Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 277, 10 Kepakemapa 1891 — Page 2
| This text was transcribed by: | Arnold Hori |
| This work is dedicated to: | Hawaiian Historical Society |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
MA KE KAUOHA.
I keia la, ua hookohu ia aku o JACOB KALA ESQ., i Agena haawi Palapala Mare, no ka Apana o Koloa, Mokupuni o Kauai.
C. N. SPENCER.
Kuhina Kalaiaina,
Keena Kalaiaina, Aug. 31, '91. 271-d3t.
I keia la ua hookohu ia aku o W. Von Gravemeyer Esq., i hoa no ka Papa Alanui o Hana, Mokupuni o Maui, ma kahi o P. M. Rooney i waiho mai.
Eia na hoa o na Papa la:
DAVID CENTER--Luna Hoomalu.
OSCAR @
W. VON. GRAVEMEYER.
C. N. SPENCER.
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Aug. 28, 1891. 3ts-d.
KUAI O KA HOOLIMALIMA O NA AINA AUPUNI O MANUKA A ME KAULANAMAUNA, ILOKO O KA APANA O KAU HAWAII.
Ma ka Poakolu, Separtmaba 23, 1891, ma ka hora 12 awakea, ma ke alo iho o Aliiolani Hale, ua makaukau e hoolilo ia aku ma ke kuai kudala akea ana, ka hoo limalima o na Aina Aupuni o Mauu-ka a me Kaulanamauna. iloko o ka apana o Kau, Hawaii, o ka nui o ko laua ili, he 26.000 eka oi, a emi mai paha.
Ka manawa hoolimalima 10 makahiki
Uku koho mua, $100, a ma ka hapa makahiki ka uku ana.
Ua kuai ia na hoolimalima o keia mau aina me ke kuleana, ua hiki no hoi i ke Aupuni i kekahi wa iloko o ka manawa o ka hoolimalima, ke komo aku a ke lawe nona, ke hoolilo aku a pau i kekahi mahele paha o ua mau aina nei, no na mea e pili ana i na pa aina home, me ka hookuu ana o ke aupuni i na hoemi kupono mai ka uku hoolimalima aku.
C. N. SPENCER,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Aug. 27 '91. 269 4t-d.
KA RULA NO NA KAA.
Mamuli o ka mana i ili mai maluna o'u ma o kekahi kanawai e hooponopono ai i ka lawe ana o na Ohua a me na Ukana a me ka ae ana no ka hoolimali ma o na Kaa, Kaahuilalua, Kaaukana, Kaakikane, a me na ano kaa e ae, ma ka Apana o Honolulu. Ke hana hou aku nei ma keia i na Rula Hou iho ma hope nei e pili ana i ke ku ana o na Kaa ohua, e heluhelu ia Rula 12 A., pene:
12. A--O ke Kaa ohua laikini ia e kali @na ma kahi Hoolulu ma Honolulu o ke Alanui Kaamahu Oahu, e hoolaina ia la kou ma ka aoao Ewa o ka aoao hema aku o ke Alanui Moi, o kahi e Kipoho Manienie ia la, a ke alanui kapae makai a ma ia ala aku a ke alakapae ma ke kihi o ka Hale Hoolulu o ke Alakaamahu.
A ma ka lihi makai o ke Kipoho Ma nienie Waena, e huli la ma Ewa.
A ma ka lihi o ke Kipoho Manienie Akau Hema, mai ke Alanui Moi aku e huli la makai.
C. N. SPENCER.
Kuhina Kalaiaina
Keena Kalaiaina, 262--3ts-d.
HOOLAHA OIHANA WAI.
Honolulu, June 22, 1891
I kulike ai me ka Pauku I, Mokuna XXVII o na Kanawai o 1886.
O na mea a pau e lawe nei i ke kuleana wai a e hookaa nei paha i ka uku wai, ke hoomaopopo ia aku nei, o na uku @ a no ka manawa e pau ana 1 Dekemaba 31, 1891, ua hiki a ua kupono e, hookaa ia ma ke Keena o ka Oihana Wai, ma ka la 1 o Iulai, 1891.
