Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 323, 13 November 1891 — Page 2
| This text was transcribed by: | Johanna Suan |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
MA KE KAUOHA.
HOOLOLI I MANAO IA O KE KUMUKANAWAI.
He Kanawai e hoololi ai i na Pauku 48, 56, 59, 62 a me 63 o ke Kumukanawai a e pakui mai i pauku hou i ke Kumukanawai, e kapaia Pauku 84.
E Hooholoia e ka Mui a me ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii.
Pauku 1. Ma kela ke hooiiloia nei ka Pauku 48 o ke kumukanawai a penei e heluheluia ai na Pauku la:
@Pauku 18. O na Bila kanawai a pau i hooholoia ek@ haolelo mamua oka lilo ana i kanawai @ waihoia imua o ka Moi ina e ap@n@ oia, e kakauinoa oia a ma @ mea e lilo ai ia i kanwai; aka, ina aole oia @ kakau i@ @, e hoihoi hou ae oia me na kumu pu o kona hoole ana i ka Ahaolelo a na ka Ahaolelo e kaku i na kumu o kona hoole ana maloko o ko lakou buke moolelo, a e hapai hou lakou i ka noonoo hou ana ua hoaponoia ua Bila Kanawai nei o ka elua-hapakolu o na lioa a pau i koho ia o ka Ahaolelo e hoihoi hou ia aku i ka Moi no ke kakauinoaia ana, alaila e lilo no ia i kanawai. Maia mau hana ana a e hoomaopopoia ke koho ana ma ke kahea ana i na ae me na hoole, a e kakau ia ma ka buke moolelo o ka Ahaolelo na inoa o na poe i koho ma ka ae a me ka hoole i ka Bila. Ina e hoihoi ole ia mai kekahi Bila Kanawai e ka Moi iloko o na la he umi (koe na la Sabati) mahope o ka waiho ia ana aku imua ona, alaila e lilo no ia i kanawai me he mea la he kanawai i kakau inoa ia e ia, ke ole nae e hiki ole ka hoihoi ana mai mamuli o ka hookuu e ia ana o ka Ahaolelo, a ina pela aole ia e lilo i kanawai.”
Pauku 2. Ma keia ke hoololiia nei ka Pauku 56. o ke Kumukanawai a Penei e heluhelu ia ai ua Pauku la:
Pauku 56. O ke Alii o ka Ahaolelo he kane kupa ia no ke Aupuni i hiki aku na makahiki he iwakalua-kumamali ma a i noho ma ke Aupuni no na makahiki ekolu a he waiwai kona iloko o keia Aupuni i kupono i ka auhau i hiki aku i ka ekolu tausani dala mawaho ae o na hihia a Pan@ a i ole ia, he loaa makahiki kona aole i emi malale o eono haneli dala.”
Pauku 3. Ma keia ke hoololiia nei ka Pauku 59 o ke Kumukanawai a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:
“Pauku 59. O kela a me keia kane ku pa o ko Hawaii Paeaina ina he Hawaii Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana, a ina ua hiki aku kona mau makahiki i ka iwakalua, a ua hookaa oia i kona mau auhau, a ina na hookomo oia @ kona inoa ma ka papa inoa o na poe koho o kona apana no ke koho ana i na Lii o ka Ahaolelo, alaila, ua kupono oia ke koho i na ‘Lii, a ua loaa iaia he kulea na e koho i na ‘Lii o ka Ahaolelo, i kela a me keia koho ana, ina nae;”
A e hoolilo ia no hoi ka mahele o ua Pauku la a penei e heluhelu ia ia:
“Alua – He waiwai ponoi kona ma ke ia Paeaina i kupono i ka auhau ia i emi ole iho ka waiwai io malalo o hookahi tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole pela, ua loaa maoli iaia kekahi loaa makahiki i emi ole malalo o eono haneri dala iloko o ka makahiki mamua ponoi iho o kona hookomo ana i kona inoa iloko o na poe kupono i ke koho.”
