka ana lakou e kukulu i na halawai a ka lehulehu, e hooni i ke aupuni ina aole e ae ia ka pono ko ho balota piha akeakea ole ia ia lakou. Oia ka makou e hoikaika nei a me ko makou mau hoa, aka, he repubalika a he hoohui aina iho la ia i kekahi poe. Ke ala nei ko ke ao e hoihoi hou ia aku ko ka lehulehu pono kuokoa a me ke kaulike. Nolaila, e Hawaii e nana iluna, a e hele imua a lanakila kakou.
NU HOU KUWAHO.
Ma keia moku mai nei mai Kapalakiko, ua loaa ia kakou na lono mai na aina e mai. E like me ka makou i hilinai ai, eia kakou i ke au e nehe aku ana i ka hopena, pela no e loaa mau mai nei na hooia o na ulia a me na poino i wanana ia e loko mau ana i keia poepoe honua a me ko ka poe e noho ana maluna o kona ilihonua. Wahi a Kristo. “E pouli ana ka la, aole hoi e malamalama mai ka mahina, e haole iho hoi na hoku mai ka lani mai, a e hoonaue ia na mea mapa mai ka lani mai.” a ma kekahi wahi e aku e olelo ana, e ho@ ia na mokupuni e ke kai. Ua ko na mea mua i helu ia ae la, a eia hoi ke hoonaueue ia nei ko ka lani a me ko ka honua. Nui na poino a ka wai, ke olai, ka wi a pela aku. Ka mea hope loa oia hoi ke olai nui ma iapana a ma ka moana e kokoke ana ma ia Paemoku. Nui na kulanakauhale i hoohiolo ia o Iapana; ho-owa ia ka honua a ua piholo iho kekahi poe lehulehu iloko o ka mawae. He aneane he 20,000 i ma ke i lohe ia, a he kanakolu poe i poino a hoeha ia. Ua like ka honua me he nalu ha’i ia. Iloko o na la pokole, he 6,600 ka nui o ke ola’i mau ana.
Ua hoopau ia aku ka Peresidens Fonseca o Barezila, no kona lima nui a hookiekie, a hookae i ka makemake o ka lahui, ua hiu ia ae la oia, a ua pae aku la i kapua, a me Kahakaaulana. Ka hopena iho la no keia o ka hookuli, he lele i kapa hele, a eia ke kumu i kapae ia ae la o keia kapaka. Auwe no hoi ka kou i keia mau hoailona, e ani peahi nei, me he lima la e hea ana, o ao kanaka na ‘lii o ke ao, no ka mea, ua lohea ke u a ka ilihune a me ka uwe a na makaainana.
I ke kakahiaka nui wale o nehinei i kawewe mai ai ka mahimahi o ka hauoli o Kaleponi.
Ka Haawe Kaumaha.
Ma ka auina la o ka lapule iho nei, ua kipa ae la ka anela o ka make ma ka hale kino lepo o Mrs Kamalimali Beakey, a lawe aku la i kona hanu ola mai iaia aku, a wai ho iho la i ka lepo no ka lepo.
He kupa, a he kamaaina oia no Kona Kaimalino a Ehu, o Napoopoo kona one hanau, ua hanau mai oia mai ka puhaka mai o Kaumupikao k, a me Luhia w, i ka A.D. 1781. i ka malama o Ikiiki, i ka po io Lono; oia hoi ke kaapuni ana a Kahekili ke alii o Maui, ia Maui Hikina, a noho ai ma Kauwiki maluna o kona mau waa kaulua, a ua kapa ia aku oia o Kaumupikao.
Oiai hoi, o Kaumupikao, oia kona iwikuamoo pololei, a he kahuna nui oia, he kokaolelo, he kilo, he kuhikuhi puuone, a pela i kapaia ai kona mau waa ma ia inoa.
O ka nui o kona mau la ma keia ao mauleule, he 110 makahiki. 8 malama, 1 la, ua make oia i kona la i hanau ai, oia o Lona; ua kuu kona luhi, ua pau na auwe ana, ua hoi aku la i kahi mau.
E na kini o Kona Kaiopuaikalai e--, o Kamalimali wahine ua hala oia, e na hoaloha o Hilo hana nui, ua makua o Hilo Hanakahi o Kamalimali wahine ua hala, ua nalo, a ua maha oia.
Na hoalauna hoi e Kauakukalahale e--, na hoahanau o ka hoomana Katolika Roma, ua maha keia hoa lawe hana a ka Haku.
Ma Honuakaha oia i moi aku la i ka moi kapu a Niolopua, ua waiho iho oia he mau kaikamahine, na moopuna a me na hoaloha, e paiau ma aku nona ma keia ka’e o ka lua kupapau, a i ka auina la o ka Poakahi nei i manele ia aku ai kona kino lepo no ka home mau o na mea a pau, ma ka alina o Koula.
Auwe luuluu wale, aka, he maha mau ma o.
E hoomaikai ia a Iehova ke Akua Kiekie Loa, Nana no i haawi mai, a Nana no i lawe aku.
