Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 327, 19 November 1891 — Page 1
This text was transcribed by: | Shawna Alapa'i |
This work is dedicated to: | Kaelene AhuRey |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
Buke II.
He Moolelo Nanea.
NO
De Atanani.
Ke Koa o ka Lio
Olohe,
- A I OLE –
NAKIAIEKOLU
O FARANI
Wahi a ua koa opio la i pane hou aku i kana wahi kauwa:
E Palaneke e lawe oe i ke ala ma Rue de Comombier, a owau hoi ma Rue Forou, a e halawai kaua ma kahi puka-pa o Sana Gemaine; e hoomanao e Palaneke o ka kaua huakai e hole nei o keia po, he huakai ano nui no ia a ua makemake ia kou mau makaala ana a pau no na mea e halawai mai ana me oe ma kou alahele o Rue de Colobier.
Ua haawi mai la o Palaneke i na kunou poo ana no keia mau olelo a kona haku opio, alaila haalele iho la laua ia Rue des Fosoia no Sana Gemaine ma na alahele i hai mua ia ae nei.
Ua hoea aku ua koa opio la a me kana wahi kauwa no San Gemaine me ka halawai ole me kekahi mau kahoaka ma ko laua mau alahele like ole, a ia laua i maalo ae ai ma ke alo iho o kekahua o ka hale hooluolu kahi o ka moi opio Lui XIV i hanau ai he 10 makahiki i hala hope aku, hoohele malie iho la ua koa opio nei i kona lio a haawi ae la ia i na hooloha ana no kekahi nakeke a i ole o ke ike ai aku paha o kekahi malamalama kukui, aka he neo pae ia oiai aia ka pouli ma kela a me keia wahi kahi i noho alii ai, a o na kauhale a pau o Sana Gemaine, ua pupuhi wale no kukui poeleele kauhale.
Oiai ua koa opio la o ka lio olohe e hoomau ana me kana wahi kauna ma ko laua alahele, aia hoi hoopa mai la kahi Palaneke i ka poohiwi o kona haku opio me ka hawanawana pu ana mai, ke ike la no anei oe i kela mea e maalo ae la malalo o ka pouli o kela umalu laau?
Aia mahea? wahi a Atunani.
Aia no hoi la me ke kuhi pu ana aku o Palaneke i kona mau lima.
A, ke ike laau he kane oia a o kela kanaka, o kela kane o Cala@@a!
Ke hoomanao la no anei oe e Palaneke?
Ae e kuu haku ke hoomanao la au, o ke kauna de Wada paha kau e olelo nei?
Ae e Palaneke, ke ole au e kuhihewa oia kela kanaka.
Alaila e ka mea heluhelu, me kela mau olelo a Atanani, hooleleaku la oia i kona lio imua me ka huka pu ana ae i kana pu panapana a me ka leo oolea o ke kauoha pane aku la ua koa opip nei.
Halo! Owai kela kepolo o ka po, e hai mai, a i ole e puhi aku no au i kou poo a weluwelu liilii?
Ua hoopuiwa loa ia ke kanaka a ke koa opio Atanani i haawi aku ai i na huaolelo hooweliweli o ke kauoha a me ka leo haalulu o ke pihoihoi, pane mai la ua kanaka la.
Owai oe e kena lapuwale, a heaha kau kauoha a’u e holohe aku ai?
E like me ka olapa ana ae a ka uwila pela ka lio o ke koa opio Atanani i huila aku ai me ka hikiwawe, a i ke sekona a ua kanaka la i moeuhane mua ole ai, aia hoi, e ku ana ua koa opio la me kona lio ma ka aoao o ke kanaka nana i olelo pakike i hoopuka mai ai me kana pu-panapana i makaukau e hookuu aku i kana ukana nui weliweli.
Me ka leo nui pane aku la ua koa opio nei:
I hookahi huaolelo no kou ola, a ke ole pela, alaila na ka poka o keai pu-panapana e kauoha aku ia oe e kamailio mai ano ua lohe anei oe i ka’u olelo.
Hele pela, wahi a ua kanaka la ia pane ami ai; ma ka inoa o ke Cadinela, aole loa au e pane aku no kau ninau mahaoi.
Alaila, e hiki ana ia oe ke hoole mai i ka lele ana aku o ka’u poka mua o ke kukala e puhi ia ai o kou lolo a weluwelu liilii?