Pauku 4. Ma keia ke hoolilo ia nei ka Pauku 63 o ke Kumukanawai a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:
“Pauku 63. Aole e noho kekahi i Alii a i Lunamakaainana paha ma ka Ahaolelo, ina aole i koho ia malalo a kulike hoi me na hoakaka ana o keia Kumukanawai.”
Pauku 5. Ma keia ke hoolohia nei ka Pauku 62 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua Pauku la:
“Pauku 62. O kela a me keia kane kupa o ko Hawaii Paeaina, ina he Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana ina ua hoohiki oia e kokua mamuli o ke Kumukanawai a me na kanawai e like me ka inoa i hoakaka ia no na poe nana e koho i pa ‘Lii, a i hookaa i kona mau auhau a @a hiki aku oia i na makahiki he iwakalua a i nohoma keia Aupuni no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho ai a, a i ike i he heluhelu a me ke kak@@lima ma ka olelo Hawaii, a Enelani a Europa p@@@. (ina i hanau ia mahope mai o ka makahiki 1840,) a ina ua hookomo i ko @@inoa ma ka papa inoa o na poe koho koua o anana e like me ka mea i hoaka ka ma ke kanawai, alaila, ua loaa iaia ke kuleana e hookomo i hookahi haiota no ka Lunamakaainana a mau Lunamakaainana paha o.a apana; aka nae o na olelo no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho ana a me ka ike he luhelu a kakaulima ma ka olelo Hawaii Enelani a Europa paha, aole ia e pili i na poe e noho ana ma keia Aupuni i ka manawa i kukalaia ai keia Kukukanawai, ina e hoopaa lakou i ko lakou inoa a koho balota lakou ma ke koho mua ana malalo o keia Kumukanawai, ina e hoopaa lakou i ko lakou inoa a koho balota lakou ma ke koho mua ana malalo o keia Kumukanawai”
Pauku 6. Ma keia ke pakuiia aku nei i ke Kumukanawai a he Pauku hou ma ke ano he hoololi i ua Kumukanawai la, @ kapai Pauku 83, a penei e heluhelu ia ai ua Pauku hou la:
Pauku 83. Ua hiki i ka Ahaolelo i kela a me keia manawa e hana i na Kanawai i manao ai ua kupono no ka hooponopono ana a me ka hoomalu ana me ka hoomaopopo ana i na kanaka a pau, a i ole ia, o kekahi papa hookahi a lahui paha i lawe ia mai loko o ke Aupuni no ka hana ana i na hana oihana mahiai, a ua hiki no hoi ma ia kanawai e hoohaiki a kaupalena i ka manawa e noho ai maloko o ke Aupuni oia poe limahana oihana mahiai a me na oihana a hana paha a lakou e lawelawe ai.”
Ke hooia nei au ua hooholoia ka Bila mamua ae ma ka Heluhelu Ekolu ia ana iloko o ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii ma ka la 10 o Novemaba, M. H. 1890.
CHARLES WILCOX,
Oct. 26, 3ts Kakauolelo.
HE HOOLOLI I MANAO IA.
No ka Pauku 55 o ke Kumukanawai o 1887, e like me na olelo o ka Pauku 82 o ia Kumukanawai.
E Hooholia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii.
Pauku 1. E hoololiia a ma keia na hoololiia no ka Pauku 55 o ke Kumukanawai o 1887, ma ke kapae ana i na hua olelo “elua haneri” ma ia wahi, a e heluheluia ua Pauku la penei:
“Pauku 55. E uku ia na Lunamakaainana no ka lakou hana e like me ka mea i oleloia ma ke kanawai, no loko ae o ka waihona dala o ke Aupuni aole no nae e hoonui ia keia uku i ke au o na makahiki elua i hooholoia ai ka olelo e hoonui i ka uku, aole hoi e kau ia kekahi kanawai e hoomahuahua ana i ka uku o ua poe la mamua o na dala elima haneri no kela a me keia au o na makahiki elua.”
