Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 292, 30 Kepakemapa 1891 — Page 2
| This text was transcribed by: | Naomi Ajello |
| This work is dedicated to: | to my Hawaii Hamachi Ohana |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
--------------------------------------------------------------------------------
MA KE KAUOHA.
----------------------------------------
----------------------------------------
I kulike ai meka Pauku 1, Mokuna XXXV o ke kanawai o ka makahiki 1888. Ua loaa i ae kuleana e nahele i na Pa Aupuni o Kekaha i elua apana, o kekahi apana aina aupuni makai o ke alanui aupuni o Kamanamana ma Kaloa Kona Akau, Hawaii.
-------
I kuike ai me ka Pauku 2, Mokuna XXXV o kr ksnsesi o ks ms kshiki 1888. I keia la, ke hookohu ia aku nei o Mr. C. K. Kapa, i Luna Pa Aupuni no Kamanamana, Kolea, Kona, Akau Hawaii.
C. N. SPENCER.
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiana, Sept. 29, 1891
291 3ts d.
------------------------
------------------------
KA LEO O KA LAHUI.
----------
JNO. E. BUSH.
Lunahooponopono a me Puuku.
_-------------------
--------------------
Poakolu, Sepatemaba 30,1891
--------------------
KA UKU LUNA O NA AHAOLELO.
------------
Ma na itamu i hiki mai a i pa’i ia ma na nupepa haole, ua hoolaha ia keia malalo iho:
“Ua hooholo iho ka Ahaolelo o Nu Kilani, e hoonui ae i ka uku-o na hoa mai ka #750 a ke #1,200 e ka makahiki.”
He itamu keia a hoike ana i ke kuekuemi ole o ka noonoo o na kanaka e hoohana iho i ka mea kupono lakou iho me ka hookamani ole e like me na a’o ana a na misionari i na kanaka Hawaii, he mea hewa ko ke kanaka noonoo ana a hoo nolo iho i ka mea kupono e uku ia ai oia no kona luhi, kona manawa a me na lilo.
Ua loihi ka mau o keia a’o hookamani ia ana o keia lahui, aka, ke pau aku nei ka nui. A eia hou keia, a oia ka makou e a’o aku nei e hoopau’ia. Ma na wa a pau a ma na wahi a pau, aole kakou e hilahila i ka hana ana i ka mea pono i ka hana a ka lahui, e lawe ai kona luhi a e hoihoi ai hoi i kona mau lilo a apu, he mea pono ia.
Mamua aku nei, ua kamaaina makou i ka a’o a me ka hoohenehene o na misionari a me na haole malalo o ia auna, e hoole ana i ka maikai ole o ka uku ia ana o ke kanaka ke lilo oia i lunamakaainana, a ina e uku ia, he pono no i wahi uku uuku.
E na Hawaii, he mau hana maalea, he pahele keia i mau ai ka ilihune o ko oukou mau lunamakaainana ke noho i ke kau o ka Ahaole lo, a i pio mau malale o na dala kipe, kuka loloa a me na haawina kipe e ae e hana ia ana me ka maa lea. Aole he makemake ia o ke kanaka Hawaii e uku kupono is no kana hana, no kona luhi, o lanakila auanei a kuokoa oia, a hana aku i ka mea pono.
Aole, ua makemakei oia a noho ilihune, i hiki ai ke hoohana ia oia e like me ka manao o ka poe lipolipo o ka maalea kolohe, i ae ai oia e koho mahope o ka poe waiwai ma na haawina e hoopumaikai ai ia lakou, ma na makana dala no ua hui mokuahi no kela a me keia pomakai e pili ana i ko lakkou nui.
Ne omaikai ka haole waiwai a me ka misionaari i komohe hoa no ka hale Ahaolelo o Hawaii i koho ole ia mahope o kekahi haawina a kokua a makana e ae paha, i pili i ka pono o kekahi hui a ahahui i loaa iaia kekahi mahele a he kulea na paha kona. He kue keia i ke Kumukanawai, aka, ua like ka hao le me he lio ala i paiulu ia ka maka, eike wale ana no ma kona pakeke me ka ike ole i ka pono o ke kanawai a me ka hooko pono ole ana i ua kanawai la. E like me ka olelo oiaio,ua piha lo lakou maau i ka uluku o ka hewa. No lakou keia pomaiaki e hookamani ana. No ko kalou ponoo ka haawina hoopae limahana aka, ole he nana ia o ke kanawai e papa ana i ko lakou kooho ana ma ia haawina. Ina nae no ka hooko ana i ka mea pono a kaulike no ka luhi o ka H
awaii, ua wikiwiki na ima i ke kuhikuhi i ke kuhiluhi i ke kanawai.