O na auhau wai a pau e waiho uku ole ana ke nmikumamalima la mahope iho e ia wa, e paku'i ia aku ana no he nmi pa haneri keneta.
O ka poe a pau e hookaa mai ana i ko lakou auhau wai e hoike pu mai i l@ la @ou likiki hope i uku ai,
Ma ke Keena o ka Oihana Wai ma Kapuaiwa, e uku ia na auhau.
JOHN C. WHITE.
Luna Hooponopono Oihana Wai
223-24te.
@ Ma keia hope aku, aole o hoouna ia kekahi pepa ma ka owili pakahi ke ole e uku mua ia mai, ke ola o ka pepa, ae hoolohe e na makamaka i keia no ka OIAIO. a me ka LEO, nele no ka uku ana mea @ele no oukou i ke kukui ole.
Ma ke kauoha
KA KEO O KA LAHUI.
JNO. E. BUSH .
Lunahooponopono a me Puuku.
POAHA, SEPATEMABA 10, 1891.
HE PILIKIA HOU.
He nui na pilikia i hoea mai maluna o na makaainana o keia aina; o ke kumu nui o keia mau pilikia, mamuli no ia o ka nui ake loaa o ka poe waiwai. Me he la, o ka manao e hapuku i na pono a pau no kekahi hapa uuku wale no, a o ka hapanui e noho aku e ai a e inu e like me ka mea e ae ia ana e kekahi poe. Ina kakou e hoomaopopo ua hoolilo ia ka pono o na mea a pau mamuli o ka pono mahiki; ua kapae ia ka noonoo ana no na pono e ae i mea e holopono ai ka pono no na-hana mahiko, a e holomua ai ka waiwai o ka poe iloko o ia hana o ka aina nei. Ua hooikaika ia keia kumuhana, a eia ke noho nei kekahi poe iluna o ka waiwai palena ole e lawa ai na anoai kanaka o ke kanaka, koe aku na anoai puaa o ua kanaka la. Iloko o ka pomaikai nui i helu ia e loaa ana i na mea a pau, he uuku loa ka heluna o ka poe i hoowaiwai ia, a o kekahi mahele o ka poe nona ka hapanui o ua waiwai la i loaa ia lakou, ma ka hoopoino ia ana o na mea e ae e pono hou aku ai ka lahui, eia ke haalele nei i keia aina, a ke hoi nei no ko lakou mau home oiwi, a malaila lakou e noho ai e ai i ka loaa a keia aina e hoohua nei no lakou.
O keia mea i manao ia he pomaikai e ili like ana maluna o kakou a pau, ua lilo he mea e hoilihune ae i ka lahui a me ka limahooikaika, a ua hoowaiwai palena ole aku hoi i kekahi poe he 60 paha ko lakou nui. He mau miliona ka heluna o ko lakou waiwai, a he hoino a he haakei ka makana i haawi ia iho i ka lahui a me ka aina i loaa ai ia lakou keia waiwai.
Ua au aku makou a puni ka aina, a aole he hookahi kanaka Hawaii maoli i hoowaiwai ia mamuli o keia mea he mahiko, aka, he nui na kanaka aina nui palahalaha i kuonoono ka noho'na mamua o keia mea he kanu ko. Ua make aku lakou, me ka pau o ko lakou mau aina a me na waiwai e ae, a eia ko lakou aina ma ka lima o na haole i keia manawa. Ua hoowale wale ia ka Hawaii e na haole malalo o na aelike i hana maalea ia, mamuli o na ohohie, he oiaio a he pono ka i pahola ia aku e ka aoao haole, e loaa ana la hoi i na aoao a elua, aka, aole. Eia ka oiaio ke ku nei, ua make ke kanaka nona ka aina i kinohi, ua ilihune oia. ua lilo kona mau aina a pau, a eia ka poe i koe iho ke kahu pipi nei a ke kalaiwa kaa nei no ka poe i pae olu lo mai i keia aina; ua nahaha ka noho poo ana o ka makua a me kona ohana. He ole, a he ole loa no ka Hawaii hookahi i hoopakele ia e na pahele a ka poe ilikea niuhi-o-ka-malo. O keia pilikia 'ka mea nana i hoopoino i keia lahui a aneane e holoi ia aku lakou mai ke alo o ka ilihonua. Nana i lawe i ka pono koho i kona kuleana alii i kona Kumukanawai, a i ohumu e lawe i ke ola o ka Moi Kalakaua, ka mea nana i imi hookahi a loaa ke Kuikahi i waiwai ai keia poe haole hookano i pae ilihune mai maluna mai o ke okohola me kahi palule huluhulu a lole wawae ahinahina, i kalapuia me ka ili manoa noa ma ka puhuka. O keia ka poino elua e ka lahui, ka mua, ka puni ana o ka Hawaii, a ae e hoopae mai i na misionari Amerika, me ka ae ana e komo pu mai e lawelawe i ke aupuni o keia no. O ke kuikahi Panailike ka lua, ka mea i poino ai ka Hawaii.