Ke hooia nei au ua hooholoia ka Bila mamua ae ma ka Heluhelu Ekolu ia ana iloko o ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii ma ka la 10 o Novemaba, M. H. 1890.
CHARLES WILCOX,
Oct. 26, 3ts Kakauolelo.
NA APANA AINA HOME LIILII MA PUNA HAWAII.
Ke hoolaha ia aku nei ma keia:
1 Aia he 20 mau apana ma Nauawale, Puna, Hawaii, e loaa no he mau apana kupono no ka noho ana kuonoone, mai keia mau apana aina home liilii mai.
2 E ike ia no ke kii o keia mau apana aina, maloko o ke keena Aina o ke aupuni, ma Honolulu a i ole ma ke keena o J. e. Elderts ma Kapoho, Puna, Hawaii.
3 Na J. E. Elderts, e kuhjikuhi mai i na apana i ka mea e makemake ana e ike i ua mau apana la, a no ia hana ana e loaa iaia ka uku o $1.00 mai ka mea noi aku.
4 O ka poe makemake i @@au apana aina, e nonoi mai no ma ke kakau ana mai i ke Kuhina Kalaiaina, maluna o ka pepa i pa i hakahaka ia, a loa no ke kope oia mau palapala me ka uku ole mai a J. E. Elderts.
5 Aole e noonoo ia ke noi a kekahi mea he aina ponoi kona.
6 O kela a me keia mea @@nai e loaa iaia na makahiki @@ ma ke kanawai.
7 E ae ia no ka mea nonoi i umi makahiki e uku ai no ka aina ma ia manawa, e hookuu ia no ka aina mai na auhau aupuni a pau.
8 Iloko o hookahi inakahiki, ke kauoha ia nei oe e kukulu i hale nou maluna o ka apana aina i lilo ia oe, a e hoomau aku oe i ka noho ana no ke koena o na makahiki he umi.
9 Iloko o ekolu makahiki, ke kauoha ia aku nei oe e hoopuni i ua aina la me kekahi pa kupono a paa hoi.
He mea pono ia oe e hookaa mua mai i kela a me keia hapa makahiki, i ka uku panee maluna o ke kumukuai o ka aina ma ka 5 pakeneka o ke dala i ka makahiki hookahi; ua hiki no hoi ia oe ke hookaa i ke kumukuai holookoa, a o ka hapa paha, ma kela a me keia wa, he mea ia e emi mai ai ka uku panee.
11 O ka aelike mua ana aole hiki ke hoolilo ia aku, a aole no hoi e hiki ke hoolilo ia aku ka aina, a hiki i ka hooko piha ia ana o na kumu aelike.
12 ke haule hope ka hooko ia ia ana o kekahi o kela mau kumu i hoike ia ae la, he mea ia e loaa ole ai ka aina.
C. N. Spencer,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Nov. 6. 1891
318-4t
KUAI O KA AINA AUPUNI ILOKO O PULEHUIKI, KULA, MAUI.
Ma ka Poakolu Dekemaba la 2, 1891, ma ka hora 12 o ke awakea, ma ke alo iho o ke komo ana o Aliiolani Hale. ma ia wahi i makemakeia ai e kuai aku ma ke kudala akea ana i ke koena o ka Apana Aina Aupuni o Pulehuiki, Kula, Maui, a o kona ili he 13.97 eka oi a emi mai paha.
Kumu hoomaka $5.00 o ka eka.
C. N. SPENCER,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Nov. 6, 1891.
319-d3ts.
KUAI O KA AINA AUPUNI MA KE AWAAWA O LAUPAHOEHOE, HILO HAWAII.
Ma ka Poakolu, Dekemaba 2, 1891, ma ka hora 12 o ke awakea, ma ke alo iho o ke komo ana o Aliiolani Hale, ma ia wahi i makemake ia ai e kuai aku ma ke kudala akea ana; a e hoomaopopo ia hoi o Haawi a he wahi kupono hoi no ka noho ana ma kela awaawa o Laupahoehoe Hilo Hawaii. a o kona ili he 50 eka, oi a emi mai paha.