Puniniauakalani
NUHOU KULOKO.
Ua makemake ia na Luna lawe pepa a pau o ka LEO O KA LAHUI e hoihoi mai i na helu o na la, 19, 20, 26, 27 o Okatoba nei ma keia koena nei ina nue he mau he@ koe ia oukou.
Ua makemake ia na Luna lawe Pepa a pau o ka LEO a me ka OIAIO, e akoakoa mai ma ke keena nei, i ka hora 10 a.m. o ke kakahiaka Poalima. no ka noonoo ana i kekahi hana i manao ia.
Ma ka hotelei Hawii ka Bana kahi i kani ai i k ponei.
O Mr. D.L. Huntsman ka best, wahi a ka nupepa “Holomua.”
I ka la onehinei i haalee mai ai i ke awa lai o kou nei, ka hapa nui o ko kakou mau moku ahi holopiliaina.
O ka huina nui o na ohua a ke Kinau i lawe aku ai no Maui a me Hawaii he 350, he 175 ohua kapena 175 ohua oneki.
Ua lohe ia mai ua piho kekahi keiki ma o ke kahuli ana o kona waapa ma puuloa a ua lohe hou ia mai ua palekana oia.
Ma keia po Poakahi ae e malama ia ai ke koho balota o ka oihana Kihai ahi, mai poina i ke koho ia D. Kalawaia me J. Asch.
He nui ka poe kaa holo wale i ka lapule nei no ka hoohemahema o ka poe mea kaa.
Ua hoouna ia aku no ke kau jiure o Lahaina he 11 paahao, he 9 puhi ahi, 1 pepehi kanaka, 1 apuka, e noho ana i ka la 7 ae nei.
Ua lohe mai makou o Mr. Kahoo pono opio, o Honuaula, Maui, oia ana kekahi moho Alii o ka Mokupuni o Maui, a o Mr. J.T. Hoapili ko Hawaii.
Ua make aku o Malimali, i ka la hope o Novemaka, i ka hookahi haneri a me umi a oi o kona makahiki, ma Honuakaha. Ua hanau oia i ka hiki ana mai o Lono.
He hui kai malama ia ma ka Y.M.C.A. i ka po Poakahi, e ka Healani Calabu me ka hui hooikaika kino, no ka noonoo ana i kekahi kumuhana hou.
Ua hopu ia kekahi mau pake no ka hoeha i kekahi haole Kela, eia nae ka mea apiki aole i hoea ae ka mea ihoeha ia, nolaila ua hoopau wale ia ka hoopii.
Ua malama ae ka Ariona Calabu i ka lakou aha hulahula maa mau. E haawi ana keia hui he hulahula i na mahina apau. Ua nui no hoi ka poe i hiki ae malaila.
ILIO NALOWALE
Ma ka po o ka Poalima la 6 o Nov., 1391, he iiio opiopio nona na mahina elima, he kalakoa kona hulu, he keokeo me ka hamelemele ano moo, ua eba ia kona uha hope akau, ua ano ola nae. A o ka mea e hoihoi mai ana i keia ilio ma Leleo, e loaa no iaia ka uku makana o $3.00.
HEIL J. KAPU
Leleo, Honolulu, Nov. 10, 1891.
321-4ts
HOOLAHA PILIKOKO.
E ike auanei na mea a pau ma keia, oiai, ma ka la 13 o Novemaba nei, 1891, ua make o Luka Kahului @ no Lahaina Maui, a i kona wa i @ke ai, ua waiho mai oia ma ko’u lima he palapala Sila no kona aina ma lahaina Maui, a ua kuhikuhi mai hoi ia’u he mau palapala e ae kekahi no kona mau aina e ae ma Lahaina a me Waikapu, ma Maui. Nolaila, ke hoike ia aku nei ka lohe in a mea pau loa i pilikoko i ka mea i make e hele mai a hui me a’u ma Honolulu Oahu no ka hoomaopopo ana i keia waiwai o ka mea i make a’u e paa nei, a na ka poe i kuleana e hana aku no lakou.
Owau no o KELUIA [w]
Ma o Nawahi a me Huntsman.
Honolulu Nov. 19, 1891 328-1md.
“PONO KAULIKI!”
NA MOHO no na Luna Nui o ka Oihana Kinai Ahi i waeia a na Hui Kaawai malalo iho, e koho ia ana ma ka la 7 o Dekemaba, 1891, no na wahi pakahi e pili ana ia lakou:
“Holokahana.” – HUI KAAWAI HAWAII HELU 4.
“Ko Makou Akenui, ka Pomaikai o ka Lehulehu.” –HUI KAAWAI MEKANIKA HELU 2.
“Ma kahi a ka hana e hea ai, malaila makou e loaa ai.” – HUI HOOPAKELE PALAHUKI A ME ALAPII HELU 1.
“Lanakilo.” –HUI KAAWAI AINA PUA HELU 5.
Luna Nui:
Julius Asch.
Kokua Ekahi:
Jas. H. Hunt.
Kokua Elua:
D.L. Kalawaia.
328-12td.