Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 278, 11 Kepakemapa 1891 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

MA KE KAUOHA.

I keia la, ua hoo ohu, ia aku o JACOB KALA ESQ., i Agena haawi Palapala Mare, no ka Apana o Koloa, Mokupuni @ Kauai. C N. SPENCER. Kuhina kala aina. Keena kalaiaina, Aug. 31, '91. 271-d3t

I keia la ua hookohu ia aku o W. Von Gravemeyer Esq..i hoa no ka @apa Alanui o Hana, Mokupuni o Maui, ma kahi o P.M. Rooney @ wa ho mai. Eia na hoa o ua Papa la: DAVID CENTER  -LUNA HOOMALU. OSCAR W.VON GRAVEMEYER C.N.SPENCER. Kuhina Kalaiaina. keena kalaiaina, Aug. 28. 1891. 3ts-d.

 

KUAI O KA HOOLIMALIMA O NA AINA AUPUNI O MANU-KA A ME KAULANAMAUNA, ILOKO O KA APANA O KAU, HAWAII.

Ma ka Poakolu, Separtmaba 23. 1891, ma ka hora 12 awakea, ma ke alo iho o Aliiolani Hale, ua makaukau e hoolilo ia aka ma ke kuai kudala akea ana, ka hoo limalima o na Aina Aupuni o Mauu-ka a me Kaulanamauna iloko o ka apana o Kau, Hawaii, o ka nui o ko laua ili, he 26.000 eka oi, a emi mai paha. ka manawa hoolimalima 10 makahiki Uku koho mua, $100, a ma ka hapa makahiki ka uku ana. Ua kuai ia na hoolimalima o keia mau aina me ke kuleana, ua hiki no hoi i ke Aupuni i kekahi wa iloko ok. manawa o ka hoolimalima, ke komo aku a ke la-we nona, ke hoolilo aku a pau i kekahi mahele paha o ua mau aina nei, no na mea e pili ana i na pa aina home, me ka hookuu a@a o ke aupun@ i na hoemi Kupono mai ka uku hoolimalima aku. C.N. SPENCER, Kuhina Kalaiaina. keena kalaiaina, Aug. 27 '91. 269 4t-d.

 

KA RULA NO NA KAA

Mamuli o ka mana i ili mai maluna o'u ma o kekahi kanawai e hooponopo no ai i ka lawe ana o na Ohua a me na Ukana a me ka ae ana no ka hoolimali ma o na Kaa, kaahuilalu, kaaukana, kaakikane, a me na ano kaa e ae, ma ka Apana o Honolulu. Ke hana hon aku nei ma kela i na Rula Hou iho ma hope nei e pi@@ ana i ke ku ana o na Kaa ohua, e heluhelu ia Rula 12 A., pene: 12. A-O ke Kaa ohua mikini ia e kali @aa ma kahi Hoolulu ma Honolulu o ke Alanui Ka@mahu Oahu, e hoolaina la la @ou ma ka aoao Ewa o ka aoao hema aku o ke Alanui Moi, o kahi e kipoho Manienie ia la, a ke alanui kapae makai a ma ia ala aku a ke alakapae ma ke kihi o ka Hale Hoolulu o ke Alakaemahu. A ma ka lihi makai o ke Kipoho Ma nienie Waena, e huli @a ma Ewa. A ma ka lihi o ke Kipoho Manienie Akau Hema, mai ke Alanui Moi ak@ e huli la makai. C.N. SPENCER. Kuhina Lalaiaina keena kalaiaina. 262-3ts-d.

 

HOOLAHA OIHANA WAI.

