Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 294, 5 ʻOkakopa 1891 — Page 3
| This text was transcribed by: | Margaret Innes |
| This work is dedicated to: | Michael J. Romanowski |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
He Moolelo
No
MASEBA,
Ka Olalio Denemada!
:A I OLE:
Ke Kaulio Keokeo!!
Kakauia no KA LEO O KA LAHUI.
Ka Weli o Denemaka.
E ka mea heluhelu, o ka hookahua ia ana o ko kaua moolelo, oia no ka manawa o ka weliweli a me ka haalulu nui e hohola ana maluna o Denemaka, mamuli o na hana pakaha a hao wale a kekahi kanaka i kapaia, ka weli o Denemaka holookoa.
O keia wa a kaua e ike nei e ka mea heluhelu, oia no ke au a ka moi Carlo I e noho moi ana maluna o ke kalaunu o Denemaka, ka moi hoi nona na kaena ana a kona lahui ma ka olelo ana a Canota, ka puuwai ko-na hao paakiki.
He wiwo ole oia a me ke koa, he maka'u ole hoi a me ka ikaika, a maluna ae o na mea a pau, aohe ona lua like ma ka oniu ana o na mea kaua ma Denemaka holookoa a puni.
Aka, iloko o ia mau haawina lua olelo o ke koa a me ka ikaika, ua hopohopo a ua maka'u oia no kela kanaka i kanaia, ka weli o Denemaka.
Oiai, o kana mau hana lua ole o ka pakaha aole loe he mea hanu ola i aa e ku aku imua o kona alo no ka paio ana.
Ua lilo ka weli o na pipi hihiu ahiu iaia i mea ole, a o ka hihiu a me ka hae o na holoholona e ae a pau, aole no ia he mea nona e hopo ai,
Aia pu hoi malalo o ua weli la o Denemaka, he puali naita kau lio o 500 ka nui, a o ka poe hoi i hoopaa i ka lakou hoohiki weliweli o ke ko ko, e panai ana lakou i ke koko no ke koko, a o ke ola hoi no ke ola a me ka make.
O keia poe naita kaulio he elima haneri, aole ka hoohe wale Hoko o ko lakou umauma, a aole hoi ka haawi pio i kahakaha ia iloko o ko lakou mau puuwai.
A no lakou hoi ka inoa haaheo a ko lakou poo a alakai i kapa aku ai - "Na naita o ka laau ihe a me ka makakila."
Alaila, e ka makamaka, ma keia mau hoomaikeike ana no ke kanaka Denemaka e weliweli nei, he mea hewa ole ke olelo ae, aole io no e olo ke kau o ka weli ina o ke ane kanaka keia.
He kanaka opio pilalahi wale iho no oia, me he la, he 27 na makahiki, aka, ma kona mau helehelena nae, ua lawa le me na hoike o ke kulana koa a me ka ikaika o ka lawakua.
No ka moi Carlo hoi, he kanaka opio oia nona na kau mohala pua he 29, aka, ma kona mau oiwi kino a me kona mau lala, ua kohu ke olelo ae:
"Lawakua na lala o Kauahoa
Hoolale. i na ai a Wahie
Hoolana i ka wai ko laau ola
Ke loaa aku no ha'iha'i na iwi'
He hapa ilikini iho ia
He lima ko-na hao piha uwila."
Aia pu malalo o ua moi nei, he nui a lehelehu na pualikoa e hiki ai ke elelo ia, o Denemaka kekahi i helu ia ma ka papa ekahi o keia mea he ikaika.
Aole wale hoi oia, aka, ua makaukakau mau oia e halawai he alo a he alo me kekahi mau aupuni keiki kani o Europa iloko o ia au pouliuli.
Mai loko mai o ia mau puali lehulehu, ua wae ae ua moi Carlo nei i puali nona, a ua kapaia ua puali ala, o ka puali naita Deragona Ulaula.
Maluna o keia puali, ua haawi aku ua moi nei i na hilinai ana ma ke ano o lakou kona mau hoaloha imua o ka hohono o ka uwahi panda a me ka wela enaena o na poka pukuniahi.
Aka, e ka mea heluhelu, no keia wa a ka weli o Denemaka e hoonaueue nei i na palena o kona aupuni, ua hiki ole i ka moto haaheo o ua puali la ke hopu a lawe pio mai i ua kanaka nei.
Oiai, o na hana hookahe koko a ua weli nei o Denemaka, ua oi aku ia imua o ka enaena o na poka kila a me ka wela o ka uwahi pauda.
O keia hiki ole ana i na mana kana o Denemaka ke kinai a hoomalu i na hana hao a pakaha wale mai a ua weli la o Denemaka, oia ke anuu mua loa nana i hoohaahaa mai iaia mai ke kulana aupuni i helu ia ma ka papa ikaika o na mea kaua, a i ka papahele haahaa loa o ka noho ana aupuni hoohe wale.
Aka nae, ua hookanaaho iki ae ua moi la, ma o kona pualikaua nui hewahewa.
A e like me ka kana mea i ike ae nei, no ko Denemaka noho'na aupuni, nolaila, iloko o na hora pokole wale no, aia ke kulanakauhale poo aupuni o Kopenahegana, ua paa i ke kiai a me ke paniku ia e na mahele koa, malalo o ke alakai a me ka noho kapena ana a kekahi inau kanaka olali a kaeaea o ka makakila, o ia mau la kukui ole o Denemaka.