He $5000 ka uku o na luna aha olelo o na hal elua o Amerika Hui puia a me ka uku mile, a me na haawina e ae he lehulehu wale. Mali’a paha, he olelo mai koe o ua poe nei, he aina anu keia mau wahi, a he hiki wale no ko Hawaii ke hele me ka ma-lo aole lole a pela aku. Aka, o ka oiaio maoli, aole he makemake ia ka Hawaii e uku ponoia o like anei, a o lanakila anei iloko o kona one hanau. E pau keia ma@ hana.
-----…----
OLELO HOOHOLO A KA AHA KIEKIE.
--------
Ua hooholo ae ka lunakanawai Judd Alapaki, ma ka hoopii a Ah Sau kue ia Magoon, Booth a me ke kahi mau hoa e ae. O keia hihia, he komohewa, aka, no ka wai nae ke kumu. U hooholo iho o Alapaki; aole i komohewa keia poe, oiai, ua kuleana no lakou ke kii i ka wai ke hiki mai i ko lakou manawa.
Ma ka hihia Banco hio, he wa okoa kau nei, ua hoapono ia ka hoo holo a ke komisina wai, a ua kauoha ia ka mea pale Keanini, ua kuleana ole e hookahe ia kekahi wai ma ka ha-wai papa, oia he mau kaihi wale ana ia i na hora wai o ke lehulehu me ke kuleana ole.
----…----
NA MEA HOU O KA PANALAAU MA’I O KALAUPAPA NEI.
------
Mr. Lenahooponopono;
Aloha kaua: ---
Ma ka la 21, o keia mahina, ua kono mai o W. H. Tell, i na kokua ma’i e hele aku i ka hale oihana, oioai, he manao ka kona i na kokua ma’i. Ma keia, ua hele aku la na kokua a pau imua o ka makua W. H. Tell, no ka hoolohe ana i na olelo a ka luna i kauoha mai ai ia lakou e hele aku.
I ka akoakoa ana aku o na kokua, ua ku mai la o Tell a hi mai la i kona manao penei:
“I kauoha aku nei wau ia oukou, e akoakoa mai, oiai, ua manao wau e hana wale oukou na kokua, i ka hana, oia hoi ka moku pa’i-ai, e hana me ka uku ole, oiai o ka hana ana i ka pono o na ma’i, he mea maikai e hana oukou me ka uku ole. O ka moku Mokolii hoi, e hana oukou me ka uku ole iloko o na hora hana 9, oia wale no ko’u manao i kauoha aku nei ia oukou; a pehea la keia manao iwaena o oukou, ua pono paha aole paha.
Mahope o ka noonoo loihi ana o na kokua, ua ae lakou e hana wale i ka moku lawe pa’i-ai me ka uku ole, ke hui nae na kokua a pau e lawelawe like i ka hana.
Ma ka la 22 mai no, ua kono hou ia mai no na kokua e hele hou, ua hele no na kokua, aole nae i hai ia mai ka hana.
Ma ka la @23 mai, noho hou no na kokua ma keia la nui ka nune mawaena o na kokua, kekahi poe kokua ae e hana me ka uku ike kekahi poe, aole he ae.
Ma keia, ua ike ia ka like ole o na kokua, kekahi poe kokua hoi, pe iho la malokoo o ke kuka o ka hoopilimeaai, o kekahi poe kokua ua lawe ae no lakou i ko lakou manao paa, me ka hoopilimeaai ole aku mahope o ka limanui, Ua lawe lakou i ko lakou kuokoa oiaio ma ke kakau ana i ka inoa, me ka ae ole e hana wale me ka uku ole.