O keia mau olelo a ke koa opio, aole loa ia e hiki ke pane ia mai o ua kanaka la, a no elua a ekolu ma nawa a ke koa opio i kamailio aku ai, kahea ae la oia i kana kauwa me keia mau olelo:
E Palaneke e haawi i kou mau kiai ana me ka makaala loa maluna o keia kanaka, a ke hoao oia e oni me kona kino mai kona kulana ae e ku nei i keia wa, alaila me ka hapa o ka hae aupuni o Farani e kipoka aku i kona poo me ka hoohakalio no ka hoike ana aku i ko Farani holookoa aole loa e hiki i ke kahi o na mana pakaha e like me keia poe ke hehi ku i ka ihiihi o ka nohoalii a me ka hanohano o ka hae aupuni o Farani, oiai e ola ana kekahi mau koa o kona mau mana kaua, ano o Palaneke ua lohe anei oe i ke kauoha?
He Moolelo
no:
MASEPA
Ka Olalio Denemada!
A I OLE:
Ke Kaulio Keokeo!!
Kakauia no Ka Leo o ka Lahui
O keia ninau iwaena o na kiu aole loa he mea hiki ke hoike mai i ka haina oiaio, koe wale no ko lakou noii pono ana.
Nolaila, i ka hala ana ae o na minute o ko lakoi weliweli no na mea i halawai mai me lakou ma ua po la hoakoakoa hou ae la lakou i ko lakou mau mamo wiwo ole, i auhee ai i na minute i hala a hoi hope hou aku la no ka huli ana i ko lakou mau hoa i haule i muliwaa.
Ia lakou i hoea aku ai no kahi e waiho make ana ko lakou mau hoa kiu aia hoi, ua hoopuiwa a hoohikilele nui ia lakou i ka wa a ko lakou lena ike i halawai mai ai me na haawina manaonao i hana ia maluna o na kino o ko lakou mau hoa.
Nolaila, ma ne puuwai hoohe wale huli hoi aku la lakou me ka lakou papa hoike piha o ka lakou oihana i hoouna ia mai ai.
Ua lawe pu aku lakou me na palapala i kakia ia maluna o na kino make o ko lakou mau hoa.
A imua o ka noi Carlo, waiho aku la lakou i ka lakou mau hoike piha o ka lakou hana a me kela mau palapala.
O ka hiaai a me ke ke ake nui iloko o ka moi Carlo, o ka ike i na hoike a kona mau kiu e polo ana i ke alahele p@hihihi kahi i make ai kona mau kenela wiwo ole.
Nolaila, lalau mai la oia i ka papa hoike a kona mau kau a hohola ae la imua o kona alo, alaila, me na nanaina @ o ke kanaka koa, wehe ae la oia i ka palapala a i na minute mua loa ana i haawi iho ai i na nana pono ana maluna o ua palapala ala aia hoi haikea koke ae la kona mau helehelena, a hoomaka mai la hoi kona mau kuemaka e pupuka.
A me ka leo nui o ka inaina pane mai la oia i na kiu:
Ea! heaha ke ano o keia mau mea a’u e ike nei? O keia anei ke kahi o ka oukou hoike e pili ana i ka oukou hana?
A e na kiu na hoohaahaa mai oukou i ka hanohano o ka nohoalii o ka moi Carlo a i ka hoohilahila ia hoi maluna o ka hale hanohano o Canto.
O keia mau huaolelo a ka moi Carlo, aole loa he leo i puai aku mai na kiu mai a oia hou ka ua moi nei i pane mai ai me ka leo nui me ke ku’i ana iho i kona pakaukau.
O keia anei ka oukou hoike piha no ka oukou hana! o keia leta, o keia leta kipi o ke koko!
Ho! ma ke oukou papa hoike aole loa he mau hoike e pili ana no ke kahua kahi i pau ai kela mau koa kaulana a alakai wiwo ole o Denemaka nei i ka Luku ia.
Heaha ka waiwai o keia papa hoike lapuwale aohe ona io, a me keia leta kipi o ke koko, keia leta kipi a keia kanaka pakaha Moneka a me kela kanaka o Masepa, owai la ia mea?
O kela kauna opio anei a kela kanaka kaulio o ke kaili wahine oia anei ke kau lio maluna o kela kio keokeo?
Ea, e na kiu, e haalele koke iho i na palena o ka halealii nei, a e ukali aku mahope o kela mau kanaka, a e hoea hou mai oukou imua o’u me ka oukou hoike piha e pili ana i kela kanaka o Masepa ina oia ke keiki a kela kauna lapuwale.
A e hoomanao, o ke kipoka ia o ko oukou mau poo e like me na olelo kipi o keia palapala, oia wale no ka olelo hoahewa a ke moi Carlo, ke hoea hou mai oukou e like me ka oukou hana o keia.