Eia ke kolu e hoao ia aku ana e hoohana; oia hoi, e hookomo ia mai ka raiki emi o Kiaa me ke dute ole i loaa ai ona pomaikai no na mahiko. Aka, e pepehi ana nae keia hana i ke kanu raiki o ka aina, a e haule ana na hoolimalima o na aina kanu raiki o ka Hawaii. O keia iho la ke ano o keia poe a makou e kapa nei he niuhi, no ka mea aole lakou i ike ia mea he aloha, he hoopono a he kaulike; aka, e like me ke ano o ka manao ma ke kai a me ka puaa ma ka aina, ua hiki i keia poe ke amu i na mea o kahi hooleina.
Ke Kuu Keiki, a i Hoowalewale
Mai ka Mea Hewa ia Oe Mai
ae Aku.
O keia olelo a'o, na Solomona ia, ka mea i kapa ia, ka noeau. O keia olelo, he olelo a'o ia, he leo aloha hoi, oiai, ke ao nei o Solomona i kana keiki, a oia a'o ana a ka makua i ke keiki, he mau a'o naauao ana ia, oiai, o ka hoowalewale ana mai o kekahi mea e hana i ka hewa i ka hai keiki, ua hewa ia, wahi a Solomona, a he lapuale hoi wahi a ke Kahuna.
O na olelo o keia ano, he mea pono ia kakou ke lawe mai a malama, iho, a koha iho ka luna ikehala ua kewa ia; a oia mau hana a pau, he mau hana ia o ke au e noho pouli ana kekahi lahui.
Nolaila, i mea no kakou a pau e maemae ai, a e kuikahi ai hoi ma na hana pono a pau, mai ka mea e noho ana i makua no keia lahui kanaka, a hiki i na makaainana, eia wale no ke ala e loaa ai ka lokahi, o ka "Hoopono" a me ka "Pono." Oia hoi ka hoopono ma ka hana, ka hoopono ma ka noho ana, ka ike hoi i na makamaka, na hoaloha a pela aku; oiai, o kakou a pau ua hoalii mai ke Akua ia kakou i kinohi, aole hoi ana mea i hoolilo ai i kauwa, aole, aole loa, aka, na kakou i koho i alii a alii ai.
Nolaila, e na puuwai Hawaii oiaio a pau, eia ka wa pono no kakou e hana ai, a e hooko ai, aole hoi o ka hoopanee wale a hala ka wa pono, a aole no hoi o ka puni wale i na hoowalewale o kela a me keia ano, oiai, ua haawi mai ke Akua i ka hanu ola iloko o kela a me keia kanaka, a o ua hanu ola la oia ke ke kahua i ku iho ai ka noonoo o ke kanaka a koho iho oia nona iho, ua kupono kela, a ua hewa keia.
E na hoa makaainana o ka i'o, ka iwi, ke koko, o ka pupuu hookahi, e akahele kakou ma na hana a pau, a mai hoomaewaewa wale aku ia hai, o na auanei i ka leo. E moni i na manao walohia e puka aku nei ma keia pepa, oiai, aole loa he inaina iloko o kona mau mauao, a aole hoi he hoino wale ana, a aole hoi he ahiahi, aka, he aloha oia i na mea a pau. e like me ka ka Haku i hoike mai i kinohi.