Honolulu, June 22, 1891. I kulike ai me ka Pauku 1, Mokuna XXVII @ na Kanawai o 1886. O na mea a pau e lawe nei i ke kule-ana wai a e hookaa nei paha i ka uku wai, ke hoomaopopo ia aku nei, on a uku @ @ no ka manawa e pau ana i Dekema-ba 31, 1891, ua hiki a ua kupono e hookaa !a ma ke Keena o ka Oihana Wai, ma ka @@ I o Iulai, 1891. O na subau wai a pan e waiho uku ole ana ke umikumamalima l@mahope iho @ la wa, e paku'i ia aku a@@ @o he um@ pa haneri keneta. O ka poe a pau e hookaa mai ana i ko @@@o@ @uhau wai e hoi@@ pu mai i @@ @@ @ ou likiki hope i uku ai, Ma ke keena o ka Oihana Wai ma Kapuaiwa, e ukn ia na auhan. JOHN C. WHITE Luna Hooponopono Oihana Wai 223-24ts. Ma keia hope aku aole o hoouna ia kekahi p@pa ma ka owili pakahi ke ole e ukn mua ia mai. ke ola o ka pepa ae hoolohe e @@ makamaka i keia @o ka OIAIO. a me ka LEO, nele no ka uku ana mea nele @o oukeu i ke kukui ole Mak@kauoha

 

KA LEO O KA LAHUI. JNO. E. BUSH. Lunahooponopono a me Puukn.

Poalima, Sepatemaba 11, 1891.

KA HANA LAIki.

Ua ha'i aku makou inehinei, e ake ana ka poe mahiko e h oopau ia ke dute maluna o ka raiki e komo wale mai mai Kina a me Iapana, i loaa ai he mea ai emi loa no ko la-kou mau paahana. Ma keia hana ana e popehi ia ai ka mahi raiki ma Hawaii nei, a e lilo hou ana na aina wai o Hawaii nei i ulu aka-akai, a e haule ana ia wahi loaa a na Hawaii. Aka, aole e nana mai ana ke aupuni a me ka aoao hoomaemae o ka pio kahi loaa a ka Hawaii. O ko lakou makemake e ola lakou a e waiwai, e ilihune hou ka hawaii a e nalo loa aku. A o keia hana, e kue ana i keka=hi hana imi loaa, e mahele ana i ka puka mawaena o ka aina a me ka mea mahi, oia iho la ka keia Aha Kuhina e ake nei e hoonana aku. No keia mau kumu i loaa ai ka hookipa ana a na mahiko i ka Moi-wahine iaia e h ele ana e hoomaauea me ka lahui. Ua  hookipa mai la-kou, aka, e like me ke ano o na ha-na a ia lahui, aole i hookipa ia mai ka Moiwahine no kona makemake ia, oiai. ua puka mua no na kua-muamu a keia poe, he ohana nika keia ohana Alii. He hoopukapuka ka hana a na haole, iaia e haawi a e hookipa mai ana me kahi apana pipi a me kahi apana baena e hoomaopopo iho kakou ua kuku mua no kekahi waiwai nui ma kou lima, pela i hookipa ia ai ka Moiwahine, a eia ke puka likklii mai nei. Iloko no nae o ka ike mua no o ka Moiwahine i keia mau hana a keia poe ua haawi pio aku no oia iaia iho. a me he la, ke hoolilo nei kona Aha Kuhina, e hoolio aku i kekahi mau pono o ka lahui, i kaa ai ka ai maiuu i panee ia mai e na mahiko i ke Alii, me ka ho-aa a pololi o na hoa hele. Ua maopopo loa ia makou i keia wa kela olelo a ka Moi Kalakaua i olelo ai pehea e hiki ai iau ke kue aku i na haole, oiai, ei no iloko o kou io ponoi kahi o ke kue i noho ai , e ake ana e hoopau aku ia'u mai ka noho Moi. No ke kupaa o Ka-lakaua mahope o kona lahui, a no kona ae ole e pepehi ia na mea a pau no ka pono o na misionari, no-laila, noho iho la ka Aha kipi a ka Loio Kuhina Akepoka i hoike ma ka hale ahaolelo o 1890, me ka ma-nao e hoopa i ka Moi a e hoonoho ae i kona kaikua@@@@ ma kona wahi. Auwe a Pamano! Eia ke kei mai nei ka aoao e no-ho nei, o ke koeno  0 1887 e haawi hou ia i mau pono hou no lakou, in a no e poino na mea a pau, ua hi-ki no. A cia no hoi ke malama ia aku la ia makemake ma ka aoao o na luna aupuni. No ka nele ana i na haole e hoala ai ke kipi maoli ana, oia ke kii ae la e pelo, e hoopunipuni a e hoahaaina loaa ai ka makemake.  Nolaila, aole he manaolana ana mai ka Moiwahine no ka pono o kona lahui. Ina he mea hiki i ko-na mau kuhiua e hoopio i ke kanu raiki o Hawaii nei, ma kahookomo dateole ana mai o na raiki emi @ na uina Asia e hana ia ana. a e k@-kua aku ana no ke Alii. O ka Absolelo wale no kahi e pio ai kein mau hana, a ilails ka@o@ e kuik@-hi aku ai a launkila.