Alaila, me kela mau olelo ae la a ua moi Carlo, alaila, heluhelu ae la oia i ua mau leta nei me ke akahele loa imua o kona mau kiu, a penei na mea i kakau ia:
“I ka moi Carlo ka puuwai hoohe wale o ka olelo hoohiki naue ole o ke kokoi oia ka mana e mohai a e alana aku ai i ka maka o ka mana mau pahikaua, a hiki i ka wa e hulihia ai o kou nohoalii e like me kau mau mea i hana mai ai maluna o maua.”
“A i makemake oe e ike ai mana e huli ae ia maua maluna o waonahele ahiu o Denemaka nei, a malaila mana e loaa ai ia oe i na wa a pau me ka makaukau nui e kuni iho i kou lae me na huaolelo o ka pakaha a me ka lili.
A e hoomanao, i kou wa e hoea mai ai i o maua nei o kou lua kupapau keia”
Kauna Masepa
Haku Honokai
OLELO HOOLAHA
E ike ananei na kanaka a pau, eia ma ka Pa Aupuni o Makiki nei, kekahi mau lio hele hewa. Lio @ ulaula 2 wawae mua i paa i ka hao, kiko keokeo ma ka a i pela ma ke kua, 1 wawae keokeo hope hema, kiko keokeo ma ka lae, hao kuni ano e kohu kiaha puaniki ke ano. Lio @ melemele, 3 wawae keokeo, eleele keokeo ka helu o ka wawae mea elau kiko keokeo maluna o na kue maka a elua, hao kuni X hope hema. Lio @ ulaula, keokeo uuku ma ka wawae hope akau, keokeo lokihi ma ka ka lae, kiko keokeo ma ke kua pela no na @ a elua, 4 wawae i paa i ka @ hao kuni ano e hope akau hapala ka hao malalo o keia mau kuni. O ka mea a mau mea paha no lakou keia mau lio, a ponoia la kou e ku mai, o hala auanei na la he 12 e kuai kudala aku no wau ke hiki aku i ka la 7 o Novemaba 1891.
D Kaoao.
Oct. 27, 303-dtf. Luna pa Aupuni.
Hoolaha Hookapu
Ke hoike ia aku nei ka lohe i na ano kanaka a pau loa. Ua hookapu loa maua i ko maua mau. Apana Aina ekolu i kapaia o Kalaheo, Kahaleula a me Puuoihala, no lakou na eka 202 e waiho la ma ka Paa, Kailua, Koolaupoko, Oahu, i hoolimalima ia e maua mai ia Keleau (w) mai. Nolaila, ke papa loa ia aku nei na holoholona o keia a me keia ano, aole e hookuu wale ia maluna o ua mau Apana Aina la, a o ka mea a mau mea paha e kue ana i keia, e hopu ia no e maua, a i ole ia, e ko maua mau hope paha, a e hooko ia e like me ke kuhikuhi a ke kanawai. O na poe a pau e makemake ana e komo iloko o keia Hua, e pono lakou e hele mai e hui pu me Mrs. C.I. HIRAM, a i ole ia, me DAVID DAYTON, a i ole ia KUKA.
Owau no me ka haahaa
MRS. C.I. HIRAM
Honolulu Oahu, Oct. 8 1890. 3ms-d
Kauka Yong Kam Pung.
(APANA)
Helu 53. Alanui Maunakea
Ke Kauka Loea o Ka Aina Pua!
Ua hiki ke hoola ia kela a me keia ahe ma’i, mai kona kane, wahine a me na keiki liilii. O na ma’i hano na hiki loa ia ke hoola ia me ka maalahi. A o na ma’i e pili ana i ka make pau pu ia i ke ola. Ke hoike ia aku nei eai ke ola ia nei me ka oluolu pu o ka laauhau. Ka poe pilikia hanau keiki a hele nui paha o ke koko apaa a lohi paha ka hanau ana, pa paha o ka waiu, e hele nui mai i o’u nei. E kipa mai e ka poe i hooluuluu ia me na haawina pilihua a ka ma’i, a na’u oukou e hooluolu aku.
KAUAK YONG KAM PUNG
Honolulu Sept. 2, 1891 279-dmf
I KA LEHULEHU HAWAII
Ke hooiaio aku nei ka mea nona ka inoa malalo, ua hoolala ka’u wahine mai ka pilikia hoo@ a ka ma’i kokopaa ka’u keiki elua makahiki hou mai ka aneane loa ana e make i ka ma’i ehui pu wale no o ke kino, oia hoi ka pilikia ai maloko o ke kino. Mai ke ola ana o ka ma’i a hiki i keia la, aole i hoea hou mai ua pilihua o ia ano. Ke kono nei au i na makemake Hawaii o’u e hole ae ia Kauka Apana (Yong Kum Pung) a e loaa no ka maha. Mai kanalua ma na ano elua oia ka oluolu o na pilikia ma’i a me ka huahua o na auhau ana.
Me ka @
F.M. AE@