He oiaio, i ke au mamaua loa, ua hoohana walae ia na kokua me ka uku ole e like me he bipi kauola e hooluhi wale ia ana e kona kahu, mamuli o keia hoohana wale ia ana o na kokua, ua kaniuhu maoli no na kokua a no ia kumu, ua hoomanawanui lakou e hana a hiki i ke komo ana mai o na lunamakaaina na o ka ahaolelo i ka Panalaau nei, akahi no a pau kela kaumaha maluna o lakou. Ua komo koke ka lakou noi imua o na Hoa Hanohano o ka ahaolelo, a nooi ana a hoopau ia ko lakou hoohana wale ia ana me ka uku ole ia mai e ka Papa Ola; a o ka hopena o kela noi, ua hookoia ua ae ke aupuni a me na Hoa Hanohano o ka Ahaolelo Kau Kanawaioke aupuni, e uku ia na kokua ma’i e noho la ma ke Panalaau o Kalaupapa.
A ina he hana na ka Papa Ola e manao ana e hoohana i na kokua me ka uku pu aku i ua kokua la, a ina e hoole kekahi kokua i ka hana, e hopau ia aku no kona noho ana malaila me ka hoahewa pu ana mai o kekanawai i ua kokua la e hoole ana.
A ma keia,ua hoomama ia mai kekahi luhi mauwale ana i na la mamua; a i keia makua hou hoi ke makemake nei oia e hoihoi hou i na kokua e like me mamua, me ka pale ana ae hoi i ka mea a ka ahaolelo i hooholo ai.
O kekahi keia a o na hana maikai ole a W. H. Tell e makemake nei e hooluhi hou i na kokua e hoihoi hou aku a e like me ke au mamua, aole no e pono ka makapo e noho ma ka oihana aupuni, e pono e hoo noho mai i kanaka makapo ole a naauao no hoi, oiai aole e pono e hoomau loa aku ia W.H. Tell, oiai ma e mau ana kona noho makapo ana, alaila, e haule ana i ka lua.
Oiai o ka W. H. Tele mau hana e hoolaha nei, he kupono ole, ke ae nei i ka mea a na lunamakaainana i hooholo ai, oiai aole i olelo mai ke kanawai, e hana wale iho oe e ke kokua i ka moku pa
i-ai, me ka uku ole aku o ka Papa Ola. Aole! Aole loa, no ka mea, aole i hoakaka mai ke kanawai e hana iho oe i keia hana la me ka uku ole, oiai na ke kanawai keia i kauoha e hana iho oe me ka uku ole. Aole he mau olelo peia maloko o ke kanawai, o ka mea i kauoha mai ai ke kanawai, e hoohana me ka uku pu aku i ke kanalima keneta, aole o ke kapae ae ma ke paia e hu@a ai kohu popokii me ka olelo iho he hoonui lilo loa i ka Papa Ola. Me keia, ke olelo ae nei au; e noonoo hou mai ka Papa Ola i makua kupono, aole o keia William Tell.
Ina e mau aku neia W. H. Tell maluna o ka oihana, e haunaele ana ka hopena ma keia mua aku, oiai ke hana mai nei i ka hana-hoonaukiuki i na kokua ma’i.
Ke hoopau ae nei au i ka inu ana o ka’u masatila i ka wainohia o ka inika; me ka Lunahooponopono ko’u aloha nui, a me na keiki hoopono hoi o ka papapa’i kaulana ko’u lulu lima pa ana.
Owau no kau kauwa:
@. E. M. Ka@
Kalaupapa, Molokai, Sept. 24, 1891.
-----------------------------------------------------
He Kuai Nui Hoopau aku.
E HOOMAKA ANA I KEIA
POAONO, AUGATE 1, 1891.
Ua Lilo ko makou Waiwai he mea Mohai wale!