E aloha aku oe i kou Akua-me kou naau a pau, a e aloha hoi oe i kou hoalauna e like me oe ia oe iho.
Mai Hoomahui i ka Hewa.
Ma ka po onehinei, ua ike ia e ko kahi poe, kekahi mau wahine i aahu ia me na lole kane, e hele ana me ke ano hoohalua ma ko hai ipuka hale, me ka manao ia mai, ho mau kane lakou, a e ka wa nae o kekahi poe i ake aku ai e ike pono, ua pau nui aku la lakou i ka naholo iloko o kahi nouliuli.
Nolaila, e kela poe wahine e, mai hana hou oukou e like me keia, o halawai auanei oukou me na rumi kapu o Kuikeale, oiai, o ka oukou e Bana nei, ke pii ae nei oukou i ka lapa manu ole. Eia ka wiliwili la ua pua. o ke ala mai koe o ka i'a waha nui o ke kai popolohua a Kane, a ke pua mai la hoi ko oukou manao uilanai maluna o ke kupono, o ke nahu koe o ke kanawai.
Auhea wale ana oukou, o ka leo keia o ke ola, hoolohe ia mai, oiai, oia ka makou e uwao mau aku nei no na hana ino o kela a me keia ano, aole makou e makemake e ahewa wale aku i kela a me keia; ina nae he pono kana hana i hana ai, aka hoi, ina he hewa ka mea i hana ia, aole makou e kaohi iho ana i ko makou ahewa ana aku i ka mea i hana i ka hewa.
No ko makou kue mau i na mea o keia ano, ua ahewa ia mai makou, me ka hele kino ana mai o kekahi poe e kaohi i ko makou hoike ana i ko makou mau manao, aka, aole loa makou e hoi hope ana, oiai ua kapa no makou i ka hewa, he hewa no ia, a ua kapa aku no hoi makou i ka pono, he no ia.
Nolaila, e na hoaloha, na makamaka, na oiwi oiaio o ka aina kulaiwi, e akahele kakou ma na ano a pau, mai uilani wale ae no io a ia nei.
O keia ka makou e kalokalo aku nei, a e a'o aku nei hoi ia kakou a pau. Mai lapaku, o papapau auanei he aa ko kauhale.
NUHOU KULOKO.
Ke hoopau ia mai nei na hemahema o ka rumi hokolokolo hou ma ka hale aupuni ae nei, a e makaukau ana iloko o keia mau la iho.
He 65 ka nui o na ohua a ka mokuahi Zealanadia i hiipoi aku ai no kaiaulu o na aina e, e hanu ai i na ea hu'ihu'i o na aina mamao.
Ua hopu ia kekahi pake i kela la aku nei, no ka manao wale ia nana i aihue na mea liilii ma ka hale noho C. A. Brown iloko o Oct 1889.
Ua haule kekahi bila kikoo dala o $300 ka waiwai io, a ua hoopaa ia ka uku ana, i ka mea e lawe aku ana i ua bila ala i ka baneko o Bihopa ma.
Ma Makapala, ua loaa aku kekahi pake iloko o kona hale ua make, a ua pau kekahi wahi o kona kino i ka ai ia e ka ilio, he ma'i pupule kona i make ai.
Nui ka hauoli i ka leo honehone o ka makika ke uhi mai ka eheu o ka po, oia no oe la, o ka nalo meli, ka mumulu walania ke aki iho, ua nui no na mea ino o keia manawa.
He hu no hoi ka aka, ke lohe aku i kekahi poe naaupo e kamailio ana penei: O ke kumu i make ai o mea i auaana ia. Ahea no la hoi pau ka hoomanamana o keia lahui.
Ua hoohanohano ia aku keia mau keonimana malalo iho, Hon W. H. Rice a me Francis Gay Esq, me ke Kea hoohanohano o ke Kalaunun o Hawaii, a o ka Hon Balauwina me ke Kea hoohanohano Kapiolani.