Kumu hoomaka $500.
C. N. SPENCER,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Nov. 6, 1891
319-d3ts.
NA KOHO ANA I SILA IA.
E lawe ia ana ma ke keena Kalaiaina a hiki i ka Poalua, Novemaba 17, 1891, ma ka hora 12 awakea, no ke kukulu ana i hale laau noho ma kahi hooulu laau o ke aupuni, kihi o alanui Moi a me Keaumoku, Honolulu.
O na kii a me na hoolala ana no ka hana e ike ia no ma ka ninau ana ma ke keena o ka Luna Hana Aupuni. E kakau ia na palapala koho me na olelo mawaho o ka palapala, “Palapala Koho no ke Kukulu ana, Kahua Hooulu Mea Kanu.”
Aole e hoopaa ana ke Kuhia Kalaiaina mia iho e lawe i ke koho e ae paha. C. N. SPENCER,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Nov. 11, 1891-3ts
KUDALA AKEA ANA O NA LAI KINI AWA.
Ma ka Poakolu Novemaba 9 ʻ91, e kuai ia aku ana ma ke kudala akea ana i kekahi mau Laiki Awa. no ka manawa hookahi makahiki, mai Ianuari 1, 1892 aku.
MAUI.
Lahaina 2 Laikini
Wailuku 2 :
Makawao 1 :
HAWAII.
Kau 1 Laikini.
KAUAI
Kawaihau 1 Laikini
Waimea 1 :
O keia mau laikini o keia mau mokupuni o Maui. Hawaii a me Kauai, e kuai kudala ia aku ana no ia iloko o ko lakou mau apana pakahi iho; a e hoike ia aku no na ano a pau e pili ana ia mea ma ia wahi, a ke waiho ia nei ka mana malalo o ka makai nui, a i ole ia, o kona hope paha.
Kumu koho mua no ka laikini o Lahaina me Wailuku $300, o ka laikini hookahi, a no na laikini e ae o kekahi mau Mokupuni e ae, $100, hoomaka aku oia no ka laikini hookahi.
Ka Manawa. E uku mua ia he 25 pa-keneta i ka wa e haule ai ka hamale.
A o ke kaena aku, e uku ia no ia i ka piha ana o na la i hoike ia.
Ina aole e uku ia ke koena iloko o na la he umi mahope iho, alaila, e lilo no kela uku mua ana i mea ole.
C. N. SPENCER,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Nov. 11, 1861-3ts
KA LEO O KA LAHUI.
JNO. E. BUSH.
Lunahooponopono a me Puuku.
POALIMA, NOVEMABA 13, 1891.
KIAAINA HOU.
Ua hookohu ia ae nei ka Hon. A. S. Cleghorn (Ake), i Kiaaina no ka mokupuni o Oahu. Ua hoomau aku no nae oia ma ka Luna Dute Nui, oiai aole he uku o ka oihana hou.
NA AINA LEI ALII.
Ke mea ia ala, pela ko makou lohe mai, e kipaku ia na kanaka Hawaii mailuna mai o na Aina Lei Alii ma ka lima o na haole mai ka Moiwahine aku. kona mau Komisina Lei Alii. He kanaono dala ka uku makahiki o ka hoaaina, a i ole, he kanaono la hana. He okoa no ka uku o na holoholona, -lio, pipi, puaa, moa, etc. O keia ke aloha piheekelo o na Alii i na makaainana, ka haawi i ka pono o ka aina Lei Alii i kumu hoopilikia wale i na makaainana. Ua ahona e mahelehele hou ia na Aina Lei Alii no na makaainana noho pua.
Aloha kakou e na Hawaii i ka make i keia mau hana, aka, aia a nui ka hoino a me ka hoeha ia e ulu ai ka noonoo o na kanaka. Pela i loaa ai na pono i na lahui o na aina naauao, a pela no hoi kakou, ke lohe loa ole.
