Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 295, 6 October 1891 — Page 3
This text was transcribed by: | Joanne Ha'o |
This work is dedicated to: | Joseph Kamae Ha'o (KS1939) & Dora Naumu Ha'o (KS 1940) |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
He Moolelo
--- : NO : ---
MASEBA,
Ka Olali o Denemada!
--- : A I OLE : ---
Ke Kaulio Keokeo !!
Kakauia no KA LEO O KA LAHUI.
A o na kiu hoi o ka puali, aia pu lakou ke haawi la i na kiai makaala loa ana no ka enemi nui o ka pakaha, a me ka hoowalewale.
Aka nae, iloko no o ia paa a ke aupuni i hoonoho ai, aia hoi, ua komo mai la no ka enemi me he aihue la, a kahakaha iho la i kana mau hana weliweli maluna o na palena o ke kulanakauhale poo aupuni o Kopenahegena.
Heluhelu ia iho la ka palapala a ua weli la o Denemaka i hoouna mai ai imua o ka moi Kalo penei:
I ka moi Kalo-----
Aloha oe:
Ma ka hoolauna ana aku imua o kou hanohano i keia mau olelo, e ae mai ia'u e hoike aku.
O na mana kaua o Denemaka nei, aole loa ia i lawa no ka hopu pio ana mai ia'u, a aole hoi ma na ano a pau.
O ke kulanakauhale o Kopenahegena, aole i lawa kona mau palena no ka hoopaahao ana ia'u a me kou mau naita wiwo ole, no ka mea e paio aku ana au i ke koko, no ke koko, ke ola, no ke oia.
O ke kahua kaua enaena o ka uwahi pauda, oia kahi a'u i hauoli loa ai e halawai pu me oe, ma ka oi o na medala kila, o ko'u lulu lima pu ana ia me oe.
A i makemake hoi oe e ike ia'u e huli ae ia'u maluna o na kula akea o Denemaka nei, a e loaa no hoi wau ia oe i na wa a pau au e makemake ai.
Haku Makuika
Ka weli o Denemaka.
O keia palapala hooweliweli a ka weli o Denemaka i hoouna mai ai imua o ka moi Kalo, ua like ia me kekahi pahi oi lua i pahu ia aku i ka puuwai o ua moi la, a oia kana i luai ae ai i keia mau olelo hailiili o ka hoino me ka hulili pu o na maka, penei:
Aha ! O Haku Moneka ka keia lapuwale, kela wahi keiki limakoko a ka Haku Edewada Moneka, ka puuwai eleele, ka mea hoi a'u i hoo paahao ai maloko o ka halepaahao; Aha ! Eia no ka keia lapuwale ke ola mai nei ! Ua kuhi au ua make la oia.
Aole, i kamailio hou ae ai ua moi la, aole oia i make, ke hoomanao la au i ko laua wa e paa pio ana me kona makuakane, he mau makahiki ae ne i hala.
Ua mahuka aku ka hoi oia mai loko aku o ka halepaahao, me ka manao e hiki e mai ia no ka hoopakele ana i kona makuakane mai ka make a'u i hooholo ai nona; aka e hoomaikai ia na lani. aole i hooko ia kona mau iini.
Ua make o Haku Edewada Moneka, kela puuwai eleele nana e hoao e pakaha i ke kuokoa o Denemaka nei, a o kana keiki hoi keia e hoao mai nei i ka hana like me ka puuwai hoohe wale o ke kipi.
Ua hoomaha iki iho la ua moi Kalo nei i kana kamailio ana, alaila, nana hou iho la ia maluna o ka palapala, a me he hehena la, puoho hou ae la ia me na olelo hailiili o ka hoino penei:
A-ha ! He panai ana no ke koko, i ke koko, ke ola i ke ola, no ke ola a me ke koko o wai? No ke ola a me ke ke koko anei o Edewada Moneka.