Ua hopu ia kekahi keiki Hawaii nona ka inoa, Wiliama Hoopii, mawaho iho o ka halekuai o Painapa i ka hora 1 a oi iki o ka po Poalua nei, no ka hoohuoiia oia ka aihune kaulana o Honolulu nei, oia hoi o Mr. Bilakamaaole.
Ma ke awakea Poalima nei, ua mala@a ia he paina la hanau ma ka home o Mr. Svanzy's, noka piha ana o ka makahiki hookahi o ka laua kaikamahine, ma kahi o 20 bebe i akoakoa ae, a ua piha i ka hauoli.
Ua hala aku o Samuel Kauhane keiki a Hon J. Kauhane o Kau Hawaii, no Kauai o Maao, no ka lawelawe ana i ka oihana kumukula, no ke kula o Niumalu Lihue Kauai. Oia kekahi haumana o ke Kula o Kamehameha mamua.
Ua ku mai ka moku Amerika, Helen W. Almy, ma ka Poalua nei, mai Kapalakiko mai no ka holo loa ana aku no na Mokupani liilii o ka hema. Oia mai la ma kahi o ka moku Mikanele Hokuao, e lapaau ia mai la kona mau palapu ma Kaleponi.
He nui na poe wahine i loaa na haawina lole, me ka manao ia e hele ana lakou e ka hoolewa iho nei o ke Alii Kamaki, eia nae, aole lakou i hooko; a ua loaa koke iho la keka hi o lakou i ka ma'i kuhewa, a o ke kahi hoi ua loaa iho la i ka ma'i huki. Mai hana hou pela.
Ua holo aku o Mr J. F. Brown no ka hikina, ma ka mokuahi o ka Poalua nei, no ka imi ana i ola no kona lima a ka powa i oki ai me ka pahi, a ua hiki ole iaia ke hoohana ia lima ona, e holo loa ana oia no Geremania, no ka imi ana i kahi o ke ola.
Ua lohe mai makou, he hookolokolo nui kai malama ia ma kekahi kakela nui o keia kulanakauhale i ka Poalua nei, ano like iho la keia me ke mele kaulana a makou i hoo laha aku ai mamua, ke kolo ae la ke kolo ae la, a haunaele Ewa i ka Moae.
Kauka Young Kam
Pung.
(APANA.)
Helu 53, Alanui Maunakea.
Ke Kauka Loea o ka
Aina Pau!
Ua hiki ke hoola ia kela a me keia ane
ma'i, mai ko na kane, wahine a me
na keiki liilii. O na ma'i ha-no
na hiki loa ia ke hoola ia me
ka maalahi. A o na ma'i
e pili ana i ka maka
pau pu ia i ke
ola. Ke
hoike ia aku nei,
ia aku nei.
eia ke ola ia nei, me
ka oluolu pu o kahi
auhau. Ka poo pilikia hanau
keiki a hele nui paha o ke koko,
a paa a lohi paha ka hanau ana, paa
paha o ka waiu, e hele nui mai i o'u nei.
@ E KIPA mai e ka poe i hooluuluu ia me na haawina pilihuaa ka ma'i, a na'u oukou e honluulu aku.
KAUKA YONG KAM PUNG.
Honolulu Sept. 2, 1891. 272--d3m*
I KA LEHULEHU HAWAII
Ke hooiaio aku nei ka mea nona ka inoa malalo, ua hoolaia ka'u wahine mai ka pilikia hoomailo a ka ma'i kokopaa, ka'u keiki elua makahiki hoi mai ka aneane loa ana e make i ka ma'i emi pu wale no o ke kino, oia hoi ka pilikia ai maloko o ke kino. Mai ke ola ana o ka ma'i a hiki i keia la, aole i hoea hou mai ua pilihua o ia ano. Ke kono nei au i na makamaka Hawaii o'u e hele ao ia Kauka Apana (Yong Kum Pung) a e loaa no ka maha. Mai kanalua ma na ano elua--oia ka oluolu o na pilikia ma'i a me ka haahaa o na auhau ana. Ne Ka oiaio
P. M. AEA.