 

I KOU IKE ANA I NA HEWA O HAI, MAI HOAO OE E UHI.

O keia kekahi o na olelo noeau a Solomona i hoike ia ma kana olelo. Aka, in makou nae e hoao ai e hoike @ kekahi mea a makou i ike ai he hewa ia, oia ka wa e puoho ae ai, a i mai ua hewa makou no ko makou hoike ana i mea, oia ke ka-hua oiaio e loaa ai ka "Hoopono, " aole o ke kakoo aku ia mea he he-wa, oiai, aole loa makou no ia poai, a aole no hoi makou he poe e pai wale aku ana i ka mea hana hewa, aka he noe makou e hoike ana i ke akea ma na ane a pau, a e haawi ana hoi i na a'o ana i na hoa kana-ka a pau. Nolaila, e ka lahui e, mai nono-hua oukou, no ko makeu hoike i na mea huna a oukou e hana malu nei, oiai. aole oukou e make ia mea, aka aia ko oukou make i ka hewa a ou-kou i hana ai. Nolaila, a i makemake kekahi e ola ia, e hoolohe oia i ke ao ia aku, a i hoowahawaha oe i ke ao ia aku, alaila, e lilo ana oe i holoholona, o keia ka leo o ke ala e pua aku nei.

 

HE AIHUE HOU UA HOPU IA

Ua paa i ka hopu ia kekahi pake uo ka hewa aihue, ma ka po onehi-nei, e na makai, a, aia, i Kalakaua Hale kahi i limalima ai. O keia ano aihue, he aihue i oo ole ka iwi kuamoo ole; nolaila aia i paa koke ai i ka umii a ke aupuni. Ina he aihue keia i loaa na ka koo ana mawaho mai, in a la ua hoo pahaohao hou ia ko ke kapitala nei, aole  hoi o ke ku hookahi o Makaua i ke alopali, nolaila hei koke oia i ka upena a ka-Lawakua. Nolaila, ke lmawi pei ka LEO i na mahalo ana he nui, i ka oihana makai, no ka eleu, ka mio, a me ka mikioi ma ka lakou hana; nolaila, e na kiai o ke aupuni, e hooi aku i ko oukou makaala i keia wa, i ko ka wa i hala, oiai, o ko oukou eleu a me ko oukou miki, oia ka mea e hilinai ai ka lahui i ka oukou hana, o oia hoi ka makeneti nama e ume ia kakou a pau iloko e ka lokahi.

 

KA KULA KAIKAMAHINE O KAWAIAHAO

Ua hooholo na malama waiwai o ke kula kaikamahine o Kawaiahao, e hana ia i lole kula no na hauma-na o ke kula Vilikini ka lole maka like, a ua koho ia he mau komite no ka noonoo a wae ana i ka lole, o ke kumu o keia, oia no ka hoemi ana i ka lilo o na makua mea keiki no ka mea, ua ike ia i kela makahi ki aku nei, he ehiku papale o keka-hi haumaua; a me he ala, he mau hana hookelakela no hoi kekahi mawaena o na haumana, e laa na aahu, na kahiko a pela aku. Aka, o keia manao o na luna ma-lama waiwai o keia kula, he ku i ka maikai a me ka mahalo ia. he mea no hoi e ao mai ni i na keiki a kakou, o a'o i ka hoohaahaa a me ke akahai. He mahalo ko makou i na hana maikai a paa, a o na ba-na ino, oia ka ka makou i na hana maikai a pau. a o na ha-na ino oia ka ka makou makakila e kue aku ai mo ka hopo @ole.