Ua Hoemiia ke Kumukuai ilalo, aole i ko Makou Pono, aka nou no
Pana Kumukuai no 30 La wale no:
200 paa lihilihi keokeo puka aiani…………… $.90
20 i-a Kalakoa maikai………………………..1.00
12 keokeo 1 i-a lula 1.00
8 keokeo 1 i-a laula………………………….1.00
159 kakini lakeke o na Kamalii (huluhulu)… .45
93 kakini kale waihooluu o na wahine…… .05
Huluhuluine na paa lole kuponoo, .25 keneta o
ka i a, e kuai no makou i keia mau la no 7 i-a no 1.00
Papale Kula o na Kamalii……………………… .25
Na Kawele nunui, 2 no………………………… .25
Kakini eleele maikai…………………………… .25
Na Papale i kahiko maikai ia………………… 2.50
RUMI HANA LOLE MALUNA , HOLOKU, etc. HANA IA ME KA OLUOLU LOA. E HOOPAA AKU NO MAKOU NO NA KUMUKUAI MALUNA NO 30 EA. NO KE DALA KUIKE WALE NO EKIA KUAI ANA.
C. J. Fishel
Ka makamua o na Hale lako o na Wahine, oia hoi ma alanui Papu@ m@ Hotl, kahi i hanau ia ai na kuai hoopono a ano nui no hoi.
---------------------------------------------------------------
I keia la, ua hookohu ia aku o JACOB KALA ESQ., i Agena haawi Palapala Mare, o ka Apana o Koloa, Mokupuni o Kauai. C. N. SPENCER
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Aug. 31, ’91. 271-d3t.
---------------------------------------------
Ka Buke Akeakamai.
……..AO……..
KE KI GULA
NO KEKAHI MUA MEA HUNA POHIHIHI I KULIIA E KA NOEAU O KE KANAKA.
-------
Kakau mua ia e ka Mea Hanoha @ DAVID KALAKAUA a me kekahi poe e ae he nui, a i Hoouluia, Hooponoponoia, a Hoomahuahua hou ia e Kevi-i-Levi ole ia ka Akeaka mai Hawaii o ke Keneturia 19.
Mahele o ka Buke.
MAHELE I.
Viola- Hoike Ouli ma na kau Oulin o A LO lana Mahina.
GZOi ILA—Heke ADAIE ka@ G
oke kanaka.MAHELE III.
METRAG ARATIMA—Ka hoike Ouli ma ka Hoonohonoli Huahelu ma ka Helu Kahala.
MAHELE OV.
ONEIROLOGI
MAHELE V.
K Papa Konane Hoailona Pomaikai.
--------------------------------------
OLELO HOOLAHA.
Ua makemake ia i 50,000 kawowo Alani momona, aole e emi malalo o 6 iniha ke kiekie, a e iku ia no he 5 keneta o ke kumu hookahi. No na mea ae i koe, e ponoe hele ae e kuka pu me Dilinahama.
B. F. DILINHAMA.
Luna Nui O. R. & L Co.
------------------------------------------
Hoolaha Hookapu.
Ke hoike ia aku nei ka lohe i @a ano kanaka a pau loa. Ua hookapu loa @ua i ko maua mau Apana Aina ekolu i kapaia o Kalaheo, Kahaleula a m@ Puuoihala, no lakou na eka 202 e waiho la ma ka Paa, Kailua, Koolaupoko, Oahu, i hoolimalima ia e maua mai ia Kelea (w) mai. Nolaila, ke papa loa ia aku nei ma holoholona o kelaa me keia ano, aole e hookuu wale ia maluna o ua mau Apaua Aina la, a o ka mea a mau e maua, a i ole ia, e ko mana mau hope paha, a e hooko ia e like me ke kuhikuhi a me kanawai. O na poe a pau e makemake ana e komo iloko o keia Hui, e pono lakou e hle mai e hui pu me Mrs. C. I. HIRAM, a i ole ia, me DAVID DAYTON, a i ole ia KUKA.
Owu no me ka haahaa.
MRS. C. I. HIRAM.
Honolulu, Oahu, Oct. 8, 1890. 3ms-d.
-----------------------------------------
OLELO HOOLAHA.
Owau o ka mea nona na aina o Makaiio, Kamakalalaukaio, Kaluaopalena, ke papa ake aku nei i na mea a pau aole e hele wale maluna o ka aina, a aole e hoi e kuai i na loi ai oo a me loi opipio, me ka hele mua ole mai e kuka pu me a’u. O ka poe a pau e kue ana i keia olelo, maluna no o lakou ko lakou poho.
MELE AKONI ROSE.
Aug. 4, 1891. 251 8m-d.