A ke hoomanao la au, no ua Moneka io la keia mau olelo, akahi no a maopopo aku la ia'u, ke pakaha a hoowale nei keia powa i ke kuokoa o Denemaka, no ke ola o kona makuakane, a heaha la ka Kalo, moi o Denemaka e hana ai ?
E nana wale aku no anei oia me ka puuwai hoohe wale, a ae aku i keia lapuwale e hana e like me kona makemake ? Aole loa, e ku ana o Kalo maluna o ke kahua, me ka ikaika o na mea kaua, a aa aku e halawai he alo a he alo, me kela kipI, e like me kana i hai mai nei, o na kula laula o Denemaka kona wahi e loa aku ai ia'u.
E hiki aku ana au ilaila i ka la apopo, a ina he mea hiki, e hoouna aku no wau i ua lapuwale la a me kona mau kanaka iloko o ka lewa ma ka waha o ka'u mau pukuniahi.
Me keia mau olelo a ua moi Kalo nei, hoouna awiwi aku la oia no kona kenerala nui, a iloko o na minute, aia koua kenerala imua o kona alo kahi i ku ai.
E Herewada, wahi a ka moi i pane mai ai; ua makemake au e haawi ia na kauoha o ka puali no ka hoakoakoa koke ana i na puali koa a e hai pu aku hoi i ka lohe i na 'lii o ka puali, ua makemake ia lakou e lawe i ko lakou kahua iloko o ko lakou mau mahele ponoi, a e haawi ia ka huaolelo no ka nee ana o ka puali, ma ka hora 5 o ke kakahiaka o ka apopo no ke kahua hoolulu iluna o na kula laula o Denemaka nei.
E hoouna pu ia i kiu iluna o ua mau kula laula nei, no ka hakilo, a kiu ana i ke kulana hoolulu o kela powa kipi, a e hoea mai kela kiu mamua ae o ka haalele ana iho o ka puali, ano e Sir Herewada e hele a e hooko i keia mau kauoha a pau.
E like me na olelo a ka moi Kalo, pela no hoi ke kenerala i hooko aku ai, a o ka moi Kalo hoi, aohe ana mea nui o ae e haawi ai i kana mau noonoo ana, o kela palapala wale no, a me ke kii palapala aina e waiho ae ana imua o kona alo maluna hoi o kona pakaukau, kahi a na kula laula o Denemaka e waiho kahela ae ana.
Ae e ka mea heluhelu, ua lilo na @lo o kela palapala a ka Haku Moneka, ka weli hoi o Denemaka i mea hoopupule i na noonoo o ka moi Kalo, a ua moi la hoi i mihi ino ai iaia iho, no kona o-u ole ana i ka maka o ka wauke, oiai na la opiopio ; a e ala hou ole mai ai no la hoi na hana e like me keia ke ano.
KALOA & WAINEE.
NA KAMANA HUI KUKULU HALE.
(Me ka uku haaha.)
O na kauoha mai na mokupuni mai, e hoauna pololei mai i na mea no laua na inoa maluna ae, a e loaa no maua i kela Hale Hou ma ke kihi o na Alanui Nuuanu me Kukui ma Honolulu.
S. K. Kaloa: & Geo. Wainee.
w-4ts Sept 11, 1891.
OLELO HOOLAHA.
E ike auanei na kanaka a pau, eia ma ka pa aupuni o Makiki nei kekahi mau pipi hele hewa. 1, pipi keiki k eleele, aole kuni, O oki lohi mawaena o na pepeia elua. 2, pipi keiki w ulaula, aole kuni, O oki loihi mawaena o na pepeiao elua. 3, pipi w ulaula kua keokeo, keokeo ka opu, hao kuni BS ak hope, hao kuni ano e uha mua ak, hao kuni ano e uha hope hema. 4, pipi w ulaula, keokeo ka lae, hao kuni BS ak hope, hao kuni ano e uha mua ak, hao kuni ano e uha hope hema. 5, pipi w keokeo, kikokiko eleele ma ka a-i, pela na wawae, hao kuni BS ak hope, hao kuni ano e uha ak. hao kuni. ano e uha hope hema, elua oki malalo o ka pepeiao ak; ka hema. 6, pipi keiki k ulaula, hao kuni BS hope ak. 7, pipi ke @ puakea, haokuni BS hope ak. O ka mea a mau mea nana keia mau pipi e kii koke mai o hala na la he 15, e kuai kudala aku no au, ke hiki aku i ka la 3 o Okatoba 1891, hora 12 awakea Poaono.