Ke Ohohia Nui:
Ma ka malama ia ana o ka halawai makaainana a ka Hui Kalaiaina Hawaii Liberala ma ka ponoi, @@ @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ oiai na hoike piha ia aku @@@@ @@ ka lehulehu ke kumuhana @@@@@ a keia Hui i kukulu ai, kon Kumukanawai a me kena mau Rula, a hookahi no leo o ka lehulehu i ka lohe aku he apono like mai o a o o ke anaina.
A oia hoi, e hooponopono la ke aupuni o ka lehulehu, maluna o ke kahua oiaio o ka hoopono, a mamuli o na wehewehe naauao ana o na alakai o ka lahui, ua ike ia ka lokahi o na mea a pau, a he mau wahi elepi wale iho no ua wahi mea waha koʻu nei no kula mai he hoehewa. Huro! Huro!! Eo no i ka Lahui.
KA LA 16 O NOVEMABA.
O ka Poakahi ae nei e hiki mai ana, oia ka la hanau o ko Kakou Lani Moi i hala e aku. oia David Laamea Kalakaua I, ka Moi mea kanaka nui wale, ka lua ole hoi o na Moi oluolu loa o keia mau Paemoku, ka Moi hoi i piha kona naau me ke aloha i kona lahui, ka Moi hoi i olelo nui ia e na aupuni nui o ke ao nei, aole ka Moi Kalakaua I i kupono no Hawaii. oiai he uuku loa kona heluna kanaka, a ua kupono oia no kekahi aupuni nui o na kanaka.
No laila, e ka Lahui Hawaii, ke hoea mai nei kon la me ka eehia, a o ka mea nona ia la anoano ua nalohia aku la ia mai a kakou aku kona mau makaainana.
Ua hookuu mai oia i ka inoa o keia ao mauleule, a ua moe aku la i ka moe kapu a Niolopua, aka, o kana mau hana aole loa ia e poina ana i ka puuwai o ke kanaka Hawaii oiaio.
Ma ia la e haawi ana ka Hui Lei Mamo he paina no ka noomanao ana i kona la hanau ma o kona Moiwahine la, ko kakou makuahine alii e ka lahui, ka Moiwahine kanemake Kapiolani, aole keia he paina no ka hauoli, aka, he hoomanao hope ana keia nona, no ka mea, o kekahi Hui hope loa keia ana i kukulu ai, a o ka puni ana no hoi ia o ka elua makahiki o keia Hui.
Ke kalokalo ae nei makou, na ke Haku Mana Loa e kokua mai i ko kakou makuahine alii a me na lala o ka Hui Lei Mamo.
E HOOMAHA ANA NA KEIKI PUHI OHE.
I ka malama ae nei o Dekemaba e hoomaha ai na keiki puhi o@e o ke aupuni no ko lakou hoomaha makahiki, oiai ua hala ko lakou wa hoomaha maa mau a ua panee loa mai nei keia a ka malama o Kalua.
Aole no he manao ia e haawi i manawa hoomaha no keia poe, e ole ua papa leo ana mawaena o na haumana a me ke kumu, ke Kuhina Nui o ke Aupuni ae ia ai.
Nolaila, ua maikai ka haawi ana i manawa hoomaha no ia poe i loaa ai he manawa no lakou e hooluolu ai a e hele aku ai paha e ike i na hoaloha ma na wahi e aku.
Ano ua hiki mai ka manawa a @iakou i kau leo mua aku ai i ola honua, a ua hooko ia hoi na mea a pau me ka ewaewa ole.
Piha-@ ka halawai a ka Hui Kalaiaina Hawaii Liberala i malama ia ai ma ka ponoi, a na holopono na mea a pau i hoolala ia ai. Oia kekahi o na puupuu ikaika loa @@@ na i hoopilipu i na wahi alop@ka ai hua waina e holo hele nei.