E hamama ana ka waha o na pu kuniahi me ka makaukau nui e luai aku i ka poka kila maluna o ka enemi ma kela a me keia kahua hoolulu o ka aoao aupuni.
O na alii pukuniahi, aia mau lakou ma ka aoao o ka lakou mau pukuuiahi kahi i holoholo ai me na maka o ka hiaa a me ka makaala nui.
KALOA & WAINEE.
NA KAMANA HUI KUKULU HALE.
(Me ka uku haaha.)
O na kauoha mai na mokupuni mai, e hoauna pololei mai i na mea no laua na inoa maluna ae. a e loaa no maua i kela Hale Hou ma ke kihi o na Alanui Nuuanu me Kukui ma Honolulu.
S. K. Kaloa. & Geo. Wainee. w-4ts Sept 11, 1891.
OLELO HOOLAHA
E ike auanei na kanaka a pau eia ma ka pa aupuni o Makiki nei kekahi mau pipi hele hewa. 1, pipi keiki keleele, aole kuni, O oki loihi mawaena o na pepeiao elua. 2, pipi keiki w ulaula aole kuni, O oki loihi mawaena o na pepeiao elua. 3, pipi w ulaula kua keokeo, keokeo ka opu, hao kuni BS ak hope, hao kuni ano e uha mua ak, hao kuni ano e uha hope hema. 4, pipi w ulaula, keokeo ka lae, hao kuni BS ak hope, hao kuni ano e uha mua ak hao kuni ano e uha hope hema. 5, pipi w keokeo, kikikiko eleele ma ka a-i, pela na wawae, hao kuni BS ak hope. hao kuni ano e uha ak. hao kuni ano e uha hope hema, elua oki malalo o ka pepeiao ak, ka hema. 6, pipi keiki k ulaula, hao kuni BS hope ak. 7, pipi keiki k puakea, haokuni BS hope ak. O ka mea a mau mea nana keia mau pipi e kii koke mai o hala na la he 15, e kuai kudala aku no au, ke hiki aku i ka la 3 o Okatoba 1891, hora 12 awakea Poano.
D. Kaoao.
Sept. 18. 283d3t. Luna Pa Aupuni.
Kauka Yong Kam Pung.
(APANA.)
Helu 53, Alanui Maunakea.
Ke Kauka Loea o ka
Aina Pua!
Ua hiki ke hoola ia a me kela ane
ma'i, mai ko na kane, wahine a me
na keiki liihi. O na ma'i ha-no
ua hiki loa ia ke hoola ia me
ka maalahi. A o na ma'i
e pili ana i ka maka
pau pu ia i ke
ola. Ke ho-
iki ia aku nei.
eia ke ola ia nei, me
ka oluolu pu o kahi au-
hau. Ka poe pilikia hanau
keiki a hele nui paha o ke koko.
a'paa a lohi paha ka hanau ana, paa
paha o ka waiu, e hele nui mai i o'u nei.
E KIPA mai e ka poe i hooluu@
luu ia me na haawina pilihua a ka ma'i,
a na'u oukou e hooluolu aku.
KAUKA YONG KAM PUNG.
Honolulu Sept. 2, 1891. 272-d3m
I KA LEHULEHU HAWII
Ko hooiaio aku nei ka mea nona ka inoa malalo, ua hoolaia ka'u wahine mai ka pilikia hoomailo a ka ma'i kokopaa, ka'u keiki elua makahiki hoi mai ka aneane loa ana e make i ka ma'i emi pu wale no o ke kino, oia hoi ka pilikia ai maloko o ke kino. Mai ke ola ana o ka ma'i a hiki i keia la, aole i hoea hou mai na pilihua o ia ano. Ke kono nei au i na makamaka Hawaii o'u e hele ae ia Kauka Apana (Yong Kum Pung) a e loaa no ka maha. Mai kapalua ma na ano elua - oia ka oluolu o na pilikia ma'i a me ka haahaa o na auhau aua.
Mo ka ol@io.
P.M. AEA.
KUAI HOOPAU NUI.
Mai keia manawa aku a hiki i ko Makou hoonee
ana aku iloko o ko makou
HALEKUAI HOU
Ma ke Alanui Papu, - (NA HALE BURUA.
E hoolilo aku ana Makou i ko Makou waiwai a
pau o na ano Lole:
NA LOLE NANI.
NA LOLE I @UMUIA.
KAPU A ME PAPALE.
PAHU LOLE, a pela aka.
No na Uku Hooemi Loa Nae.
Egan & Gunn.
ALANUI MOI kokoke i ke ALANUI PAPU. tf-d.
Poino i ka
Wai!
POINO I KA WAI!
E hoomaka ana keia mawaena o keia la a me ka Poalua a hiki mai o keia pule ae. me ka nana ole ia o na lilo.
N.S. SACHS.
263-dtf. Honolulu.
HOOLAHA HOU
B.F. Ehlers & Co. - PAINAPA.
HELU 99 Alanul Papu.
IA OUKOU E NA MAKAMAKA A ME NA HOALOHA OIAI HOI, UA makaukau makou i ke kuai hoopoho aku i na lole o ua Wahin@ Kane a me na Kamalii, oiai, e hoi mai ana o B.F. EHLERS me na lole hou ma koia moku mai a oia ke kumu o ko makou kuai hoopoho ana, i kaawale ai na wahi no ua LOLE HOU.
E kipa mai e na makamaka i' hoopau ia ai ko oukou kanalua no ka makou kuai hoopoho aku ia oukou. Owau me ka oiaio.
t@ B.F. EHLERS & CO.