D. Kaoao.
Sept. 18. 283d3t. Luna Pa Aupuni.
Kauka Yong Kam
Pung.
(APANA.)
Helu 53, Alanui Maunakea.
Ke Kauka Loea o ka Aina Pua !
Ua hiki ke hoola ia kela a me keia ano
ma'i, mai ko na kane, wahine a me
na keiki liilii. O na ma'i ha-no
ua hiki loa ia ke hoola ia me
ka maalahi. A o na ma'i
e pili ana i ka maka
pau pu ia i ke
ola. Ke ho-
ike ia aku nei,
eia ke ola ia nei, me
ka oluolu pu o kahi au-
hau. Ka poe pilikia hanan
keiki a hele nui paha o ke koko,
a paa a lohi paha ka hanau ana, paa
paha o ka waiu, e hele nui mai i o'u nei.
@ E KIPA mai e ka poe i hoo@ui
luu ia me na haawina pilihua@a ka ma'i,
a na'u oukou e hooluolu aku.
KAUKA YONG KAM PUNG.
Honolulu Sept. 2, 1891. 272-d3m*
I KA LEHULEHU HAWII
Ke hooiaio aku nei ka mea nona ka inoa malalo, ua hoolaia ka'u wahine mai ka pilikia hoomailo a ka ma'i kokopaa, ka'u keiki elua makahiki hoi mai ka aneane loa ana e make i ka ma'i emi pu wale no o ke kino, oia hoi ka pilikia ai maloko o ke kino. Mai ke ola ana o ka ma'i a hiki i keia la, aole i hoea hou mai na pilihua o ia ano. Ke kono nei au i na makamaka Hawaii o'a e hele ae ia Kauka Apana (Yong Kum Pung) a e loaa no ka maha. Mai kanalua ma na ano elua---oia ka oluolu o na pilikia ma'i a me ka haahaa o na auhau ana. Me ka oiaio,
P. M. AEA.
KUAI HOOPAU NUI.
Mai keia manawa aku a hiki i ko Makou hoenee ana aku iloko o ko makou
HALEKUAI HOU
Ma ke Alanui Papu,--(NA HALE BURUA.
E hoolilo aku ana Makou i ko Makou waiwai a pau o na ano Lole:
NA LOLE NANI,
NA LOLE I HUMUIA,
KAPU A ME PAPALE
PAHU LOLE, a pela aku
No na Uku Hooemi Loa Nae.
Egan & Gunn.
ALANUI MOI kokoke i ke ALANUI PAPU. tf--d.
Poino i ka Wai !
POINO I KA WAI !
E hoomaka ana keia mawaena o
keia la a me ka Poalua a hiki mai
o keia pule ae, me ka nana ole ia o
na lile.
N. S. SACHS.
263--dtf. Honolulu.
HOOLAHA HOU
B. F. Ehlers & Co---PAINAPA
HELU 99 Alanui Papu.
UA OUKOU E NA MAKAMAKA A ME NA HOALOHA, OIAI MOI UA makaukau makou i ke kuai hoopoho aku i na lole o na Wahine, Kane a me na Kamalii, oiai, e hoi mai ana o B. F. EHLERS me na lole hou ma keia moku mai a oia ke kuaiu o ko makou kuai hoopoho ana, i kaa wale ai na wahi no ihi LOLE HOU.
@ E kipa mai e na makamaka, i hoopau ia ai ko oukou kanalua no ka makou kuai hoopoho aku ia oukou. Owau me ka oiaio.
tt B. F. EHLERS & CO.