 

UA NINANINAU IA.

Mu ka la iuehinei. ua nianinau ia o Bila Kamaa-ole. in a paha nana i aihue, ua a e mai oia i na mea a pau, a i ka hope mae o kana pane. ua hoike mai oia he ekolu ko lakou nui elua ka haole, i loaa @le hoi ia ia na inoa, a i ike ole hoi i ko la-ua mau heleheleka, a wahi no ana, o ka heana ae nei o na powa, oia ko lakou huna. Nolaila, aole kela he mau haole e ae ,me he mea la, oia mau h aole ana i hoike ae la, oia no kela mau kii onohi e maalo mau nei imua o na maka o kakou a pau. Me he mea la, ke lawe nei oia i na ehaeha a pau a ke kanawai ma-luna o kona hokua, a e hoopakele ana hoi i kela poe puuwai eleele. O keia ka makou i olelo ai i ola-honua, o oe e ke kanaka hawaii ke komo ana iloko o ka poino, a me na ahewa ia, a hiki nae i ka wa e loaa ai na pomaikai, alaila, o lakou ala wale no, a oia ka wa au e ike aku ai, e akaaka ia mai ana oe e ua poe kolohe la. O keia ae la na mea i lohe ia mai, e pili ana no ka mea i hopu ia, a o ka oi aku nae o ka pono e noii po-no loa ia a loaa pono ka mea hana hewa.

 

HE KANAKA KEONIMANA OE.

O keia ka pane a kekahi o na Keonimana oiaio iloko o keia kula-nakauhale, i kekahi hoa o laua oiai oia e hooko ana i kana apana hana i hoakaka ia ma ke kanawai. Amaluna oia kakua o ka hoopo-no oia e hana ana, oia ka wa i lo-hea aku ai kekahi leo kakana o ke-kahi o na olelo pelapela loa, ma ka olelo Enelani, a oia hoi ka olelo i kapaia, "Aole au he keiki na ka holoholona." I ka wa o kela mau nuaolelo puka mai ai mai ka waha mai o keia kanaka i manao ia he keoni-mana, oi ka wa o keia keonimana oiaio i pane aku ai: "He kanaka Keonimana oe." Mamuli o ko makou lohe ana i keia, ua ehaeha loa ia ko makou lunaikebala, a oia ke kumu o ma-kou i hookau aku ai i kela inoa he kamalii. Nolaila e ka poe i hoonaauao ia i ka olelo Enelani, a i kapa ia hoi he keonimana, e akahele i ka hoo-puka ana i na olelo pelapela iwae-na o ke anaina, oiai, o ke alelo, ua like ia me ke ahi e lalapa hele ana i o a ianei. Me keia mau ao ana, e hookana-ka makua iho ka noho ana, ka noo-noo, ka hana, a pela e aala ai ka inon, a e loaa ai hoi na mahalo ia ana he nui. O k@ makou lohe keia i ke kaka-hiaka nui onehinei.

 

NUHOU KULOKO

Ua hoike ae o Capt Chaney i ka huli hoi ana mai nei a ka Waiale-ale, ua ike ia aku la kekahi moku-kalepa kia-ha, mawaho ae o Kalae-loa, me he ala o ka moku no keia i ike ia ai e kalewa ana i waho ae nei o kakou. Ua hoao ae kela keiki aihue Wm. Hoopii, e wehe i ka puka o kona ru mi i hoopaa ia ai; aka, ua poho ia mau manaolana ana o us Bilaka-maaole nei, mamuli o ka lohe@m@a mai makai kiai, in a o ka hemo no ia o un biiakamaaole nei. Ma ke awaken o ka Peakolu nei; ua malama ia he heihei kaa hehi-hehi wawae, mawaena o Mr. Lovek@@ me Geo. H Paris, mai ke keena mai o ka nupepa Advertiser ka hoo-maka ana, a no Waikiki Villa ka pahu hopu, a ua lilo ia Paris ka eo ma o kena hiki mua ana iloko e 12 min, me 55 kekona.

 

Maikai no hoi ke kani ana a ka Bana i ka ponei ma ka Ema Kuea, a ua nui no hoi ka poe i akoakoa ae malaila, no ka hoolohe ana i ke-la mele maikai, Maia momona (Sweet Banana.) Ua lohe mai makou i ka hana aloha ole a kekahi makuakane hookama i kana keiki hookama, oia hoi, ua kukulu iho nei ke keiki i kekahi hui hoopukapuka dala, i wahi e po-no ai keia noho ana, no ka mea ao-le he hele o keia makuakana i ka hana, a no ka ike ana o ke keiki i ke kolohe o keia makuakane, nolai-la ua hoopau aku oia, i ka nohe ka-kauolelo ana no ka hui, a no ia ku-ku iho la, ua hele aku la keia ma-kuakane e hana i kekahi palapala hopu no kana keiki, me kona huna ana iaia iho, a hoomanao ae la ma-kou ika olelo a ka Baibala O ka mea hana ia ma kahi malu e hoike ia no ma ke akea. I make no ka hoi o Pamano i kona inoa makua-kane.

 

KALOA & WAINEE.

NA KAMANA HUI KUKULU HALE. (Me ka uku haaha.) O na kauoha mai na mokupuni mai, e hoauna pololei mai i na mea no laua na inoa maluna ae, a e loaa no maua i kela Hale Houma ke kihi o na Alanui Nuuanu me Kukui ma Honolulu. S. K. Kaloa. & Geo Wainee. w-4ts Sept 11. 1891.

 

OLELO HOOLAHA

Eike aapei na mea a pau, eia ma ka pa aupuni o Makiki nei,  ke-kahi mau lio hewa; lio k ulaula po-holehole ke kua, aole kuni; lio k ulaula kikokiko ma ka a-i 4 wawae keokeo hoailona kuni uha hope ak. hao ano e. O ka mea a mau mea paha nona keia mau lio, e pono e kii koke mai, o hala na la he 15, e kuai kukala aku no au ma ka la 26 o Sept. 1891. D. KAOAO Luna Pa Aupuni. Sept. 11 278 d-3ts

 

Kauka Yong Kam Pung. (APANA.)

Helu 53, Alanui Maunakea. Ke Kauka Loea o ka Aina Pua!

Ua hiki ke hoola ia kela a me keia an@ ma'i, mai ko na kane, wahine a me na keikiliilii. O na ma'i ha-no ua hiki loa ia ke hoola ia me ka maalahi. A o na'ma'i e pili ana i ka maka pan pu ia i ke ola. Ke ho-ike ia aku nei, eia oluolu pu o kahi au-hau. Ka poe pilikia hanau keiki a hele nui pah@ o ke koko, a'paa a lohi naha ka hanau ana paa paha o ka waiu, e hele nui mai i o'u nei. E KIPA mai e ka poo i hoolan@ lau ia me na haawina pilihu@@@ ka ma'i a na'n oukou e hooluolu aku. KAUKA YOUNG KAM PUNG. Honolulu Sept 2. 1891. 272-d3m*

 

I KA LEHULEHU HAWII

Ke hooiaio aku nei ka mea nona ka inoa malalo, ua hoolau ka'u wa-hiue mai ka pilikia hoomailo a ka ma'i kokopaa, ka'u keiki elua ma-kahiki hoi mai ka ane@ne los ana e make i ka ma'i emi pu wale no o ke kino, oia hoi ka pilikia ai malo-ko o ke kino. Mai ke ola ana o ka ma'i a hiki i keis la, aole i hoea hon mai na pilihua o @@ ano Ke kono nei au i na makamaka Ha-waii o'u e hele ae ia Kauka Apana (Young Kum Pung) a e loaa no ka mahs. Mai kanalas ma na ano elua oia ka oluolu o na pilikia ma'i a me ka haa haa o na auhau ana. Me ka ks oia@o, P. M. AEA.